Wikipedia

III Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina

konkurs muzyczny

III Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina (również III Konkurs Chopinowski) – 3. edycja Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina, która rozpoczęła się 21 lutego 1937 w Warszawie. Organizatorem konkursu było Warszawskie Towarzystwo Muzyczne[1].

III Konkurs Chopinowski
III International Fryderyk Chopin Piano Competition
Ilustracja
Sala koncertowa podczas przesłuchań konkursowych.
Pełna nazwa

III Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina

Termin

21 lutego – 13 marca 1937

Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Obiekt

Filharmonia Warszawska

Organizator

Warszawskie Towarzystwo Muzyczne

Tematyka

muzyka poważna

Multimedia w Wikimedia Commons

Charakterystyka konkursu edytuj

Zgłosiło się do niego 250 pianistów, lecz w samym konkursie wzięło ostatecznie udział 80 osób z 21 krajów[2], (najliczniej z Polski)[3]. W konkursie mogli wystąpić pianiści w przedziale wieku (16–28) lat[4][a]. Konkurs odbył się w dniach 21 lutego–13 marca 1937[2]. Zwyciężył Rosjanin Jakow Zak[5].

 
Zwycięzca konkursu Rosjanin Jakow Zak

Powołano międzynarodowe jury, w którego skład wchodziły wybitne osobistości życia muzycznego[6]. Konkurs odbył się przy wsparciu instytucji państwowych, opieki Prezydenta Ignacego Mościckiego oraz przy powołaniu Komitetu honorowego pod przewodnictwem Prezesa Rady Ministrów, Felicjana Sławoj Składkowskiego oraz Komitetu organizacyjnego pod przewodnictwem prezesa Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego, Władysława Korsaka[7].

Został przeprowadzony według dwuetapowej formuły (eliminacje i finał)[6]. Polskich pianistów, do tej pory najliczniej reprezentowanych, czekał dodatkowy etap eliminacyjny[6]. Pianiści mieli do dyspozycji fortepiany czterech firm: Bechstein, Bösendorfer, Pleyel oraz Steinway[6].

Sensację wzbudziły debiutujące w historii konkursu, pianistki z Japonii: Miwa Kai oraz wyróżniona Chieko Hara[6]. Kiedy okazało się, że wśród laureatów nie ma Japonki Hary, wybuchło zamieszanie, które rozładował obecny wówczas przemysłowiec Stanisław Meyer, fundując indywidualną nagrodę dla Japonki, w obawie by rozgorączkowany tłum nie wyrządził szkód w Filharmonii[8]. Choć nie zdobyły nagród głównych, ich gra spotkała się ogromnym uznaniem krytyków i publiczności[6].

Repertuar edytuj

Po raz pierwszy w historii konkursu do listy utworów podanych w regulaminie dodano Poloneza-Fantazję As-dur op. 61[1]. W konkursie wykonywane były z pamięci wyłącznie utwory Fryderyka Chopina.

  Wykaz utworów[9]
Faza konkursu Utwór
Eliminacje Jeden nokturn Dwie etiudy
(z wyjątkiem trzech tzw. „pośmiertnych”
(Trois Nouvelles Études))		 Jeden z następujących polonezów:
Polonez fis-moll op. 44
Polonez As-dur op. 53
Polonez-Fantazja As-dur op. 61		 Dwa mazurki Jedna z następujących sonat:
Sonata b-moll op. 35
Sonata h-moll op. 58
albo
jedna z czterech ballad
jedno scherzo
albo
Fantazja f-moll op. 49
jedno scherzo
Finał Jeden z koncertów:
Koncert fortepianowy e-moll op. 11 cz. 1 i 2 lub cz. 2 i 3
albo
Koncert fortepianowy f-moll op. 21 cz. 1 i 2 lub cz. 2 i 3

