Wikipedia

Hr.Ms. Koningin Wilhelmina der Nederlanden

holenderski krążownik pancernopokładowy

Hr.Ms. Koningin Wilhelmina der Nederlanden, wcześniej Prinses Wilhelmina der Nederlanden – holenderski krążownik pancernopokładowy z końca XIX wieku. Okręt wypierał 4530 ton i rozwijał prędkość 15,8 węzła, a jego główne uzbrojenie stanowiły cztery działa dużego kalibru wsparte lżejszą artylerią oraz bronią torpedową.

Hr.Ms. Koningin Wilhelmina der Nederlanden
Ilustracja
Krążownik po ukończeniu w 1894 roku
Klasa

krążownik pancernopokładowy

Historia
Stocznia

Rijkswerf, Amsterdam Holandia

Położenie stępki

22 kwietnia 1891

Wodowanie

22 października 1892

 Koninklijke Marine
Nazwa

„Prinses Wilhelmina der Nederlanden” → „Koningin Wilhelmina der Nederlanden”

Wejście do służby

17 kwietnia 1894

Wycofanie ze służby

5 marca 1910

Los okrętu

sprzedany w 1910, złomowany

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

normalna: 4530 ton

Długość

całkowita: 99,8 metra

Szerokość

14,91 metra

Zanurzenie

6,07 metra

Materiał kadłuba

stal

Napęd
4 maszyny parowe potrójnego rozprężania o łącznej mocy 4600 KM
4 kotły, 2 śruby
Prędkość

15,8 węzła

Zasięg

1800 Mm przy prędkości 10 węzłów

Uzbrojenie
1 działo kal. 28 cm
1 działo kal. 21 cm
2 działa kal. 17 cm (2 x I)
4 działa kal. 7,5 cm (4 x I)
6 działek kal. 37 mm (6 x I)
4 działka rewolwerowe kal. 37 mm (4 x V)
Wyrzutnie torpedowe

4 × 356 mm (4 x I)

Opancerzenie
pokład: 50–75 mm, siłownia: 125–280 mm, wieża/barbeta: 280 mm
Załoga

296

Multimedia w Wikimedia Commons

Jednostka została zwodowana 22 października 1892 roku w stoczni Rijkswerf w Amsterdamie, a w skład Koninklijke Marine wcielono ją 17 kwietnia 1894 roku. Krążownik otrzymał nazwę na cześć ówczesnej księżniczki, a później królowej Holandii, Wilhelminy Orańskiej-Nassau. Okręt przeznaczony był do służby w holenderskich posiadłościach w Azji, stacjonując w Holenderskich Indiach Wschodnich. Jednostka została wycofana ze służby 5 marca 1910 roku, a w październiku tego roku sprzedano ją w celu złomowania.

Projekt i budowa edytuj

W latach 60. i 70. XIX wieku Holandia – jedno z największych państw kolonialnych – kosztem sporych wyrzeczeń zbudowała liczną flotę opancerzonych monitorów, które szybko stały się przestarzałe z powodu pojawienia się w latach 80. pierwszych pancerników i rozwoju nowych technologii[1][2]. Jednak brak funduszy spowodował, że decyzję o budowie nowych jednostek floty obrony wybrzeża o łącznym tonażu 40 000 ton podjęto dopiero pod koniec lat 80., z realizacją na początku kolejnego dziesięciolecia[1][2]. W ramach przyjętego limitu wyporności można było zbudować jedynie cztery pełnomorskie pancerniki, więc podjęto decyzję o skonstruowaniu większej liczby mniejszych jednostek, zbliżonych wielkością do budowanych wcześniej monitorów[2]. Jako pierwsze zostały zaprojektowane dwie możliwie zunifikowane pod względem rozwiązań konstrukcyjnych, napędu i uzbrojenia jednostki: monitor oraz dwukrotnie większy krążownik pancernopokładowy, nazwane później „Reinier Claeszen” i „Prinses Wilhelmina der Nederlanden”[2][3]. Krążownik pod względem konstrukcji był skrzyżowaniem pancerników obrony wybrzeża i kanonierek typu Rendel, mającym mieć zdolność przeciwstawienia się w pojedynkę dwóm ówczesnym chińskim pancernikom typu Dingyuan lub trzem japońskim krążownikom typu Matsushima[2]. Wykorzystując doświadczenia z eksploatacji wcześniejszych typów dużych okrętów z napędem parowym, podjęto decyzję o rezygnacji z ożaglowania[4].

