Wikipedia

Jerzy Broszkiewicz

polski prozaik, dramatopisarz, eseista i publicysta

Jerzy Broszkiewicz (ur. 6 czerwca 1922 we Lwowie, zm. 4 października 1993 w Krakowie[1]) – polski prozaik, dramatopisarz, eseista i publicysta oraz autor utworów (m.in. biografii, powieści obyczajowych i fantastyki naukowej) adresowanych zarówno dla czytelników starszych jak i dla dzieci i młodzieży.

Jerzy Broszkiewicz
Ilustracja
Zdjęcie około 1948
Data i miejsce urodzenia

6 czerwca 1922
Lwów

Data i miejsce śmierci

4 października 1993
Kraków

Narodowość

polska

Język

polski

Dziedzina sztuki

powieść, dramat, fantastyka naukowa

Ważne dzieła
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Warszawski Krzyż Powstańczy Medal 40-lecia Polski Ludowej Medal 10-lecia Polski Ludowej Order Uśmiechu
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Życiorys edytuj

Urodził się 6 czerwca 1922 we Lwowie; jego ojciec, Adam, był oficerem wojskowym[2][3]. Od 1934 był uczniem w Gimnazjum im. J. Długosza w Lwowie[3]. W roku 1940, po ukończeniu szkoły średniej i szkoły muzycznej, wstąpił do Akademii Muzycznej we Lwowie[2][3]. W czasie okupacji niemieckiej Lwowa (1941–1944) brał udział w konspiracyjnej działalności kulturowej (wieczory literackie, koncerty)[3]; był też karmicielem wszy w Instytucie Badań nad Tyfusem Plamistym i Wirusami profesora Rudolfa Weigla[4]. W 1944 roku ożenił się z Ewą Łomnicką[3] i przeniósł się do Krakowa gdzie mieszkał do 1952[2]. Przez pewien czas studiował tam w Wyższej Szkole Muzycznej, ale przerwał studia muzyczne w 1945 (Stanisław Frycie opisał go jako "świetnie zapowiadającego się pianistę"[5])[3]. Od tego roku był członkiem ZLP (w latach 1957-1958 był wiceprezesem zarządu głównego; od 1973 był członkiem zarządu krakowskiego oddziału ZLP, a w 1975 jego wiceprezesem)[3]. W 1948 przeprowadził się do Warszawy[3].

W latach 1945–1947 współpracował z redakcją tygodnika „Odrodzenie” (m.in. jako korektor i krytyk teatralny) i czasopisma „Teatr”. Współpracował też z dziennikiem „Nowiny” i „Dziennikiem Polskim” (1945–1946)[2][3][6]. W latach 1947–1949 współredagował czasopismo „Ruch Muzyczny”, później w latach 1948-51 był redaktorem miesięcznika „Muzyka”[2][3][6]. W latach 1950-51 prowadził w radiu tygodniowy program kulturalny, w latach póżniejszych był autorem słuchowisk radiowych[3]. W latach 1950-1963 publikował w „Nowej Kulturze” i w „Przeglądzie Kulturalnym” (tu byl członkiem redakcji od 1953)[3]. W latach 1953-1954 redagował dodatek artystyczno-literacki w „Sztandarze Młodych” pt. "Przedpole"[3][5]. W 1960 pisał dla „Gazety Krakowskiej”[3].

W 1952 odwiedził Helsinki[3]. W 1953 wstąpił do PZPR[7], w tym samym roku został członkiem redakcji „Przeglądu Kulturalnego”, którego był wspólredaktorem do 1963[2]. W 1959 roku wrócił do Krakowa;[3] od tego roku do 1971 był kierownikiem literackim Teatru Ludowego w Nowej Hucie[2][3]. W 1975 został członkiem Komitetu Krakowskiego PZRP i członkiem prezydium krakowskiego klubu Kużnica[3][5].

Zmarł 4 października w Krakowie w 1993[2][3]. Pochowany w Alei Zasłużonych cmentarza Rakowickiego (kwatera LXIX pas B-2-2)[8].

Twórczość edytuj

Jego twórczość literacka była różnorodna[2]. Debiutował w 1945 r. jako krytyk muzyczny[2][9] i równocześnie jako literat opowiadaniem Monika zamieszczonym w tygodniku „Odrodzenie” (nr 18)[3][7]. Debiutem książkowym stała się powieść o getcie Oczekiwanie[2], za którą otrzymał Nagrodę Ziemi Krakowskiej[3].