Kalendarium edytuj

  Kalendarz konkursu
Faza konkursu Data
Luty Marzec
21.[10] 22.[11][12] 23.[13][14] 24.[13][15] 25.[16] 26.[17] 27.[17] 28.[18] 1.[19][20] 2.[19][21] 3.[22][23] 4.[24] 5.[25] 6.[26][25] 7. 8.[27] 9.[28] 10. 11. 12.[29] 13.
Ceremonia otwarcia 12:00
Eliminacje 14:30 10:45
14:45		 10:45
14:45		 14:30 14:45
20:15		 14:45 14:30 14:30 10:30
14:30		 10:30
14:30		 14:30 14:30 14:30 14:00 10:00
14:30		 10:00 10:00
Finał 19:00 18:00
Ceremonia zamknięcia 2:30

Jury edytuj

Do konkursowego przebiegu przesłuchań oraz podziału nagród powołano jury, w następującym składzie[6][30]:

  Skład jury
Lp. Juror Kraj Funkcja
1. Adam Tadeusz Wieniawski   Polska przewodniczący jury
2. Wilhelm Backhaus   III Rzesza wiceprzewodniczący jury
3. Isidor Philipp   Francja wiceprzewodniczący jury
4. Emil von Sauer   Austria wiceprzewodniczący jury
5. Bolesław Woytowicz   Polska sekretarz jury[31]
6. Guido Agosti   Włochy członek jury
7. Attilio Brugnoli   Włochy członek jury
8. Zofia Buckiewiczowa   Polska członek jury
9. Marian Dąbrowski   Polska członek jury
10. Zbigniew Drzewiecki   Polska członek jury
11. Emil Frey   Szwajcaria członek jury
12. Alfred Hoehn   III Rzesza członek jury
13. Imre Keéri-Szántó   Węgry członek jury
14. Lazare Lévy   Francja członek jury
15. Loris Margaritis   Grecja członek jury
16. Eugeniusz Morawski-Dąbrowa   Polska członek jury
17. Harry Neuhaus   ZSRR członek jury
18. Marie Panthès   Szwajcaria członek jury
19. Zofia Rabcewicz   Polska członek jury
20. Lucyna Robowska   Polska członek jury
21. Richard Rössler   III Rzesza członek jury
22. Paul Schuberts   Łotwa członek jury
23. Imré Stefániai   Węgry członek jury
24. Andrej Stojanow   Bułgaria członek jury
25. Stefan Śledziński   Polska członek jury
26. Józef Śmidowicz   Polska członek jury
27. Magda Tagliaferro   Brazylia członek jury
28. Józef Turczyński   Polska członek jury
29. Carlo Zecchi   Włochy członek jury
30. Jerzy Żurawlew   Polska członek jury

System oceny pianistów edytuj

W eliminacjach jurorzy oceniali występy pianistów w skali od 0 do 30 punktów[32]. 20 uczestników, którzy otrzymali największą liczbę punktów, występowało powtórnie (finał), w dwóch ostatnich dniach konkursu, wykonując dwie części jednego z dwóch koncertów fortepianowych[32]. Występ ten był ponownie punktowany w skali od 0 do 30 punktów[32]. Łączna suma punktacji z eliminacji i finału rozstrzygała o kolejności pianistów i wysokości nagród[32].

Konkurs edytuj

 
Szesnastoletnia Evi Wächter (Austria) podczas pierwszego przesłuchania eliminacji III Konkursu Chopinowskiego

Ceremonia otwarcia edytuj

20 lutego w przeddzień otwarcia III Konkursu Chopinowskiego o godzinie 12 w Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie odbyło się losowanie kolejności występów pianistów[33]. Uroczystość inauguracji odbyła się 21 lutego w sali Filharmonii Warszawskiej o godzinie 12, kiedy to chór „Harfa” pod dyrekcją Wacława Lachmana zaśpiewał Hymn Narodowy, a następnie Gaude Mater Polonia[3], po czym przemówił prezes Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego, Władysław Korsak, a po nim głos zabrał dyrektor Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego Adam Tadeusz Wieniawski, omawiając warunki i zasady konkursu[11].

