Giovanni Luppis
Giovanni Biagio Luppis von Rammer (chorw. Ivan Lupis; ur. 27 sierpnia 1813 w Fiume, zm. 11 stycznia 1875 w Torriggii) – oficer cesarsko-królewskiej Marynarki Wojennej, wynalazca, zaprojektował stanowiące pierwowzór torped urządzenie na uwięzi, które napędzane przez śrubę przy wykorzystaniu sprężonego powietrza, kierowane było za pomocą lin.
 Popiersie Giovanniego Luppisa von Rammera | |
| Data i miejsce urodzenia |
27 sierpnia 1813 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
11 stycznia 1875 |
| Zawód, zajęcie |
oficer marynarki wojennej, wynalazca |
Życiorys edytuj
Kariera w cesarsko-królewskiej Marynarce Wojennej edytuj
Urodzony w Fiumie w 1813 roku[1]. Po ukończeniu akademii marynarki w Wenecji w 1835 wstąpił jako kadet do cesarsko-królewskiej Marynarki Wojennej, gdzie w 1848 otrzymał awans na stopień Fregattenleutnant[1]. Następnie pływał na wielu jednostkach po Morzu Śródziemnym i Morzu Czarnym; brał udział w blokadzie Wenecji i akcji przeciwko Ankonie w 1848–1849[1]. W 1857 awansował do stopnia komandora porucznika (niem. Fregattenkapitän)[1]. W 1859 dowodził fregatą „Venus” na wodach Adriatyku w wybrzeży Dalmacji[1]. W następnym roku był dowódcą fregaty „Bellona”[2].
Od 1860 roku pracował w weneckim arsenale[1]. W 1861 przeszedł na emeryturę[1] i zajął się pracami nad prototypem torpedy, najpierw samodzielnie a później we współpracy z Robertem Whiteheadem[3]. W 1869 Franciszek Józef I nadał mu tytuł szlachecki "Ritter von Rammer"[4]. Na początku lat 70. XIX wieku Luppis przeniósł się do Mediolanu, gdzie zmarł w 1875[4].
Projekt torpedy edytuj
Na początku lat 60. XIX wieku nieznany bliżej z imienia i nazwiska oficer cesarsko-królewskiej Marynarki Wojennej sporządził plany małej łodzi, która wyładowana materiałami wybuchowymi miały być detonowane, gdy łódź znajdowała się blisko wrogich okrętów wojennych[3]. Jego projekt nigdy nie został zrealizowany, natomiast plany po jego śmierci znalazły się w posiadaniu emerytowanego Luppisa, który już wcześniej zajmował się budowaniem prototypów bezzałogowej jednostki wyładowanej materiałami wybuchowymi służącej do niszczenia statków wrogiej floty[1]. Luppis zmodyfikował projekt a następnie zbudował model, by przetestować działanie obiektu, nazwanego der Küstenbrander[3].
Der Küstenbrander miał konstrukcję drewnianą, z własnym napędem mechanicznym w postaci śruby na rufie[3]. Obiekt był sterowany z brzegu przy pomocy systemu lin[3]. Ładunek prochu czarnego eksplodował przy pomocy zapalnika kontaktowego[3]. Luppis przedstawił swój wynalazek wiedeńskim decydentom wojskowym, którzy z uwagi na trudności natury praktycznej nie byli zainteresowani jego natychmiastowy wdrożeniem. Jednak zachęcili Luppisa, by dalsze prace nad projektem prowadził przy udziale profesjonalistów[3].
Lokalny przedsiębiorca z Rijeki – Givanni de Ciotta, przedstawił Luppisa kierownikowi technicznemu największych zakładów w mieście Stabilmento Tecnico Fiumano Robertowi Whiteheadowi[3]. Jednak ulepszenia wprowadzane do projektu Luppisa nie gwarantowały sukcesu. Whitehead zainwestował dwa lata pracy w nowy projekt – nowa konstrukcja napędzana była nowatorskim silnikiem pneumatycznym pomysłu Whiteheada; była też konstrukcją podwodną[3]. Chociaż wynalazek niewiele miał wspólnego z pierwotnym projektem Luppisa, Whitehead mimo to zawarł z nim spółkę a nowa konstrukcja została nazwana torpedą Whiteheada-Luppisa[3]. Wiele problemów technicznych pozostawało jeszcze nierozwiązanych: torpeda nie utrzymywała stałej głębokości zanurzenia, prędkość 6 węzłów oraz zasięg 220 jardów były zbyt małe[3]. Mimo to Whitehead – uznany wtedy już konstruktor silników – zdołał przekonać dowództwo austro-węgierskie do testów[3]. Pierwsze nieudane próby odbyły się w 1866, po czym Whitehead powrócił do warsztatu, by rozwiązać problem stabilności zanurzenia torpedy[3]. Trudności zostały przezwyciężone – w 1868 armia austro-węgierska zakupiła prawa do broni (jednak nie na wyłączność), a trzy lata później rząd Wielkiej Brytanii założył własne zakłady produkcji torped na licencji Whiteheada[3]. Do końca 1879 roku Wielka Brytania sprzedała 1083 torpedy (14- i 15-calowe) do dziewięciu krajów[3].
Whitehead zrewidował umowę z Luppisem, który otrzymywał odtąd udział w zysku jedynie od sprzedaży oryginalnego projektu – Whitehead czerpał korzyści ze sprzedaży ulepszonych przez siebie dalszych wersji wynalazku[3]. W 1873 roku z zakładów Stabilmento Tecnico Fiumano powstała fabryka torped Whiteaheada Torpedofabrik Whitehead und co. – pierwsza fabryka torped na świecie[1].
Ordery i odznaczenia edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i Broucek-Šeper: Luppis von Rammer, Johann (1813-1875), Marineoffizier und Erfinder. W: Österreichisches Biographisches Lexikon 1815–1950. s. 371.
- ↑ Militärschematismus 1860-1861 ↓, s. 714.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Edwyn Gray: Nineteenth-century torpedoes and their inventors. s. 7–10.
- ↑ a b Lawrence Sondhaus: The naval policy of Austria-Hungary, 1867-1918: navalism, industrial development, and the politics of dualism. Purdue University Press, 1994, s. 72. ISBN 1-55753-034-3. [dostęp 2011-10-02].
- ↑ Militärschematismus 1861-1862 ↓, s. 896, 908.
Bibliografia edytuj
- Militärschematismus des österreichischen Kaiserthumes. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, 1861. (niem.).
- Militärschematismus des österreichischen Kaiserthumes für 1861-1862. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, marzec-kwiecień 1862. (niem.).
- Broucek-Šeper: Luppis von Rammer, Johann (1813-1875), Marineoffizier und Erfinder. W: Österreichisches Biographisches Lexikon 1815–1950. T. 5. Österreichisches Biographisches Lexikon und biographische Dokumentation, 1971, s. 371. (niem.).
- Edwyn Gray: Nineteenth-century torpedoes and their inventors. Naval Institute Press, 2004, s. 7–10. ISBN 1-59114-341-1. [dostęp 2011-10-02]. (ang.).