Kolejną książką była wielokrotnie wznawiana powieść o Fryderyku Chopinie Kształt miłości[2], za którą w 1951 otrzymał Nagrodę Państwową II stopnia, zaś w 1971 powieść Długo i szczęśliwie została laureatką nagrody CRZZ[3]. Kluska, Kefir i Tutejszy została wyróżniona na IV Premio Europeo w 1968[2].

Autor czternastu powieści dla młodzieży, tutaj debiutujący Opowieścią olimpijską w 1948 r. aczkolwiek większość jego powieści dla młodszych czytelników była pisana w latach 60. i 70[2]. Jego wcześniejsze utwory z tego gatunku były często biografiami. Z późniejszych, wiele zalicza się do powieści fantastycznonaukowych,[2] które Frycie uznał za najbardziej znaczące w jego dorobku[5]. Znacząca jest zwłaszcza Wielka, większa i największa z roku 1960, która została bardzo dobrze odebrana przez krytykę[10] i stała się lekturą dla szkół (klasy piątej)[11][12]. Według Fryciego, w swoich utworach dla młodzieży Broszkiewicz „eksponował takie wartości moralne jak zaradność, mądrość, szlachetność i odwaga, oraz łączył różne techniki narracyjne, rozmaite gatunki i konwencje literackie”[5].

Oprócz tego pisał również dobrze ocenione dramaty – był wielokrotnym laureatem konkrusów dramatycznych[9]; spod jego pióra wyszło ponad 20 sztuk teatralnych, telewizyjnych i radiowych[potrzebny przypis]. Pisał też zbiory felietonów[potrzebny przypis], scenariusze telewizyjne[potrzebny przypis] i filmowe (Kopernik[9]) oraz publikacje o muzyce[potrzebny przypis]. Niektóre z jego sztuk realizowano za granicą,[9] m.in. w Europie, Meksyku, Nowej Zelandii i USA[potrzebny przypis]. Utwory Broszkiewicza przełożono na dziewiętnaście języków, a łączny nakład jego powieści przekroczył liczbę miliona egzemplarzy[potrzebny przypis].

Frycie ocenił Broszkiewicza jako „pisarza niezwykle utalentowanego i wszechstronnego”[5].

 
Grób Jerzego Broszkiewicza na cmentarzu Rakowickim w Krakowie

Powieści dla młodzieży edytuj

Inne powieści edytuj

  • Oczekiwanie (1948)
  • Kształt miłości (cz. I 1950, cz. II 1951; na jej podstawie powstał film fabularny Młodość Chopina[5][9])
  • Imiona władzy (1957)
  • Długo i szczęśliwie (1970)
  • Dziesięć rozdziałów (1971–1974)
  • Doktor Twardowski (1977–1979)

Dramaty edytuj

  • Imiona władzy (1957),
  • Jonasz i błazen (1958)
  • Dwie przygody Lemuela Gulliwera
  • Dziejowa rola Pigwy (1960)
  • Skandal w Hellbergu (1961)
  • Głupiec i inni
  • Koniec księgi VI

Publicystyka edytuj

  • Pożegnanie z katechizmem. Biblioteka Postępowego Wychowania t. III, Warszawa: Iskry 1958.

Życie prywatne edytuj

W Krakowie mieszkał w dzielnicy Krowodrza. Był mężem dr hab. Ewy (1920–2000), córki Antoniego Łomnickiego, która była lekarzem psychiatrą[13][14][15], ojcem – Ireny Iki (1954–2021), matematyka, która była związana z Piotrem Fersterem – dyrektorem Piwnicy pod Baranami.