Eliminacje edytuj

Jako pierwsza 21 lutego po ceremonii otwarcia konkursu przesłuchania eliminacyjne rozpoczęła Evi Wächter (Austria)[33][10], a następnie trwały one w dniach (21 lutego–6 marca i 8 marca–10 marca) w jednej lub w dwóch sesjach porannej i popołudniowej[11]. Występy eliminacyjne zakończył 10 marca Rumun Bruno Kretschmayer[28].

Uczestnicy eliminacji
Lp. Uczestnik Kraj
1. Robert Goldsand  
2. Oskar Kosches  
3. Rudolf Stejskal  
4. Evi Wächter  
5. Marie Louise Marichal  
6. Pierre Rodrigue  
7. Angéle Danailoff  
8. Viktorie Švihlíková  
9. Erika Koost-Tuttelberg  
10. Bruno Luck  
11. Maija Korkeakoski-Haupt  
12. Merete Söderhielm  
13. Marie Aimée Warrot  
14. André Collard  
15. Monique de la Bruchollerie  
16. Colette Gaveau  
17. Lélia Gousseau  
18. Valéne Hamilton  
19. Pierre Maillard-Verger  
20. Wilfried Renaud-Maggiar  
21. Jan Antonietti  
22. Karlorobert Kreiten  
23. Chieko Hara  
24. Miwa Kai  
25. Vladimir Vuletin  
26. Maria Bezobrazowa  
27. Rosa Slovins  
Lp. Uczestnik Kraj
28. Irena Joel  
29. Jan Bereżyński  
30. Maria Bilińska-Riegerowa  
31. Felicja Blumental  
32. Jan Ekier  
33. Edwarda Feinstein  
34. Erna Fidelman  
35. Maria Geistówna  
36. Eugenia Gillówna  
37. Salomea Grünfeld  
38. Zbigniew Grzybowski  
39. Daria Harasymowicz-Baranowska  
40. Natalia Hornowska-Pęzińska  
41. Olga Iliwicka  
42. Halina Kalmanowicz  
43. Władysław Kędra  
44. Helena Landau  
45. Witold Małcużyński  
46. Maria Ogilbianka  
47. Fryderyk Portnoj  
48. Bronisława Rosenbaum  
49. Helena Ryndówna  
50. Paulina Szmukler  
51. Natalia Weissman-Hublerowa  
52. Tadeusz Witulski  
53. Edith Axenfeld  
54. Rosl Schmid  
Lp. Uczestnik Kraj
55. Bruno Kretschmayer  
56. Ily Wechsler  
57. Efraim Zeltzman  
58. Kathryn Overstreet  
59. Marguerite de Siebental  
60. Márta Blaha  
61. György Faragó  
62. Béla de Nagy  
63. Ági Jámbor  
64. György Pazman  
65. Péter Solymos  
66. Irma Variu  
67. Jozsef Weingarten  
68. Jenö Zeitinger  
69. Lance Dossor  
70. Ginevra Artusi  
71. Carletto Bussotti  
72. Marcello Hrovatin  
73. Nunzio Montanari  
74. Vincenzo Pastore  
75. Pina Pittini  
76. Tatiana Goldfarb  
77. Nina Jemelianowa  
78. Roza Tamarkina  
79. Jakow Zak  
80. Jan Gorbaty bezp.

Finał edytuj

Po zakończeniu przesłuchań ostatniego pianisty eliminacji jury w pełnym składzie obradowało 10 marca celem wyłonienia finalistów. W wyniku tych obrad postanowiło dopuścić do przesłuchań finałowych 21 pianistów z 8 krajów (w tym 6 Polaków)[3]. W finale każdy z pianistów miał do wykonania wraz z towarzyszącą Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Warszawskiej pod batutą Waleriana Bierdiajewa, Józefa Ozimińskiego i Bronisława Wolfsthala[3] dwie kolejne części (cz. I i II lub cz. II i III) jednego z dwóch koncertów fortepianowych Fryderyka Chopina. Ostatnią pianistką występującą w finale (12 marca) była Lélia Gousseau (Francja), która zakończyła swój występ po północy (godz. 0:30), już 13 marca[34].

