Jack Tramiel
Jack Tramiel (ur. jako Idek Trzmiel; 13 grudnia 1928 w Łodzi, zm. 8 kwietnia 2012[1][2] w Monte Sereno) – amerykański biznesmen polsko-żydowskiego pochodzenia, założyciel Commodore International, twórcy najpopularniejszego komputera osobistego wszech czasów Commodore 64, następnie właściciela Atari Corp., producenta m.in. komputera Atari ST.
 Jack Tramiel (2007) | |
| Data i miejsce urodzenia |
13 grudnia 1928 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
8 kwietnia 2012 |
| Zawód, zajęcie | |
Wczesne lata edytuj
Urodził się w 1928 w Łodzi, w rodzinie polskich Żydów jako Idek Trzmiel[3][4]. Inne źródła wymieniają również Jacek Trzmiel lub Icek Trzmiel[5]. Jego rodzicami byli Abram Josef Trzmiel i Rifka Bentkowska[3].
Jeszcze jako dziecko w 1940 roku trafił do Ghetto Litzmannstadt w Łodzi, gdzie spędził 5 lat pracując w fabryce odzieży. W sierpniu 1944 wraz z ojcem został wysłany do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz. Niemiecki, nazistowski lekarz, dr Josef Mengele uznał ich za zdolnych do pracy, wywiezieni zostali więc do obozu AL Hanower-Ahlem niedaleko Hanoweru. Jego ojciec nie dożył końca wojny – najprawdopodobniej zmarł na tyfus, choć Jack Tramiel twierdził, że zginął od zastrzyku z benzyną podczas jednego ze zbrodniczych niemieckich eksperymentów. Obóz został wyzwolony w kwietniu 1945 roku.
Emigracja edytuj
W 1947 roku Tramiel wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie znalazł pracę jako mechanik w sklepie i szybko nauczył się angielskiego. W 1948 wstąpił do armii amerykańskiej, gdzie jego zadaniem było naprawianie sprzętu biurowego. Po kilku latach służby zdecydował się odejść z wojska i założyć własną firmę Commodore Portable Typewriter zajmującą się naprawą maszyn do pisania. Wkrótce nawiązał kontakty z europejskimi firmami (m.in. z firmą z Czechosłowacji, produkującą maszyny do pisania), co zaowocowało znacznym wzrostem dochodów firmy. W celu ominięcia niekorzystnych w USA zasad importu (zwłaszcza z krajów Układu Warszawskiego), Jack Tramiel zarejestrował w 1955 w Toronto nowe przedsiębiorstwo, Commodore Business Machines International. Tramiel chciał, by jego firma nosiła wojskową nazwę; nazwy stopni wojskowych „General” i „Admiral” były już zajęte, biznesmen zdecydował się więc na użycie stopnia wojskowego „Commodore” (komodor).
Commodore edytuj
W latach 60. japońskie firmy zaczęły powoli zalewać amerykański rynek tanimi maszynami do pisania. Z racji gwałtownego spadku dochodów firmy Jack Tramiel postanowił zmienić profil jej działalności. W 1970 roku światło dzienne ujrzały pierwsze kalkulatory produkcji Commodore, bazujące na chipsetach Texas Instruments. W połowie lat 70. firma zaprezentowała swój pierwszy komputer – PET. Tramiel nie był przekonany co do budowy domowego komputera od podstaw, chciał więc kupić firmę Apple Inc. Steve Wozniak był nawet zainteresowany tą propozycją, jednak zażądał zbyt dużej sumy. PET w znacznym stopniu przewyższał ówczesne komputery, ale prawdziwym hitem stał się dopiero VIC-20. Tani, produkowany w setkach tysięcy egzemplarzy komputer przeszedł do historii jako jeden z najlepiej sprzedających się produktów Commodore. W 1982 pojawił się Commodore 64 z mikroprocesorem MOS6510, który okazał się jeszcze większym sukcesem – sprzedany w 22 mln egzemplarzy do dziś uważany jest za najpopularniejszy w dziejach komputer domowy[6]. W okresie wielkiego sukcesu rynkowego Commodore 64, Tramiel ukuł powiedzenie „Musimy budować komputery dla mas (wszystkich ludzi), a nie dla klas (społecznych)” (ang. „We need to build computers for the masses, not the classes.”)[7].
Atari edytuj
13 stycznia 1984 roku po gwałtownym starciu z największym udziałowcem Commodore, Jack Tramiel postanowił odejść z firmy. Wraz z nim firmę opuściło wielu pracowników, m.in. specjaliści od gier. Po krótkiej przerwie w branży komputerowej założył firmę Tramel Technology, Ltd., której celem było opracowanie oraz produkowanie konkurencyjnego komputera domowego nowej generacji[8].
