Królestwo Yeke
Królestwo Yeke (zwane także królestwem Garanganze[1] lub Garenganze[2]) – krótkotrwałe państwo istniejące od około 1856 do 1891 roku, pod jednym władcą – Msiri. Znajdowało się w Katandze (obecnie Demokratyczna Republika Konga). W kraju posługiwano się językiem kiyeke[3].
| 1856–1891 | |
| |
| Język urzędowy |
kiyeke |
|---|---|
| Stolica |
Bunkeya |
| Ustrój polityczny | |
| Pierwszy władca |
Msiri (1856–1891) |
| Waluta | |
| Data powstania |
1856 |
| Data likwidacji |
20 grudnia 1891 |
Początki edytuj
Około 1856 roku Msiri osiedlił się na południu Katangi wraz z kilkoma swoimi zwolennikami z ludu Nyamwezi[4]. Katanga była wówczas regionem wielu wypraw kupieckich lub wypraw w poszukiwaniu niewolników, miedzi czy kości słoniowej[5], jednym z takich kupców był także ojciec Msiri – Kalasa[3]. Lud Nyamwezi, który osiedlił się wówczas w regionie zaczął być nazywany Yeke, co w języku sumbwa oznaczało gildię łowców słoni[5]. W regionie Katangi główną walutą był krzyż katangijski[6].
Miejsce, w którym się osiedlili, było oddalone od królestw Luba, Lunda czy Kazembe[3]. Niedługo po zawiązaniu kilku sojuszy i przejęciu kontroli nad kilkoma wodzami z ludu Sanga, Msiri ogłosił się mwami (królem)[3]. Msiri przejął także tereny władców ludu Lunda[7]. Przejął także kontrolę nad wschodnim handlem niewolnikami[7].
Małżeństwa Msiri edytuj
Msiri prowadził politykę poprzez liczne małżeństwa, których liczba szacowana jest na ponad sto[8] (według niektórych źródeł nawet 500[9]). Żenił się z kobietami pochodzącymi z dworów jego poddanych, przez co jego lennicy myśleli, że mają swoich sojuszników na dworze władcy[8].
Rozwój państwa edytuj
W latach 70. XIX wieku Msiri zaczął handlować ze znanym arabskim kupcem – Tippu Tib[4]. Msiri był szczególnie zainteresowany kupnem karabinów i prochu, które uważał za absolutnie konieczne do zbudowania swojej potęgi militarnej. Wojsko w królestwie liczyło nawet 2000 osób[10] i było wyposażone przede wszystkim w lance i łuki[7].
W szczytowym okresie swojej władzy, w połowie lat 80. XIX wieku, Msiri nie tylko rządził, ze swej stolicy w Bunkeya[3] bardzo dużym królestwem, ale również otrzymywał daninę z sąsiednich obszarów[4][3]. Jego gospodarka była w dużej mierze oparta na handlu miedzią, chociaż w kraju odbywał się również handel niewolnikami i kością słoniową[4][3]. Podstawą jego polityki było utrzymywanie otwartych szlaków handlowych w kierunku wschodniego i zachodniego wybrzeża[4].
Według różnych raportów, królestwo Msiri, podczas każdego sezonu wytapiania, produkowało około 3,850 kilogramów miedzi[11].
Wpływy europejskie edytuj
W 1886 roku Msiri zaprosił do swojego państwa misjonarzy[4]. Wśród nich byli Frederick Stanley Arnot, Charles Swan i Faulknor[2]. Arnot zapewniał miejscowej ludności prostą pomoc medyczną, a także uczył dzieci czytać i pisać[2]. Założył także mały sierociniec[2].
Schyłek królestwa edytuj
Pod koniec 1880 roku Msiri odmówił negocjacji z Brytyjską Kompanią Południowoafrykańską. W 1891 roku, gdy przybyły wyprawy z Wolnego Państwa Konga, należącego do króla Belgii Leopolda II, jeden z żołnierzy próbował nawet zachęcić do buntu przeciwko Msiri[4].
20 grudnia 1891, podczas następnej belgijskiej wyprawy, w trakcie negocjacji, Msiri został śmiertelnie postrzelony z rewolweru. Śmierć władcy zakończyła istnienie państwa[3][12].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Joanna Lewis, Empire of Sentiment, Cambridge University Press, 18 stycznia 2018, s. 96, ISBN 978-1-107-19851-7.
- ↑ a b c d Arnot, Frederick Stanley, Central Africa (present day Democratic Republic of Congo, Angola and Zambia), Open Brethren (Christian Missions in Many Lands) [online], web.archive.org, 27 września 2007 [dostęp 2020-05-25] [zarchiwizowane z adresu 2007-09-27].
- ↑ a b c d e f g h Everett Jenkins, Pan-African Chronology II: A Comprehensive Reference to the Black Quest for Freedom in Africa, the Americas, Europe and Asia, 1865–1915, McFarland, 11 lipca 2015, s. 255, ISBN 978-1-4766-0886-0.
- ↑ a b c d e f g Msiri | African ruler, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-05-25] (ang.).
- ↑ a b Msiri: Yeke Kingdom, [w:] Kevin Shillington, Encyclopedia of African History 3-Volume Set, Routledge, 4 lipca 2013, s. 1047, ISBN 978-1-135-45670-2 [dostęp 2020-05-25] (ang.).
- ↑ Catanga Cross [online], PCGS [dostęp 2020-05-25] (ang.).
- ↑ a b c Central Africa, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-05-25] (ang.).
- ↑ a b R.S. Arnot, F.S. Arnot and Msidi, www.nrzam.org.uk, 1958, s. 428–434 [dostęp 2020-05-25].
- ↑ Il peduncolo del Congo [online], Il Post, 8 lutego 2012 [dostęp 2020-04-26] (wł.).
- ↑ Amy McKenna, The history of Central and Eastern Africa, wyd. 1st ed, New York: Rosen Publishing Group, 2011, s. 16, ISBN 978-1-61530-322-9, OCLC 694763493.
- ↑ Thomas Q. Reefe, The Rainbow and the Kings: A History of the Luba Empire to 1891, 1 stycznia 1981, s. 173, ISBN 978-0-520-04140-0.
- ↑ Yeke in "Dizionario di Storia" [online], www.treccani.it [dostęp 2020-05-25] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-25] (wł.).