Finaliści
Lp. Finalista Kraj
1. Viktorie Švihlíková  
2. Monique de la Bruchollerie  
3. Colette Gaveau  
4. Lélia Gousseau  
5. Pierre Maillard-Verger  
6. Chieko Hara  
7. Jan Bereżyński  
Lp. Finalista Kraj
8. Jan Ekier  
9. Zbigniew Grzybowski  
10. Olga Iliwicka  
11. Halina Kalmanowicz  
12. Witold Małcużyński  
13. Edith Axenfeld  
14. Márta Blaha  
Lp. Finalista Kraj
15. György Faragó  
16. Ági Jámbor  
17. Lance Dossor  
18. Tatiana Goldfarb  
19. Nina Jemelianowa  
20. Roza Tamarkina  
21. Jakow Zak  

Nagrody i wyróżnienia edytuj

 
Czwórka laureatów (od lewej): Jakow Zak, Roza Tamarkina, Witold Małcużyński i Lance Dossor

13 marca o godzinie 2:30 po zakończeniu obrad jury, jej przewodniczący Adam Tadeusz Wieniawski ogłosił ostateczne rezultaty konkursu[34]. Wszyscy laureaci otrzymali stosownie do zajętego miejsca odpowiednią nagrodę finansową, a wyróżnieni dyplomy honorowe.

  Nagrody główne[34]
Nagroda Laureat Kraj Wysokość nagrody[35] Fundator nagrody
1 Jakow Zak[5]   ZSRR 5000 zł Prezydent RP
2 Roza Tamarkina   ZSRR 2500 zł Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego
3 Witold Małcużyński   Polska 2500 zł Minister Spraw Zagranicznych
4 Lance Dossor   Wielka Brytania 2000 zł Prezydent miasta stołecznego Warszawy
5 Ági Jámbor   Węgry 2000 zł Filharmonia Warszawska
6 Edith Axenfeld   III Rzesza 1000 zł Warszawskie Towarzystwo Muzyczne
7 Monique de la Bruchollerie   Francja 1000 zł anonimowy
8 Jan Ekier   Polska 500 zł publiczność
9 Tatiana Goldfarb   ZSRR 500 zł
10 Olga Iliwicka   Polska 500 zł
11 Pierre Maillard-Verger   Francja 500 zł
12 Lélia Gousseau   Francja 250 zł Nagroda im. Henryka Markiewicza
13 Halina Kalmanowicz   Polska 200 zł Kino Casino w Warszawie
Wyróżnienia
Wyróżniony Kraj Wyróżnienie[36]
Jan Bereżyński   Polska Dyplom honorowy
Maria Bilińska-Riegerowa   Polska
Márta Blaha   Węgry
György Faragó   Węgry
Colette Gaveau   Francja
Zbigniew Grzybowski   Polska
Chieko Hara   Japonia
Natalia Hornowska-Pęzińska   Polska
Nina Jemelianowa   ZSRR
Helena Landau   Polska
Fryderyk Portnoj   Polska
Paulina Szmukler   Polska
Viktorie Švihlíková   Czechosłowacja
Marie Aimée Warrot   Francja
Jozsef Weingarten   Węgry
Nagrody Specjalne
Nagroda Nagrodzony Kraj Wysokość nagrody[36] Fundator nagrody
Najlepsze wykonanie mazurków Jakow Zak[5]   ZSRR 250 zł Firma A.G.B. (Polskie Radio)[b]
Najlepsze wykonanie sonaty[37] Lance Dossor   Wielka Brytania 500 zł Instytut Fryderyka Chopina