W tym samym roku wykupił od Time Warner firmę Atari Inc., mającą poważne kłopoty finansowe w związku z zapaścią na rynku gier wideo w 1983 roku. Po przejęciu firma wypuściła na rynek odnowioną serię modeli 8-bitowych: Atari 65XE, 130XE, później również hybrydę konsoli do gier i komputera: XEGS, jednocześnie wprowadzając odmłodzoną wersję komputera Atari 800XL, czyli 800XE. Model ten cechował się między innymi inną obudową, bazującą na modelach 65XE oraz 130XE. Wprowadzono również komputer nowej generacji – 16-bitowy model nazwany Atari ST, który z uwagi na doskonałe możliwości za niską cenę początkowo cieszył się stosunkowo dużą popularnością na rynku. Dzięki zastosowaniu nowych rozwiązań technicznych, m.in. złącza MIDI i znakomitemu oprogramowaniu użytkowemu takiemu jak Calamus, DEGAS i Cubase, komputery Atari serii ST oprócz zastosowań rozrywkowych znalazły również odbiorców wśród specjalistów od DTP i muzyków. Z możliwości oferowanych przez komputery korzystało wielu artystów, w tym m.in. Mike Oldfield, Jean-Michel Jarre, Kazik Staszewski, Czesław Niemen[9]. Wielu muzyków do dzisiaj wspomina swoją przygodę z komputerami Atari, a niektórzy do dzisiaj używają ich w różnych celach. Tramiel uczestniczył we wprowadzeniu na polski rynek, do sklepów Pewex, komputerów marki Atari, oddelegowując w roku 1985 do rozmów z Marianem Zacharskim, ówczesnym dyrektorem Peweksu, zaufanego człowieka do spraw współpracy z krajami Wschodu. Jego przedstawicielem w Polsce był Lucjan Wencel, pośredniczący przez własną firmę LDW w wyłącznej sprzedaży komputerów Atari w sieci Peweksów[10].
Po odejściu z Commodore Tramiel wypowiedział słowa „biznes to wojna” (ang. „business is war”)[11]. Pomiędzy Commodore i Atari od początku trwała walka o rynek komputerów i wyścig technologiczny, która w efekcie, w czasie załamania rynku komputerów w latach 90. oraz rozwoju rynku komputerów klasy PC, doprowadziła obie firmy do zawieszenia działalności, a także bankructwa[8][12][13].
W roku 1995 szef Atari – Sam Tramiel przeżył atak serca i Jack wrócił na chwilę do firmy, aby nadzorować jej działalność. W 1996 roku Tramiel sprzedał firmę w drodze odwróconej fuzji (przejęcia) producentowi dysków twardych – Jugi Tandon Storage (JTS). Powstałe z połączenia obu firm przedsiębiorstwo przyjęło nazwę JTS Corporation. Początkowo JTS planowało kontynuować działalność w obu branżach, jednak w kilka miesięcy później, 30 lipca 1996 roku, większość pracowników z Atari została zwolniona, a cały majątek sprzedany.
Życie prywatne i rodzinne edytuj
Jack Tramiel przeszedł na emeryturę i zamieszkał w Monte Sereno. Aktywnie udzielał się w Lidze Przeciwko Zniesławieniom[9]. Z żoną Heleną miał trzech synów: Sama, Leonarda i Gary’ego, którzy pracowali z nim w przedsiębiorstwie[9].
Przypisy edytuj
- ↑ Computer Legend and Gaming Pioneer Jack Tramiel Dies at Age 83. Forbes. [dostęp 2012-04-18].
- ↑ Zmarł współtwórca Commodore. „Gazeta Wyborcza”. 85 (7510), s. 21, 11 kwietnia 2012. Warszawa: Agora SA. ISSN 0860-908X.
- ↑ a b D. Schmüdde: Jack Tramiel: Birth Details. Jack and the Machine: An Interactive Documentary, 2016-04-26. [dostęp 2016-06-13]. (ang.).
- ↑ Wizyta Jacka Tramiela w Łodzi w 2004 roku. tramiel.org. (ang.).
- ↑ Zmarł twórca Commodore i Atari. Pochodził z Łodzi, Dziennik Łódzki z dnia 10.04.2012. [dostęp 2012-04-19].
- ↑ newLISP on Rockets [online], jeremyreimer.com [dostęp 2021-04-17].
- ↑ Gamer Decades: The 1980s. [dostęp 2012-10-01].
- ↑ a b Michael S Tomczyk, The Home Computer Wars: An Insider’s Account of Commodore and Jack Tramiel, Greensboro, N.C.: Compute! Publications, 1984, ISBN 978-0-942386-75-2, OCLC 11740223.
- ↑ a b c Witold Iwańczak. Jack Tramiel czy Idek Tramielski. „Niedziela”, s. 34, 13 maja 2012. Kuria Metropolitalna w Częstochowie. ISSN 0208-872X.
- ↑ Marcin Kosman: Nie tylko Wiedźmin. Historia polskich gier komputerowych. Warszawa: Open Beta, 2015, s. 25. ISBN 978-83-941625-0-4.
- ↑ Jack Tramiel declares war!, Antic vol. 3, nr. 10, luty 1985, s. 72.
- ↑ Brian Bagnall, On the Edge: The Spectacular Rise and Fall of Commodore, Winnipeg: Variant Press, 2005, ISBN 0-9738649-0-7, OCLC 61127911.
- ↑ Boris Kretzinger, Commodore – Aufstieg und Fall eines Computerriesen, Morschen: Skriptorium-Verlag, 2005, ISBN 3-938199-04-0, OCLC 181473386.