Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego
Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego – utworzona w 2017 agencja wykonawcza mająca za zadanie wspieranie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, a także działalności pożytku publicznego i wolontariatu.
Biurowiec Kaskada przy al. Jana Pawła II 12 w Warszawie, siedziba agencji | |
Państwo | |
---|---|
Data utworzenia |
2017 |
Dyrektor | |
zastępca dyrektora |
Andrzej Rybus-Tołłoczko |
Adres | |
al. Jana Pawła II 12 00-124 Warszawa | |
Strona internetowa |
Geneza edytuj
Podmiot został utworzony na podstawie ustawy z dnia 15 września 2017 r. o Narodowym Instytucie Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (Dz.U. z 2023 r. poz. 1618), która była efektem starań środowiska Prawa i Sprawiedliwości, zwłaszcza wicepremiera i przewodniczącego Rady Programowej PiS Piotra Glińskiego oraz jego współpracowników[2][3]. 20 listopada 2017 pierwszym dyrektorem Instytutu został Wojciech Kaczmarczyk, były pełnomocnik rządu ds. społeczeństwa obywatelskiego i równego traktowania[2]. Utworzenie Instytutu zapowiedziała w 2016 premier Beata Szydło[4][2].
Cele edytuj
Zgodnie z formułą użytą na oficjalnej witrynie Instytutu, jego zadaniem jest:
„zarządzanie programami wsparcia rozwoju społeczeństwa obywatelskiego oraz gromadzenie i analizowanie danych ze wszystkich obszarów współpracy administracji państwowej z sektorem obywatelskim. Narodowy Instytut Wolności będzie zarządzać programami wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego przyjętymi w drodze uchwały przez Radę Ministrów, po przeprowadzeniu konsultacji z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi [...] w ustaw[ie] z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie”[5].
Organy edytuj
Instytut posiada dwa organy: dyrektora oraz Radę mającą kompetencje opiniodawczo-doradcze[6]. Dyrektora (i jego zastępców) powołuje i w określonych ustawowo przypadkach odwołuje przewodniczący Komitetu do spraw Pożytku Publicznego, który sprawuje nadzór nad działalnością NIW-CRSO[7].
W skład Rady wchodzi członek powoływany i odwoływany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, 3 członków powoływanych i odwoływanych przez przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego, członek powoływany i odwoływany przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych, członek reprezentujący jednostki samorządu terytorialnego oraz 5 innych członków powołanych przez przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego reprezentujących organizacje pozarządowe.
W skład Rady I kadencji weszli[8][9]:
- Wojciech Jachimowicz – przewodniczący Rady, przedstawiciel organizacji pozarządowych (Dolnośląskie Towarzystwo Regionalne)
- Weronika Czyżewska-Waglowska – przedstawicielka organizacji pozarządowych (Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych)
- Anna Gembicka – przedstawicielka Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego
- Ilona Gosiewska – przedstawicielka organizacji pozarządowych (Stowarzyszenie Odra-Niemen, Konfederacja Inicjatyw Pozarządowych Rzeczypospolitej)
- Michał Jędrzejczyk – przedstawiciel Ministra Finansów
- Ewa Leś – przedstawicielka Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego
- Piotr Mazurek – przedstawiciel Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego
- Urszula Nowogórska – przedstawicielka Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego
- Marek Rymsza – przedstawiciel Prezydenta RP
- Tymoteusz Zych – przedstawiciel organizacji pozarządowych (Instytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris, Fundacja Ośrodek Analiz Prawnych, Gospodarczych i Społecznych im. Hipolita Cegielskiego, Konfederacja Inicjatyw Pozarządowych Rzeczypospolitej)
- Sebastian Wijas – przedstawiciel organizacji pozarządowych (Fundacja KGHM Polska Miedź).