Ordery i odznaczenia edytuj

Nagrody edytuj

  • 1948 – Nagroda Ziemi Krakowskiej – za powieść Oczekiwanie[9]
  • 1951 – Nagroda Państwowa II stopnia[2] w dziale Literatury i Sztuki – za powieść Kształt miłości[9]
  • 1960 – Nagroda Artystyczna Nowej Huty – za upowszechnianie kultury[3] i całość działalności dramaturgicznej[9]
  • 1961 – nagroda MRN w Krakowie[3]
  • 1961 – II Nagroda w Konkursie Dramaturgicznym miasta Krakowa – za sztukę Skandal w Hellbergu[potrzebny przypis]
  • 1962 – II Nagroda w Konkursie Dramaturgicznym WRN w Bydgoszczy – za sztukę Niepokój przed podróżą[potrzebny przypis]
  • 1964 – I Nagroda w Konkursie na widowisko telewizyjne o tematyce współczesnej – za sztukę Ta wieś, Mogiła[potrzebny przypis]
  • 1965 – Złoty Ekran za rok 1964 – za sztukę Ta wieś Mogiła[potrzebny przypis]
  • 1968 – Nagroda Città di Caorle – za książkę dla młodzieży Kluska, Kefir i Tutejszy[potrzebny przypis]
  • 1971 – Nagroda Centralnej Rady Związków Zawodowych – za powieść Długo i szczęśliwie
  • 1974 – Nagroda Prezesa Rady Ministrów – za twórczość dla dzieci i młodzieży[2][9][potrzebny przypis]
  • 1979 – Nagroda Prezesa Rady Ministrów I stopnia[2] za twórczość dla dzieci i młodzieży[5] w dziedzinie literatury z okazji 35-lecia PRL – za całokształt twórczości[potrzebny przypis]
  • 1982 – Nagroda Państwowa I stopnia za całokształt twórczości literackiej[potrzebny przypis]
  • 1984 – Nagroda miasta Krakowa[3]

Przypisy edytuj

  1. ↑ Marek Oramus, Jerzy Broszkiewicz, „Nowa Fantastyka”, 12 (135), grudzień 1993, s. 75, ISSN 0867-132X.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Teresa Brzeska-Smerek, Broszkiewicz, Jerzy, [w:] Alicja Baluch, Grzegorz Leszczyński, Barbara Tylicka, Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej, Zakład Narodowy im. Ossolinskich, 2002, s. 50-51, ISBN 978-83-04-04606-1 [dostęp 2024-05-23] (pol.).
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa Jadwiga Czachowska (red.), Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. T. 1, A – B, Alicja Szałagan (red.), 2003, s. 289 [dostęp 2023-10-12].
  4. ↑ Alfabetyczny wykaz osób zatrudnionych w Instytucie prof. Rudolfa Weigla i zawody niektórych z nich po II wojnie światowej
  5. ↑ a b c d e f g h Stanisław Frycie, Leksykon literatury dla dzieci i młodzieży, Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2007, s. 85-88, ISBN 978-83-89935-24-3 [dostęp 2024-06-05] (pol.).
  6. ↑ a b Broszkiewicz Jerzy Stefan, [w:] Małgorzata Chmielewska, Leksykon polskich pisarzy muzycznych XX wieku, Wołomin: Wydawnictwo Polskie, 2008, ISBN 978-83-922684-2-0.
  7. ↑ a b c Kto jest kim w Polsce 1984, wyd. 1, Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 92, ISBN 83-223-2073-6.
  8. ↑ Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Jerzy Broszkiewicz. rakowice.eu. [dostęp 2018-08-16].
  9. ↑ a b c d e f g h i Stanisław Frycie, Broszkiewicz, Jerzy, [w:] Krystyna Kuliczkowska, Barbara Tylicka, Nowy słownik literatury dla dzieci i młodzieży: pisarze, książki, serie, ilustratorzy, przegląd bibliograficzny, Wiedza Powszechna, 1979, s. 52-53, ISBN 978-83-214-0018-1 [dostęp 2024-05-29] (pol.).
  10. ↑ Krystyna Kuliczkowska, "W świecie fantazji, marzeń i iluzji", "Miesięcznik Literacki", 1967/12
  11. ↑ Grzegorz Leszczyński, Wielka, większa i największa, [w:] Alicja Baluch, Grzegorz Leszczyński, Barbara Tylicka, Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej, Zakład Narodowy im. Ossolinskich, 2002, s. 412-413, ISBN 978-83-04-04606-1 [dostęp 2024-05-23] (pol.).
  12. ↑ Karolina Jędrych, Lektury w programach dla szkoły podstawowej z lat 1949–1989, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2014, s. 217, ISBN 978-83-226-2209-4 [dostęp 2024-05-16] (pol.).
  13. ↑ Dr hab. Ewa Broszkiewicz, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2011-04-07].
  14. ↑ Fragment książki Prekursorzy medycyny polskiej.
  15. ↑ Informacja o książce w katalogu Biblioteki Narodowej.
  16. ↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
  17. ↑ Nekrolog, Zarząd Główny Związku Powstańców Warszawskich. nekrologi.wyborcza.pl
  18. ↑ Uznanie dla twórców kultury/w/Trybuna Robotnicza, nr 170, 19 lipca 1984, s. 1–2.
  19. ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 101, poz. 1400 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
  20. ↑ Broszkiewicz Jerzy [online], www.orderusmiechu.pl [dostęp 2021-10-10] (pol.).

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jerzy_Broszkiewicz&oldid=73961973”