Budowa okrętu rozpoczęła się w stoczni Koninklijke Fabriek van Stoom en andere Werktuigen w Amsterdamie, jednak ta ogłosiła upadłość i ostatecznie krążownik powstał w państwowej stoczni Rijkswerf(inne języki) w Amsterdamie[2][5]. Stępkę okrętu położono 22 kwietnia 1891 roku, a zwodowany został 22 października 1892 roku[2][5]. Krążownik otrzymał nazwę „Prinses Wilhelmina der Nederlanden” na cześć ówczesnej księżniczki Oranii-Nassau Wilhelminy, która osobiście podczas ceremonii wodowania ochrzciła okręt[2][6]. Jednostka była największym holenderskim krążownikiem do czasu budowy w latach 20. XX wieku jednostek typu Java[7].

Dane taktyczno-techniczne edytuj

 
Uproszczony schemat opancerzenia krążownika

Charakterystyka ogólna edytuj

Okręt był krążownikiem pancernopokładowym o długości całkowitej 99,8 metra, szerokości 14,91 metra i maksymalnym zanurzeniu 6,07 metra[2][8]. Kadłub poniżej pancerza pokładowego podzielony był na przedziały wodoszczelne za pomocą 10 grodzi poprzecznych i jednej wzdłużnej; pomiędzy pancerzem pokładowym a pokładem górnym zamontowano kolejne siedem grodzi wodoszczelnych[2][4]. Dno podwójne znajdowało się pod przedziałami siłowni[4]. Dziób miał formę taranową; wzdłuż wodnicy znajdowały się koferdamy, zaś powyżej pokładu górnego umieszczono niskie nadburcie[4][9]. Wyporność normalna wynosiła 4530 ton[8][10][a].

Załoga okrętu składała się ze 296 oficerów, podoficerów i marynarzy[7][8][b].

Urządzenia napędowe edytuj

Siłownia jednostki składała się z czterech pionowych maszyn parowych potrójnego rozprężania o łącznej mocy 4600 KM, do których parę dostarczały cztery kotły cylindryczne o ciśnieniu roboczym 11,7 at[11][c]. Jednostka napędzana była przez dwie śruby o średnicy 3,3 metra i prędkości obrotowej 170 obr./min[6]. Prędkość maksymalna okrętu wynosiła 15,8 węzła[2][8][d]. Maksymalny zapas zabieranego węgla wynosił 411 ton, co pozwalało osiągnąć zasięg 1800 Mm przy prędkości 10 węzłów[8][10].

Uzbrojenie edytuj

Na uzbrojenie artyleryjskie okrętu składały się cztery pojedyncze działa dużego kalibru produkcji zakładów Kruppa: na dziobie w wieży umieszczono armatę kalibru 28 cm (rzeczywisty kaliber wynosił 283 mm) L/27 nr 2, na rufie zainstalowano armatę kalibru 21 cm (rzeczywisty kaliber 209 mm) L/32 nr 2, zaś na obu burtach znalazły się umieszczone na sponsonach działa kalibru 17 cm (rzeczywisty kaliber 173 mm) L/32 nr 2[10]. Kąt ostrzału działa kalibru 28 cm wynosił 300°[4]. Broń pomocniczą stanowiły cztery pojedyncze działa Kruppa kalibru 7,5 cm L/37 nr 1, sześć pojedynczych działek Hotchkiss kalibru 37 mm L/20 oraz cztery pięciolufowe działka Hotchkiss kalibru 37 mm L/17[10][e]. Krążownik wyposażono też w cztery nadwodne pojedyncze wyrzutnie kalibru 356 mm: po jednej na dziobie, obu burtach i rufie[8][10][f].