W lutym 2021 powołana została II kadencja Rady NIW – CRSO w składzie[10]:
- Piotr Mazurek – przewodniczący Rady, przedstawiciel Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego
- Jarosław Bierecki – przedstawiciel organizacji pozarządowych
- Anna Budzanowska – przedstawicielka organizacji pozarządowych
- Iwona Gibas – przedstawicielka jednostek samorządu terytorialnego
- Eliasz Grubiński – przedstawiciel organizacji pozarządowych
- Wojciech Jachimowicz – przedstawiciel organizacji pozarządowych
- Ewa Leś – przedstawicielka Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego
- Bartłomiej Orzeł – przedstawiciel Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego
- Piotr Patkowski – przedstawiciel Ministra Finansów
- Marek Rymsza – przedstawiciel Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
- Tymoteusz Zych – przedstawiciel organizacji pozarządowych.
Działalność edytuj
Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego zarządza programami wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego przygotowywanymi przez Komitet do spraw Pożytku Publicznego, które mają za zadanie wspierać tworzenie się silnego społeczeństwa obywatelskiego. Są to:
- Fundusz Inicjatyw Obywatelskich (FIO) – rządowy program dotacyjny dla organizacji pozarządowych, w ramach którego dofinansowywane są projekty mające na celu zwiększenie zaangażowania obywateli i organizacji pozarządowych w życie publiczne. Program FIO jest podzielony na 4 priorytety: Małe inicjatywy, Aktywne społeczeństwo, Aktywni obywatele, Silne organizacje pozarządowe[11].
- Program Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018–2030 (PROO) – pierwszy w historii program bezpośredniego wsparcia rozwoju polskich organizacji obywatelskich. Dotacje w ramach programu są przydzielane na rozwój instytucjonalny organizacji oraz realizację ich celów statutowych. W ramach PROO wyróżniono następujące obszary wsparcia: Zrównoważony rozwój organizacyjny – wsparcie rozwoju instytucjonalnego, Zrównoważony rozwój organizacyjny – dotacje na wkład własny, Kapitały żelazne – dotacje operacyjne na wsparcie budowania początkowych kapitałów żelaznych, Kapitały żelazne – dofinansowanie początkowych kapitałów żelaznych, Kapitały żelazne – dofinansowanie rozbudowy kapitałów żelaznych, Rozwój instytucjonalny lokalnych mediów obywatelskich i organizacji strażniczych, Rozwój instytucjonalny obywatelskich think tanków, Wsparcie doraźne[12].
- Program Wsparcia Rozwoju Organizacji Harcerskich i Skautowych (ROHiS) – program jest nową formą wsparcia dla organizacji harcerskich, będących ważnym partnerem państwa w działaniach na rzecz rozwoju i wychowywania młodych ludzi. Jest adresowany przede wszystkim do organizacji objętych Honorowym Protektoratem Prezydenta RP nad Ruchem Harcerskim w Polsce i poza granicami kraju. W jego ramach udzielane są dotacje na rozwój instytucjonalny ściśle powiązany z działalnością programową[13].
- Korpus Solidarności – program wolontariatu długoterminowego, którego celem jest kompleksowe wsparcie rozwoju długofalowej relacji między wolontariuszem a placówką korzystającą z jego świadczeń. Program ma przyczynić się do rozwoju społeczeństwa obywatelskiego poprzez wypracowanie i wdrożenie rozwiązań, które będą ułatwiać i zachęcać do systematycznego oraz długoterminowego angażowania się obywateli w wolontariat[14].
- Program Wsparcia Rozwoju Uniwersytetów Ludowych na lata 2019–2030 – w ramach realizacji programu jest udzielane wsparcie na rozwój działalności programowej uniwersytetów ludowych w powiązaniu z rozwojem instytucjonalnym tych organizacji. Program jest realizowany w ramach corocznych konkursów dotacyjnych. Celem Programu jest wzrost poziomu edukacji ustawicznej dorosłych mieszkańców gmin wiejskich i wiejsko-miejskich oraz zwiększenie poziomu kapitału społecznego na obszarach wiejskich i w małych miastach[15].
- Rządowy Program Wspierania Rozwoju Organizacji Poradniczych na lata 2022-2033 – jest odpowiedzią na postulaty środowiska organizacji poradniczych artykułowane podczas Kongresu Poradnictwa, zorganizowanego w 2019 pod patronatem Prezydenta RP oraz Kongresu Profesji i Zawodów Pomocowych, który odbył się w 2020. Celem strategicznym Programu jest wzmocnienie działalności statutowej pożytku publicznego i rozwoju instytucjonalnego organizacji poradniczych jako partnera państwa w procesie upodmiotowienia obywateli. Wsparcie udzielone organizacjom obywatelskim, działającym w systemie poradnictwa oraz poprawa stabilności ich funkcjonowania powinny się przyczynić do zwiększenia efektywności i skuteczności tego systemu[16].