Koncerty laureatów edytuj

Warto dodać, że po zakończeniu III Konkursu Chopinowskiego jego laureaci w dniach (14, 16, 17, 20 i 23 marca) wystąpili kolejno (po dwie lub trzy osoby) w specjalnych koncertach w sali Filharmonii Warszawskiej (14 marca), a następnie w sali Konserwatorium Warszawskiego, z recitalami na których grali utwory różnych kompozytorów[38].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Pianista musiał w zgłoszeniu przesłanym do 30 grudnia 1936 przedstawić: dyplom ukończenia Konserwatorium Muzycznego lub innej uczelni muzycznej albo referencje (działalność wirtuozerska, programy koncertów i ich recenzje), życiorys oraz opłatę wpisową w wysokości 50 zł (→ III Międzynarodowy Konkurs imienia Fr. Chopina dla pianistów w Warszawie. (informator) 1937 ↓, s. 10.).
  2. ↑ Nagrodą Polskiego Radia był srebrny odlew pośmiertnej maski Fryderyka Chopina. Ponadto Jakow Zak otrzymał wieniec z brązu ofiarowany przez inicjatora Konkursu prof. Jerzego Żurawlewa (→ Sprawozdanie 1937 ↓, s. 19.).

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Barbara Niewiarowska, Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina w Warszawie [online], chopin.pl [zarchiwizowane z adresu 2016-09-14].
  2. ↑ a b Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Konkurs III [online], konkursy.miedzynarodowe.chopin.pl [zarchiwizowane z adresu 2016-03-22].
  3. ↑ a b c d Sprawozdanie 1937 ↓, s. 15.
  4. ↑ Regulamin 1937 ↓, s. 2.
  5. ↑ a b c Osoby związane z Chopinem. (Yakov Zak), [w:] Narodowy Instytut Fryderyka Chopina [online], pl.chopin.nifc.pl [zarchiwizowane z adresu 2016-08-09].
  6. ↑ a b c d e f g III Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina [online], chopincompetition2015.com [zarchiwizowane z adresu 2022-05-05].
  7. ↑ III Międzynarodowy Konkurs imienia Fr. Chopina dla pianistów w Warszawie. (informator) 1937 ↓, s. 3–4.
  8. ↑ Jacek Marczyński, Salon odrzuconych, „Rzeczpospolita”, Nr 247 (5717) (wydanie specjalne), Warszawa, 21 października 2000, s. 4 [dostęp 2017-03-17].
  9. ↑ III Międzynarodowy Konkurs imienia Fr. Chopina dla pianistów w Warszawie. (informator) 1937 ↓, s. 10.
  10. ↑ a b Trzeci międzynarodowy konkurs im. Fr. Chopina, „Kurjer Warszawski”, Nr 53, Warszawa: B. Kiciński, 22 lutego 1937, s. 4, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  11. ↑ a b c Inauguracja III Międzynarodowego Konkursu im. Fr. Szopena, „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, Nr 54, Kraków: Drukarnia „IKC” w Krakowie, 23 lutego 1937, s. 6, OCLC 441210282 [dostęp 2019-01-21].
  12. ↑ Konkurs Chopinowski, „Kurjer Warszawski”, Nr 54, Warszawa: B. Kiciński, 23 lutego 1937, s. 6, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  13. ↑ a b Międzynarodowy konkurs Szopenowski, „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, Nr 56, Kraków: Drukarnia „IKC” w Krakowie, 25 lutego 1937, s. 13, OCLC 441210282 [dostęp 2019-01-21].
