Pomnik historii
Pomnik historii – jedna z form ochrony zabytków w Polsce, określonych w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (art. 7)[1]. Status pomnika historii ustanawiany jest w drodze rozporządzenia przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Przyznawany jest zabytkom nieruchomym o szczególnej wartości historycznej, naukowej i artystycznej, utrwalonym w powszechnej świadomości i mającym duże znaczenie dla dziedzictwa kulturalnego Polski.
Lista pomników historii jest otwarta. Zawiera obiekty i obszary reprezentujące najwybitniejszą grupę zabytków, odzwierciedlającą bogactwo i różnorodność dziedzictwa kulturowego w Polsce. Należą do nich oprócz pojedynczych obiektów także zespoły staromiejskie, komponowane krajobrazy kulturowe, dzieła budownictwa obronnego, pola bitewne, kanały, zespoły budowlane czy zespoły klasztorne.
Historia edytuj
Pojęcie prawne pomnika historii wprowadziła ustawa o ochronie dóbr kultury, uchwalona 15 lutego 1962 roku[2]. 20 września 1994 roku pierwsze obiekty zostały uznane przez prezydenta Lecha Wałęsę za pomniki historii[3].
W 2016, z okazji zbliżającego się jubileuszu stulecia odzyskania niepodległości przez Polskę, w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego zrodziła się inicjatywa poszerzenia listy pomników historii do stu obiektów. W ciągu dwóch lat Narodowy Instytut Dziedzictwa przygotował 46 kompletnych dokumentacji obiektów, które umożliwiły wpisanie ich na listę[4].
10 grudnia 2018 roku w Teatrze Narodowym w Warszawie odbyła się gala „100 Pomników Historii na 100-lecie odzyskania niepodległości”. Na gali, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda, wręczył rozporządzenia zarządcom 14 obiektów wpisanych tego dnia na listę pomników historii. Zarządcom wszystkich w tym momencie, 105 pomników historii, wręczone zostały symboliczne tablice upamiętniające jubileusz odrodzenia niepodległej Polski[5].
Cel i znaczenie edytuj
Celem ustanowienia pomników historii jest wyróżnienie najcenniejszych, najważniejszych obiektów zabytkowych na terenie Polski. Zgodnie z obecnym stanem prawnym przyznanie statusu pomnika historii jest przede wszystkim wydarzeniem prestiżowym[6] i stanowi jedyne odstępstwo od wynikającej z ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami zasady równocenności zabytków[7]. Nie zmienia ono jednak nic w sposobie zarządzania zasobami obiektów zabytkowych, nie nakłada ani nie zwalnia zarządców z żadnych obowiązków, nie ustanawia wzmożonego reżimu ochrony substancji zabytkowej, formalnie nie wiąże się z ułatwieniem otrzymania dofinansowania dla obiektu. Ustawa nie stawia także przed administracją konserwatorską żadnych nowych zadań i nie daje dodatkowych kompetencji, poza tymi które posiada w przypadku każdego innego zabytku nieruchomego[8].
Procedura uznania za pomnik historii edytuj
Proces uznawania obiektu za pomnik historii reguluje obecnie art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami[1]. Wniosek o uznanie zabytku za pomnik historii składa minister właściwy do spraw dziedzictwa narodowego (obecnie Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego), po uzyskaniu pozytywnej opinii Rady Ochrony Zabytków[9].
Zgodnie z obowiązującą procedurą, opracowaną przez Narodowy Instytut Dziedzictwa (NID), wniosek podpisany przez właściciela obiektu przesyłany jest do Generalnego Konserwatora Zabytków wraz z opinią wystawioną przez odpowiedniego wojewódzkiego konserwatora zabytków. Następnie wniosek jest kierowany do Narodowego Instytutu Dziedzictwa, gdzie określana jest zasadność propozycji. Po uzyskaniu opinii NID-u wniosek przedstawiany jest Radzie Ochrony Zabytków, a następnie Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej. Rekomendacja Rady ma charakter obligatoryjny i wynika bezpośrednio z przepisów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami[9].
Procedura cofnięcia uznania za pomnik historii jest podobna – poprzez wydanie przez Prezydenta RP rozporządzenia (art. 15 ust. 3)[1].
Kryteria edytuj
Rada Ochrony Zabytków ustaliła warunki przyznawania tytułu. Głównymi kryteriami, które musi spełniać obiekt wyróżniony mianem pomnika historii są[10]:
- zachowanie pierwotnej kompozycji przestrzennej lub jej nieznaczne przekształcenie;
- jednorodność stylowa lub zharmonizowana i czytelna mieszanina różnych stylów;
- należyte wyeksponowanie w przestrzeni miejskiej lub krajobrazie i zachowanie pierwotnych relacji z otoczeniem;
- obiekt musi być owocem pracy wybitnych twórców, np.: architektów, planistów, architektów krajobrazu, ogrodników;
- zadowalający stan techniczny lub stan pozwalający na rewaloryzację obiektu;
- obiekt jest przedmiotem troski konserwatorskiej.