- Rządowy Program Fundusz Młodzieżowy na lata 2022-2033 – ma na celu wsparcie działań służących aktywizacji społecznej młodzieży. Program został przygotowany z inicjatywy Pełnomocnika Rządu ds. Polityki Młodzieżowej Piotra Mazurka w odpowiedzi na postulaty młodzieży, które pojawiały się w trakcie Konsultacji Strategii RP na rzecz Młodego Pokolenia, w których wzięło udział ok. 30 tys. młodych ludzi. Przedmiotem oddziaływania Programu będą inicjatywy młodzieżowe mające szczególnie istotne znaczenie dla udziału młodzieży w życiu publicznym, takie jak rady młodzieżowe jednostek samorządu terytorialnego, samorządy uczniowskie i studenckie, organizacje młodzieżowe oraz organizacje wspierające młodzież w procesie przygotowania do udziału w życiu publicznym[17].
- Program Wspierania Międzynarodowych Domów Spotkań – celem programu jest promowanie nawiązywania kontaktów między społeczeństwami w UE i poza nią, promowanie solidarności i zrozumienia międzykulturowego, upowszechnianie dziedzictwa narodowego Polaków i historii Polski. Przedmiotem konkursu jest umożliwienie stworzenia sieci MDS, dysponującej wysokiej jakości ofertą programową spójną z celami polityki edukacyjnej i zagranicznej państwa polskiego, podążającą za współczesnymi wyzwaniami społecznymi oraz rynku pracy i edukacji[18].
- Polski Inkubator Rzemiosła – jest programem obejmującym okres od 2021 do 2030. Potrzeba przyjęcia programu wynika m.in. z faktu, że nie ma w chwili obecnej dokumentu rządowego ściśle poświęconego problematyce promocji rzemiosła i kształcenia dualnego. Podmiotami uprawnionymi do udziału w konkursach w ramach Programu są wyłącznie organizacje rzemieślnicze. Głównym celem programu jest wsparcie dla organizacji samorządu gospodarczego rzemiosła, które wpłynie pozytywnie na rozwój ich kapitału ludzkiego i społecznego oraz potencjału instytucjonalnego. Środki finansowe z programu pomogą zrealizować cele statutowe organizacji rzemieślniczych oraz wpłyną pozytywnie na rozwój ich przedsiębiorczości i kształcenia dualnego[19].
- Rządowy Program Wspierania Rozwoju Organizacji Poradniczych na lata 2022-2033 dotyczy organizacji poradnictwa działających na rzecz upodmiotowienia osób doświadczających trudności życiowych, niesamodzielnych, niezaradnych życiowo, znajdujących się w kryzysie, wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym, kształtując tym samym system wartości wspólnoty i wyrażając interesy społeczeństwa obywatelskiego. Organizacje poradnicze poprzez realizację funkcji usługowej oraz artykulację i rzecznictwo interesów osób i grup społecznych, przyczyniają się do budowy i rozwoju dojrzałego społeczeństwa obywatelskiego, w którym osoby, które z różnych powodów znalazły się na peryferiach życia społecznego mogą skorzystać z praw przysługujących obywatelom w demokratycznym państwie[20].
Budżet edytuj
W 2018 Instytut dysponował budżetem wysokości 130 milionów złotych[6]. Od 2018 do 2022 w ramach programów Komitetu do spraw Pożytku Publicznego, których operatorem był Instytut, przekazano organizacjom pozarządowym blisko 800 mln zł[21].