Opancerzenie edytuj

Opancerzenie krążownika składało się z nisko położonego pokładu pancernego o grubości 50 mm (składającego się z dwóch 25-milimetrowych stalowych warstw), wraz ze skosami o grubości zwiększonej do 75 mm poprzez dodanie trzeciej warstwy stali[2][6]. Na śródokręciu pokład pancerny znajdował się 0,4 metra powyżej wodnicy, a jego skosy dochodziły do burt na głębokość 1,45 metra poniżej linii wodnej; w części dziobowej natomiast pokład pancerny schodził poniżej wodnicy, wzmacniając konstrukcję tarana dziobowego[11]. Niemieszcząca się pod pokładem pancernym siłownia chroniona była podwyższonym pancerzem warstwowym (typu compound) ze skosami wykonanym z płyt o grubości od 125 mm (nad maszynownią) do 280 mm (nad kotłownią)[2].

Wieża artyleryjska działa kalibru 28 cm oraz jej barbeta miały pancerz warstwowy o grubości 280 mm, który tworzyły płyty stalowo-żelazne umieszczone na podkładzie 220 mm teczyny[2][6]. Rufowe działo kalibru 21 cm chronione było stalową maską o grubości 100 mm, a szyb podajnika amunicji miał pancerz o grubości 50 mm; działa kalibru 17 cm również były wyposażone w pancerne maski[6].

Służba edytuj

 
„Konigin Wilhelmina der Nederlanden” na redzie Ambon

Krążownik Hr.Ms. „Prinses Wilhelmina der Nederlanden” został wcielony do składu Koninklijke Marine 17 kwietnia 1894 roku[2][5]. Między 14 lipca a 2 sierpnia na Morzu Północnym i Atlantyku na okręcie przeprowadzono próby morskie, w trakcie których 19 lipca wychodząc z Den Helder wszedł na mieliznę nieopodal Fortu Harssens(inne języki)[12]. 12 września wizytę na krążowniku złożyły 14-letnia królowa Wilhelmina oraz sprawująca w jej imieniu regencję jej matka, Emma Waldeck-Pyrmont, po czym okręt udał się w rejs do Holenderskich Indii Wschodnich[13].

10 grudnia 1896 roku „Prinses Wilhelmina der Nederlanden” wyszła z Batawii w rejs reprezentacyjny, zawijając do portów w Chinach, Korei, Japonii oraz Filipinach[13]. W 1898 roku, po faktycznym objęciu rządów przez pełnoletnią Wilhelminę, zmieniono nazwę okrętu na Hr.Ms. „Konigin Wilhelmina der Nederlanden” (pol. Królowa Niderlandów Wilhelmina)[2]. W 1899 roku na okręcie zamontowano nowe maszyny parowe i kotły[14][15]. Po wybuchu powstania bokserów, w 1900 roku „Konigin Wilhelmina der Nederlanden” wraz z krążownikiem „Holland” i pancernikiem obrony wybrzeża „Piet Hein” zostały wysłane przez rząd holenderski do Szanghaju w celu ochrony interesów Holendrów i innych narodów europejskich[5][13]. 9 października 1900 roku oba krążowniki wyszły z Szanghaju, udając się z powrotem do Holenderskich Indii Wschodnich, zawijając po drodze do Amoy oraz Shantou i docierając do Tanjung Priok 6 listopada[13].