Krytyka edytuj
Obecny charakter wyróżnienia jest krytykowany przez badaczy polskiego dziedzictwa kulturowego i konserwatorów zabytków. W debacie publicznej, prowadzonej na temat nowelizacji ustawy o ochronie zabytków, proponowane jest przez nich wprowadzenie nowych rozwiązań dotyczących tej formy ochrony oraz określenie jasnych celów istnienia wyróżnienia. Postulaty dotyczą także zmian administracyjnych – reformy rejestru zabytków, wprowadzenia wymogu uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla terenów wpisanych i postulowanych do wyróżnienia tytułem oraz finansowych – utworzenie odrębnej jednostki budżetowej odpowiedzialnej za finansowanie obiektów posiadających status pomnika historii[6][11][12].
Lista pomników historii edytuj
Logo edytuj
W celu wyróżnienia pomnika historii jako marki i ułatwienia działań promocyjnych, w 2011 roku Narodowy Instytut Dziedzictwa opracował logo, które po akceptacji przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego zostało przekazane opiekunom pomników historii[143]. Logiem pomników historii jest godło z motywem gotyckiego łuku[144], dostępne jest ono w kilku wersjach kolorystycznych. Szczegółowe informacje dotyczące warunków korzystania z logo, jak również wzór tablic, służących do oznakowania obiektów uznanych za pomnik historii udostępnione są na stronie internetowej NID[143].
Zobacz też edytuj
Uwagi edytuj
- ↑ a b Nazwa obiektu w brzmieniu podanym w zarządzeniu lub rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
- ↑ Data wejścia w życie zarządzenia lub rozporządzenia.
- ↑ Wraz z parkami podjasnogórskimi.
- ↑ W tytule Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej widnieje nazwa Gostyń-Głogówko a w samym rozporządzeniu znajduje się informacja że obiekt położony jest w mieście Gostyń, podczas gdy cały obiekt położony jest na terenie sąsiadującej osady Głogówko.
- ↑ W tytule Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej widnieje nazwa Gościkowo-Paradyż, Paradyż jest dawną nazwą miejscowości.
- ↑ a b Wpis Gmach Województwa i Sejmu Śląskiego z 2012 roku został rozszerzony w 2017 o zespół katedralny. Zmiana weszła w życie 6 grudnia 2017.
- ↑ W tytule Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej widnieje nazwa części miasta Krakowa – Tyniec, dawniej samodzielnej wsi.
- ↑ Wraz z kościołem pod wezwaniem Świętej Trójcy i NMP oraz rotundą św. Prokopa.
- ↑ Są to: Cmentarz Powązkowski (rzymsko-katolicki), Cmentarz Ewangelicko-Augsburski, Cmentarz Ewangelicko-Reformowany, Cmentarz Żydowski, Cmentarz Muzułmański Kaukaski i Cmentarz Muzułmański Tatarski.
- ↑ W tytule Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej widnieje nazwa miasta Janów Podlaski, od którego pochodzi nazwa stadniny.
- ↑ Na terenie wsi Góra Świętej Anny i Poręba.
- ↑ Na terenie wsi Nieborów i Arkadia.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2022 r. poz. 840).
- ↑ Ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury (Dz.U. z 1962 r. nr 10, poz. 48).
- ↑ Lech Wałęsa: Przemówienie z okazji nadania piętnastu zabytkom architektury miana „Pomników historii”. walesa.tv. [dostęp 2016-02-26]. (pol.).
- ↑ 100 Pomników Historii na 100-lecie odzyskania niepodległości. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, 2018-12-10. [dostęp 2019-01-29]. (pol.).
- ↑ 100 Pomników Historii na Stulecie Odzyskania przez Polskę Niepodległości. Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, 2018-12-10. [dostęp 2019-01-29]. (pol.).
- ↑ a b Minister Maciej Klimczak o Forum Debaty Publicznej. prezydent.pl, 2011-06-23. [dostęp 2013-03-22]. (pol.).
- ↑ Waloryzacja dziedzictwa architektonicznego w systemie ochrony zabytków. W: Bogusław Szmygin: Systemy ochrony zabytków w Polsce – analiza, diagnoza, propozycje. Piotr Molski. s. 56.
- ↑ Prawo ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce – próba oceny i wnioski. W: Bogusław Szmygin: Systemy ochrony zabytków w Polsce – analiza, diagnoza, propozycje. Wojciech Kowalski, Katarzyna Zalasińska. s. 20.
- ↑ a b Procedura. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 2014-01-06]. (pol.).
- ↑ Kryteria wyboru ustalone przez Radę Ochrony Zabytków. Oficjalny serwis Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2013-12-27]. (pol.).
- ↑ Pomniki Historii – źródło dziedzictwa kultury.
- ↑ Kierunki zmian w Polskim systemie ochrony zabytków. W: Bogusław Szmygin: Systemy ochrony zabytków w Polsce – analiza, diagnoza, propozycje. Piotr Dobosz. s. 114.
