Marian Luzar
Marian Wojciech Luzar (ur. 1 września 1895 w Czarnej Wsi, zm. 13 września 1939 w Równem) – polski ksiądz katolicki, instruktor harcerski, harcmistrz, kapelan Wojska Polskiego, naczelny kapelan ZHP w latach 1931–1939.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Naczelny Kapelan ZHP | |
| Okres sprawowania |
1931–1939 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Prezbiterat |
29 czerwca 1919 |
| Odznaczenia | |
| |
Edukacja edytuj
Marian Luzar był synem Wojciecha (robotnika) i Marii; przodkowie przybyli z Węgier. W 1914 ukończył (z wyróżnieniem) Gimnazjum św. Jacka w Krakowie i rok później rozpoczął studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego i w Wyższym Seminarium Duchownym Archidiecezji Krakowskiej. W 1919 ukończył studia, 29 czerwca tego roku odebrał święcenia kapłańskie z rąk księcia kardynała Adama Sapiehy w Katedrze na Wawelu.
Praca, działalność społeczna edytuj
Pierwszym miejscem pracy ks. Luzara była parafia w Niegowici (powiat Bochnia), gdzie sprawował obowiązki wikariusza do sierpnia 1924 oraz nauczał religii w szkołach.
Był inicjatorem powstania Domu Ludowego w Trzebini. Uczynił go głównym ośrodkiem kulturalnym Trzebini, miejscem przedstawień amatorskich i popularnych odczytów w ramach uniwersytetu powszechnego, wygłaszanych przez dojeżdżających z Krakowa pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego. Na utrzymanie Domu Ludowego Luzar przeznaczał własne dochody.
Działalność harcerska edytuj
Działalność w harcerstwie rozpoczął w trakcie nauki w II Gimnazjum św. Jacka w Krakowie. W latach 1911–1912 współorganizował powstanie a następnie uczestniczył w pierwszych latach działalności 2 Krakowskiej Drużyny Harcerzy im. gen. Jana Henryka Dąbrowskiego.
Założył w Niegowici wiejskie drużyny, promując jednocześnie sport i teatr amatorski; zorganizował także konny oddział harcerzy oraz prywatną szkołę dla ok. 20 harcerzy. W 1924 został przeniesiony do pracy w Trzebini jako katecheta, również tam inicjował powstawanie drużyn harcerskich (w Trzebini „Czarna Jedynka”, w Trzebionce drużyna robotnicza, w Sierszy Wodnej robotniczo-wiejska). Był komendantem hufca ZHP w Trzebini. Ks. Luzar uzyskał stopień instruktorski harcmistrza, w latach 1926–1929 był komendantem Chorągwi Krakowskiej ZHP.
W 1930 został mianowany kapelanem Oddziału ZHP w Krakowie, a rok później Naczelnym Kapelanem ZHP. Pracował nad rozwojem duszpasterstwa harcerskiego, wydawał pismo „Biuletyn Działu Duszpasterskiego” i publikował na łamach prasy harcerskiej, organizował kursy i letnie obozy dla kleryków i kapelanów. Przygotowywał także poprzez specjalne kursy księży i zakonników do pracy harcerskiej wśród Polonii zagranicznej. Dzięki jego działaniom w 1937 działało 21 kręgów harcerzy-kleryków, zrzeszających 621 członków. Nosił harcerski przydomek „Czarny Kruk”.
II wojna światowa edytuj
Był kapelanem rezerwy ze starszeństwem z 1 stycznia 1927 roku w duchowieństwie wojskowym wyznania rzymsko-katolickiego[1]. We wrześniu 1939 został zmobilizowany jako kapelan. Zginął w drugim tygodniu II wojny światowej, niosąc pomoc rannym w trakcie nalotu niemieckiego na dworzec w Równem, gdzie został pochowany.
W 2019 r. odsłonięto jego pomnik w Trzebini.[2] W mieście tym działa hufiec ZHP jego imienia.[3]
Odznaczenia edytuj
- Złoty Krzyż Zasługi
- Odznaka Pamiątkowa Dawnych Harcerzy Małopolskich (1937)[4]
Przypisy edytuj
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 403.
- ↑ Sławomir Bromboszcz, Trzebinia. Upamiętnili ks. hm. Mariana Luzara w 80 rocznicę jego śmierci [ZDJĘCIA] [online], Gazeta Krakowska, 18 września 2019 [dostęp 2022-09-08] (pol.).
- ↑ Hufiec ZHP Trzebinia [online], Hufiec ZHP Trzebinia [dostęp 2022-09-08] (pol.).
- ↑ Odznaka pamiątkowa dawnych Harcerzy małopolskich. „Wschód”. Nr 65, s. 11, 10 listopada 1937.
Bibliografia edytuj
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
- Wacław Błażejewski, Stanisław Broniewski, Marian Luzar, w: Polski Słownik Biograficzny, tom XVIII, 1973
- Tadeusz Gaweł, Ryszard Schumacher, Ocalić od zapomnienia Ks. hm. Marian Luzar i jego harcerze, Kraków: Wydawnictwo „Czuwajmy”, 2003, ISBN 83-86783-94-X, OCLC 749433965.
- Tadeusz Gaweł, Ks. Marian Wojciech Luzar „Czarny Kruk”, Kraków: Wydawnictwo „Czuwajmy”, 1996, ISBN 83-86783-13-3, OCLC 751243717.