Na początku XX wieku okręt przeszedł niewielką modernizację, w wyniku której masywne maszty z marsami bojowymi zamieniono na lżejsze palowe oraz podwyższono komin[16]. Krążownik wyposażono również w radiostację, której anteny rozciągnięto między rejami masztów[16]. Resztę służby jednostka spędziła uczestnicząc w rutynowych rejsach i różnych uroczystościach państwowych lub religijnych[16]. 29 grudnia 1909 roku okręt wyszedł z Sabangu i udał się w rejs powrotny na wody metropolii, docierając do IJmuiden 14 lutego 1910 roku[16]. Hr.Ms. „Konigin Wilhelmina der Nederlanden” został wycofany ze służby 5 marca 1910 roku, po czym 14 października tego roku jego kadłub sprzedano w celu złomowania[16][17].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Identycznie podają Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 365 i Liepichin 2021 ↓, s. 15, 17. Zbliżoną wartość (4527 ton) podają Leyland i Brassey 1906 ↓, s. 262, zaś Mitiuckow 2014 ↓, s. 3, Brassey 1896 ↓, s. 285, Jane 1900 ↓, s. 159 i Jane 1970 ↓, s. 314 podają, że wyporność okrętu wynosiła 4600 ton.
  2. ↑ Brassey 1896 ↓, s. 285 podaje, że załoga okrętu liczyła 127 osób, zaś Leyland i Brassey 1906 ↓, s. 262 podają, że 293.
  3. ↑ Liepichin 2021 ↓, s. 15 podaje, że okręt napędzały dwie pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania zasilane przez cztery kotły, natomiast Gogin 2023 ↓ potwierdza liczbę czterech maszyn parowych, jednak podaje, że parę dostarczało sześć kotłów. Z kolei Brassey 1896 ↓, s. 285, Jane 1900 ↓, s. 159 i Jane 1970 ↓, s. 314 podają, że moc siłowni wynosiła 5900 KM.
  4. ↑ Brassey 1896 ↓, s. 285, Jane 1900 ↓, s. 159 i Jane 1970 ↓, s. 314 podają, że prędkość maksymalna jednostki wynosiła 17 węzłów.
  5. ↑ Mitiuckow 2014 ↓, s. 17 podaje, że działka Hotchkissa dodano w trakcie służby okrętu.
  6. ↑ Liepichin 2021 ↓, s. 17 podaje, że torpedy miały kaliber 350 mm.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Mitiuckow 2014 ↓, s. 2.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Liepichin 2021 ↓, s. 15.
  3. ↑ Mitiuckow 2014 ↓, s. 2–3.
  4. ↑ a b c d e Mitiuckow 2014 ↓, s. 3.
  5. ↑ a b c d Mitiuckow 2014 ↓, s. 5.
  6. ↑ a b c d e Mitiuckow 2014 ↓, s. 4.
  7. ↑ a b Liepichin 2021 ↓, s. 17.
  8. ↑ a b c d e f Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 376.
  9. ↑ Liepichin 2021 ↓, s. 15, 17.
  10. ↑ a b c d e Gogin 2023 ↓.
  11. ↑ a b Mitiuckow 2014 ↓, s. 3–4.
  12. ↑ Liepichin 2021 ↓, s. 17–18.
  13. ↑ a b c d Liepichin 2021 ↓, s. 18.
  14. ↑ Jane 1900 ↓, s. 159.
  15. ↑ Jane 1970 ↓, s. 314.
  16. ↑ a b c d e Liepichin 2021 ↓, s. 19.
  17. ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 365.

Bibliografia edytuj

  • Conway’s All the World’s Fighting Ships 1860–1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene M. Kolesnik (red.). New York: Mayflower Books Inc., 1979. ISBN 0-8317-0302-4. (ang.).
  • Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
  • Ivan Gogin: Koningin Wilhelmina der Nederlanden protected cruiser (1894). Navypedia. [dostęp 2023-07-20]. (ang.).
  • Jane’s Fighting Ships 1900. Fred T. Jane (red.). London: Sampson Low, Marston & Co., 1900. (ang.).
  • Jane’s Fighting Ships 1905/6. Fred T. Jane (red.). New York: Arco Publishing Company, 1970. (ang.).
  • Pawieł Liepichin: Krążownik pancernopokładowy Koningin Wilhelmina der Nederlanden. W: Z dziejów floty holenderskiej. Jacek Jarosz (red.). Tarnowskie Góry: Wydawnictwo Okręty Wojenne, 2021. Nr 75 (Specjalny). ISBN 978-83-61069-56-0.
  • Nikołaj Mitiuckow. Poprzednicy zbuntowanego pancernika. „Okręty Wojenne”. Nr 2 (124), 2014. Wydawnictwo Okręty Wojenne, Tarnowskie Góry. ISSN 1231-014X. 
  • The Naval Annual, 1896. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1896. (ang.).
  • The Naval Annual, 1906. J. Leyland, T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1906. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hr.Ms._Koningin_Wilhelmina_der_Nederlanden&oldid=73491627”