Merytokracja
Merytokracja – wieloznaczna nazwa określająca najczęściej system, w którym pozycje uzależnione są od kompetencji, definiowanych jako połączenie inteligencji i edukacji, weryfikowanych za pomocą obiektywnych systemów oceny (np. certyfikatów)[1]. Merytokracja stanowi przeciwieństwo władzy budowanej w oparciu o członków rodziny (nepotyzm), klasy (oligarchia) czy narodowość (nacjonalizm).
Pojęcie merytokracji edytuj
Pojęcie merytokracji odnosić się może do metodyki budowania organizacji (państwa, przedsiębiorstwa) na podstawie kompetencji, może też odnosić się do systemu władzy, zbudowanego według tej metodyki. Może również oznaczać ideologię, determinującą status społeczny lub wartość jednostki w zależności od jej kompetencji.
Choć wyraz „merytokracja” został wprowadzony przez brytyjskiego socjologa Michaela Younga, sama koncepcja pragmatycznego budowania administracji w oparciu o kompetencje wywodzi się z idei praworządności i myśli Konfucjusza i była praktykowana już przez chińską dynastię Han 200 lat p.n.e.[2].
Opinie edytuj
Pierwszy nurt krytyki merytokracji jest metodyczny: na ile jest możliwa obiektywna i rzetelna ocena kompetencji danej jednostki? Krytyka ta jest skierowana przede wszystkim przeciwko bardzo konkretnym metodom oceny kompetencji, jak na przykład testy inteligencji stosowane w armii amerykańskiej[3].
Drugi kierunek krytyki jest ideologiczny i wychodzi z pozycji egalitaryzmu: czy etyczne jest utrwalanie nierówności społecznych przez preferowanie osób o lepszych predyspozycjach? Krytyka ta dotyczy również konkretnych koncepcji edukacyjnych, opierających się na stosunkowo wczesnej ocenie inteligencji uczniów i zapewnianiu lepszej edukacji tym, którzy w testach wypadają lepiej.
Sama książka Younga, wydana w 1958 roku, była z kolei futurystyczną satyrą na ówczesne wysiłki rządu brytyjskiego, mające na celu ograniczenie elitaryzmu tamtejszej administracji. Według Younga nowa elita „merytokratyczna” zbudowana na bazie własnych kompetencji i umiejętności stała się równie odizolowana od reszty społeczeństwa, jak elity arystokratyczne, nie ma jednak właściwego tej ostatniej etosu i podbudowy moralnej[4].
Według innych badaczy w merytokracji rozumianej jako metodyka budowania organizacji w oparciu o osoby mające najlepsze kompetencje do wykonywania określonych zadań nie ma nic niemoralnego i stanowi ona wartościowy środek do rozwoju społecznego oraz poprawy efektywności organizacji[5][6] We współczesnych koncepcjach zarządzania idea ta jest obecna w postaci rozbudowanych systemów ocen pracowników i wynagrodzeń.
Do realizacji doktryny merytokratycznej dąży m.in. społeczność Wikipedii[7].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Michael Young: The Rise of Meritocracy. 1994. ISBN 978-1-56000-704-3.
- ↑ Wilson Caasey: Firsts: Origins of Everyday Things That Changed the World.. ISBN 978-1-59257-924-2.
- ↑ S. Korenman, C. Winship: A Reanalysis of The Bell Curve: Intelligence, Family, Background and Schooling w: Kenneth Joseph Arrow, Samuel Bowles, Steven N. Durlauf: Meritocracy and Economic Inequality. 2000. ISBN 978-0-691-00468-6.
- ↑ Michael Young: Down with meritocracy. The Guardian, 2001.
- ↑ A. Sen: Merit and Justice w: Kenneth Joseph Arrow, Samuel Bowles, Steven N. Durlauf: Meritocracy and Economic Inequality. 2000. ISBN 978-0-691-00468-6.
- ↑ Daniel Bell: On Meritocracy and Equality. National Affairs, 1972.
- ↑ Dariusz Jemielniak, Życie wirtualnych dzikich. Netnografia Wikipedii, największego projektu współtworzonego przez ludzi [online], ResearchGate.net, 2013.
Linki zewnętrzne edytuj
- Thomas Mulligan, Meritocracy, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 3 sierpnia 2023, ISSN 1095-5054 [dostęp 2023-08-03] (ang.).