Kontrowersje edytuj
Po ogłoszeniu inicjatywy utworzenia Instytutu niektóre środowiska pozarządowe np. Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych, Helsińska Fundacja Praw Człowieka czy „Krytyka Polityczna” zajęły krytyczne stanowisko wobec tego pomysłu i podnosiły, że powołanie tego podmiotu nie było postulatem pochodzącym od środowiska pozarządowego. Zaznaczano, że przy tworzeniu ustawy i nowej instytucji nie przeprowadzono odpowiednich konsultacji z organizacjami pozarządowymi. Sygnalizowano także obawy, że wraz z centralizacją w Instytucie agend rządowych rozdzielających środki publiczne dla organizacji pozarządowych, nastąpi ograniczenie swobody działania NGOsów oraz preferowanie podmiotów związanych z partią rządzącą[3][22][8].
Odmienne stanowisko, popierające powołanie Instytutu, zajęła m.in. Konfederacja Inicjatyw Pozarządowych Rzeczypospolitej, która wskazywała, że projektowana w ustawie o NIW-CRSO reforma daje szansę na docenienie małych i lokalnych organizacji oraz przełamanie dotychczasowego monopolu w polskim trzecim sektorze[23].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Zmiany w NIW-CRSO. Minister Agnieszka Buczyńska: „Czas na nową erę, erę uczciwości i walki o wspólne dobro”. niw.gov.pl, 13 marca 2024. [dostęp 2024-03-13].
- ↑ a b c Wojciech Kaczmarczyk dyrektorem Narodowego Instytutu Wolności. tvn24.pl, 20 listopada 2017. [dostęp 2018-03-05].
- ↑ a b Ustawa o Narodowym Instytucie Wolności weszła w życie. Jakie zmiany wnosi?. portalsamorzadowy.pl, 28 października 2017. [dostęp 2018-03-05].
- ↑ Wojciech Kaczmarczyk dyrektorem Narodowego Instytutu Wolności. tvn24.pl, 2017-11-20. [dostęp 2022-02-09].
- ↑ Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. spoleczenstwoobywatelskie.gov.pl. [dostęp 2018-03-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-12)].
- ↑ a b Premier powołał Radę Narodowego Instytutu Wolności. Ma wspierać organizacje pozarządowe. polsatnews.pl, 21 lutego 2018. [dostęp 2018-03-05].
- ↑ Ustawa z dnia 15 września 2017 r. o Narodowym Instytucie Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (Dz.U. z 2023 r. poz. 1618)
- ↑ a b Znamy pozarządowych członków Rady Narodowego Instytutu Wolności. ngo.pl, 30 stycznia 2018. [dostęp 2018-03-05].
- ↑ Rada Narodowego Instytutu Wolności. niw.gov.pl. [dostęp 2019-04-20].
- ↑ Rada NIW-CRSO II kadencji powołana. gov.pl, 9 lutego 2021. [dostęp 2021-03-06].
- ↑ FIO. niw.gov.pl. [dostęp 2019-04-20].
- ↑ PROO. niw.gov.pl. [dostęp 2019-04-20].
- ↑ ROHiS. niw.gov.pl. [dostęp 2019-04-20].
- ↑ Korpus Solidarności. niw.gov.pl. [dostęp 2019-04-20].
- ↑ Uniwersytety Ludowe. niw.gov.pl. [dostęp 2019-04-20].
- ↑ Program Wspierania Rozwoju Organizacji Poradniczych na lata 2022–2033. gov.pl. [dostęp 2022-09-10].
- ↑ Rządowy Program Fundusz Młodzieżowy na lata 2022–2033. gov.pl. [dostęp 2022-09-10].
- ↑ Międzynarodowe Domy Spotkań - Narodowy Instytut Wolności [online], 8 lipca 2021 [dostęp 2023-06-30] (pol.).
- ↑ Polski Inkubator Rzemiosła. niw.gov.pl. [dostęp 2023-07-01].
- ↑ Organizacje poradnicze. niw.gov.pl. [dostęp 2023-07-01].
- ↑ Mazurek: Młodzi ludzie chcą angażować się w życie publiczne. dorzeczy.pl, 23 sierpnia 2022. [dostęp 2022-09-11].
- ↑ Narodowy Instytut Wolności. Czy jest się czego bać?. krytykapolityczna.pl, 26 września 2017. [dostęp 2018-03-05].
- ↑ List Konfederacji Inicjatyw Pozarządowych Rzeczypospolitej do Prezydenta RP Andrzeja Dudy z 3 października 2017 roku. ngo.pl. [dostęp 2023-07-01].