Leon Szpilman
Leon Szpilman lub Leo Spellman (ur. 18 kwietnia 1913 w Ostrowcu[1], zm. 24 października 2012[2]) – kanadyjsko-polski pianista i kompozytor pochodzenia żydowskiego, Honorowy Obywatel Ostrowca Świętokrzyskiego[3].
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Pochodzenie | |
| Data śmierci | |
| Przyczyna śmierci | |
| Instrumenty | |
| Gatunki | |
| Zawód |
Życiorys edytuj
Pochodził z rodziny o bogatych tradycjach muzycznych. Jego kuzynem był kompozytor i pianista Władysław Szpilman. Naukę gry na pianinie rozpoczął w wieku 4 lat[3] i już mając 9 lat zaczął dorabiać po lekcjach jako taper w iluzjonie. Przed wojną był członkiem kapeli klezmerskiej w rodzinnym Ostrowcu. Krótko po wybuchu wojny zawarł związek małżeński. W czasie okupacji niemieckiej do października 1942 przebywał w ostrowieckim getcie, gdzie założył orkiestrę. W getcie udzielał także lekcji gry na akordeonie jednemu z niemieckich żołnierzy, który uprzedził go o planowanej likwidacji getta. Po ucieczce z getta ukrywał się wraz z żoną w Puszczy Iłżeckiej, a następnie przez 18 miesięcy wraz z żoną i szwagrem ukrywany był przez rodzinę Henryka Wrońskiego w domu przy ul. Denkowskiej 12 w Ostrowcu[1].
Po wojnie Leon i Maria Szpilmanowie wyjechali z Polski. W 1947 podczas pobytu w obozie dla przesiedleńców w niemieckim Furstenfeldbruck, skomponował swój najbardziej znany utwór pt. Rapsodia 1939–1945 (utwór w zapomnieniu przeleżał w walizce do końca lat 90. XX wieku[4]). W 1948 osiadł w Toronto, w Kanadzie, gdzie zmienił nazwisko na Spellman (w Kanadzie osiadła też jego starsza siostra Chana)[1].
W Toronto prowadził zespół taneczny Orkiestra Leo Spellmana, który na przestrzeni lat wystąpił na ponad 1000 wesel i przyjęć. W 2000 miała miejsce amerykańska premiera jego Rapsodii 1939–1945 w Waszyngtonie podczas konferencji organizowanej przez United States Holocaust Memorial Museum[2], a 3 września 2002 kanadyjska premiera utworu w Toronto’s Harbourfront Centre podczas Ashkenaz Festival[4]. Nagrania fonograficznego Rapsodii 1939–1945 dokonał zespół Paula Hofferta[2].
W 2006 zmarła Maria Spellman. Leo Spellman zmarł z powodu niewydolności serca 24 listopada 2012[2]. Po jego śmierci odnaleziono także dzienniki, które prowadził w czasie okupacji niemieckiej[5]
Upamiętnienie edytuj
29 stycznia 2016 w Filharmonii im. Artura Malawskiego w Rzeszowie, w trakcie koncertu „Muzyka w blasku menory” miała miejsce polska premiera Rapsodii 1939–1945[1]. 1 lutego 2016 pośmiertnie został wyróżniony tytułem Honorowego Obywatela Ostrowca Świętokrzyskiego[3], a także odsłonięto poświęconą mu tablicę pamiątkową na ścianie kina „Etiuda” w Ostrowcu Świętokrzyskim[1]. Również w 2016 miała miejsce premiera telewizyjnego dokumentu produkcji kanadyjskiej pt. Leo Spellman's 'Rhapsody': In Concert[6] dokumentującego pierwsze kanadyjskie wykonanie Rapsodii 1939–1945[4]. W 2018 powstał też film dokumentalny The Lost Rhapsody of Leo Spellman poświęcony Rapsodii – Szpilmana[7].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e Tablica upamiętniająca Leona Szpilmana. mck.ostrowiec.pl. [dostęp 2020-02-01]. (pol.).
- ↑ a b c d Leo Spellman, creator of Holocaust composition dies at 99. theglobeandmail.com. [dostęp 2020-02-01]. (ang.).
- ↑ a b c Ostrowiecki” Szpilman został Honorowym Obywatelem Miasta. echodnia.eu. [dostęp 2020-02-01]. (pol.).
- ↑ a b c Leo Spellman’s Rhapsody: In Concert. visiontv.ca. [dostęp 2020-02-01]. (ang.).
- ↑ Documentary to Feature Lost Music of the Holocaust. cjnews.com. [dostęp 2020-02-01]. (ang.).
- ↑ Leo Spellman's 'Rhapsody': In Concert (2016). imdb.com. [dostęp 2020-02-01]. (ang.).
- ↑ The Lost Rhapsody of Leo Spellman gala event May 22: David Hoffert, filmmaker. classicalfm.ca. [dostęp 2020-02-01]. (ang.).