  14. ↑ Konkurs Chopinowski, „Kurjer Warszawski”, Nr 55, Warszawa: B. Kiciński, 24 lutego 1937, s. 6, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  15. ↑ Z konkursu Chopinowskiego, „Kurjer Warszawski”, Nr 56, Warszawa: B. Kiciński, 25 lutego 1937, s. 5, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  16. ↑ Konkurs Chopinowski, „Kurjer Warszawski”, Nr 57, Warszawa: B. Kiciński, 26 lutego 1937, s. 5, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  17. ↑ a b Konkurs Chopinowski, „Kurjer Warszawski”, Nr 58, Warszawa: B. Kiciński, 27 lutego 1937, s. 5, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  18. ↑ Z konkursu Chopinowskiego, „Kurjer Warszawski”, Nr 60, Warszawa: B. Kiciński, 1 marca 1937, s. 4, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  19. ↑ a b Z IX międzynarod. konkursu szopenowskiego, „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, Nr 62, Kraków: Drukarnia „IKC” w Krakowie, 3 marca 1937, s. 13, OCLC 441210282 [dostęp 2019-01-21].
  20. ↑ Konkurs Chopinowski, „Kurjer Warszawski”, Nr 61, Warszawa: B. Kiciński, 2 marca 1937, s. 5, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  21. ↑ Z konkursu chopinowskiego, „Kurjer Warszawski”, Nr 62, Warszawa: B. Kiciński, 3 marca 1937, s. 4, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  22. ↑ Z Konkursu szopenowskiego, „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, Nr 63, Kraków: Drukarnia „IKC” w Krakowie, 4 marca 1937, s. 13, OCLC 441210282 [dostęp 2019-01-21].
  23. ↑ Z konkursu Chopinowskiego, „Kurjer Warszawski”, Nr 63, Warszawa: B. Kiciński, 4 marca 1937, s. 5, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  24. ↑ Z konkursu chopinowskiego, „Kurjer Warszawski”, Nr 64, Warszawa: B. Kiciński, 5 marca 1937, s. 6, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  25. ↑ a b Z konkursu Chopinowskiego, „Kurjer Warszawski”, Nr 65, Warszawa: B. Kiciński, 6 marca 1937, s. 5, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  26. ↑ Konkurs szopenowski, „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, Nr 66, Kraków: Drukarnia „IKC” w Krakowie, 7 marca 1937, s. 13, OCLC 441210282 [dostęp 2019-01-21].
  27. ↑ Z konkursu Chopinowskiego, „Kurjer Warszawski”, Nr 68, Warszawa: B. Kiciński, 9 marca 1937, s. 6, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  28. ↑ a b Z konkursu Chopinowskiego, „Kurjer Warszawski”, Nr 69, Warszawa: B. Kiciński, 10 marca 1937, s. 6, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  29. ↑ Rozgrywki finałowe Konkursu Szopenowskiego, „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, Nr 72, Kraków: Drukarnia „IKC” w Krakowie, 13 marca 1937, s. 13, OCLC 441210282 [dostęp 2019-01-21].
  30. ↑ Jury 3-go międzynarodowego konkursu im. Szopena, „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, Nr 53, Kraków: Drukarnia „IKC” w Krakowie, 22 lutego 1937, s. 10, OCLC 441210282 [dostęp 2019-01-21].
  31. ↑ Wieniawski 1937 ↓, s. 46.
  32. ↑ a b c d Regulamin 1937 ↓, s. 4.
  33. ↑ a b Z cyklu występów polskich kandydatów na Konkurs Szopena, „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, Nr 53, Kraków: Drukarnia „IKC” w Krakowie, 22 lutego 1937, s. 12, OCLC 441210282 [dostęp 2019-01-21].
  34. ↑ a b c Uroczyste zakończenie III. międzynarodowego Konkursu im. Szopena. Rosjanie zdobyli pierwsze nagrody. Zajście przy końcu uroczystości, „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, Nr 74, Kraków: Drukarnia „IKC” w Krakowie, 15 marca 1937, s. 12, OCLC 441210282 [dostęp 2019-01-21].
  35. ↑ Sprawozdanie 1937 ↓, s. 19–21.
  36. ↑ a b Sprawozdanie 1937 ↓, s. 19.
  37. ↑ Wieniawski 1937 ↓, s. 47.
  38. ↑ Koncerty laureatów konkursu im. Chopina, „Kurjer Warszawski”, Nr 70, Warszawa: B. Kiciński, 11 marca 1937, s. 6, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=III_Międzynarodowy_Konkurs_Pianistyczny_im._Fryderyka_Chopina&oldid=73425310”