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2019 r. poz. 86).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 412).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 września 2000 (Dz.U. z 2000 r. nr 83, poz. 938).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2019 r. poz. 75).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2019 r. poz. 71).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 kwietnia 2005 (Dz.U. z 2005 r. nr 64, poz. 568).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2276).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 kwietnia 2021 (Dz.U. z 2021 r. poz. 767).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 413).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2493).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 września 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 217, poz. 1282).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 414).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 415).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 sierpnia 2003 (Dz.U. z 2003 r. nr 148, poz. 1448).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2277).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 1008).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2506).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 lutego 2015 (Dz.U. z 2015 r. poz. 356).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 654).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 lutego 2008 (Dz.U. z 2008 r. nr 52, poz. 306).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 416).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2256).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2271).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 września 2010 (Dz.U. z 2010 r. nr 184, poz. 1235).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 673).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 stycznia 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Jabłeczna - prawosławny klasztor św. Onufrego" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-02-03].
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 października 2000 (Dz.U. z 2000 r. nr 98, poz. 1062).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 6 marca 2024 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Kamieniec Ząbkowicki - zespół architektoniczno-krajobrazowy" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2024-04-04].
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 sierpnia 2005 (Dz.U. z 2005 r. nr 167, poz. 1401).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 stycznia 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 20, poz. 101).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 1243).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2252).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 417).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2275).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 688).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 lipca 2014 (Dz.U. z 2014 r. poz. 955).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 977).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 kwietnia 2007 (Dz.U. z 2007 r. nr 86, poz. 573).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 czerwca 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 143, poz. 836).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 418).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2267).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 stycznia 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Kraków - zespół architektoniczny i urbanistyczny dzielnicy Nowa Huta" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-02-03].
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 667).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 5 września 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Kraków - opactwo Cystersów w Mogile" Dz.U. z 2023 r. poz. 1867
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 988).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1057).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 930).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 czerwca 2009 (Dz.U. z 2009 r. nr 104, poz. 861).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 421).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1056).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 kwietnia 2005 (Dz.U. z 2005 r. nr 64, poz. 569).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 944).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 9 grudnia 2009 (Dz.U. z 2009 r. nr 214, poz. 1659).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 kwietnia 2007 (Dz.U. z 2007 r. nr 86, poz. 574).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 listopada 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Lubostroń - zespół pałacowo-parkowy" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-12-10].
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 sierpnia 2005 (Dz.U. z 2005 r. nr 167, poz. 1402).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1059).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 1239).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 16 lutego 2015 (Dz.U. z 2015 r. poz. 315).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 420).
- ↑ Dziennik ustaw poz. 2390 [online], listopad 2022.
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 663).
- ↑ Dziennik ustaw poz. 841 [online], maj 2020.
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 lutego 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 54, poz. 279).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2019 r. poz. 73).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2420).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Olsztyn - zamek kapituły warmińskiej" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2024-01-05].
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 lutego 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Opatów - zespół kolegiaty pod wezwaniem św. Marcina Biskupa" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-02-03].
- ↑ Orawka – kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela [online], nid.pl [dostęp 2021-08-06].
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 675).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 1240).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 kwietnia 2014 (Dz.U. z 2014 r. poz. 614).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 1003).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 28 listopada 2008 (Dz.U. z 2008 r. nr 219, poz. 1401).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2419).
- ↑ Pszczyna – zespół zamkowo-parkowy [online], nid.pl [dostęp 2021-08-05].
- ↑ Dz.U. z 2021 r. poz. 1019
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2462).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1060).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2022 (Dz.U. z 2022 r. poz. 632).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2253).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 662).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2413).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 929).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2273).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1058).
- ↑ Dziennik usta poz. 840 [online], maj 2020.
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 września 2010 (Dz.U. z 2010 r. nr 184, poz. 1236).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2415).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 grudnia 2022 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Stoczek Klasztorny - Sanktuarium Matki Pokoju" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-02-03].
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 1241).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 981).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 419).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 1242).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 sierpnia 2020 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Sulejówek - Milusin, zespół domu Marszałka Józefa Piłsudskiego" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2020-10-23].
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 stycznia 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Supraśl - klasztor Męski Zwiastowania Najświętszej Marii Panny" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-02-03].
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2251).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 655).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 672).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 961).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1062).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 422).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 4 lipca 2014 (Dz.U. z 2014 r. poz. 957).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 4 kwietnia 2022 (Dz.U. z 2022 r. poz. 808).
- ↑ Tykocin – historyczny zespół miasta [online], nid.pl [dostęp 2021-08-06].
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 943).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 czerwca 2022 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Warszawa - gmach dawnego Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-02-03].
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 423).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 4 stycznia 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 64).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 lipca 2014 (Dz.U. z 2014 r. poz. 956).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 674).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 424).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2418).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2421).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 kwietnia 2005 (Dz.U. z 2005 r. nr 64, poz. 570).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2250).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 lipca 2020 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Zabrze - zespół zabytkowych kopalni węgla kamiennego" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2020-10-23].
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 426).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 lutego 2024 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Ziębice - kościół parafialny pod wezwaniem św. Jerzego" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2024-03-04].
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 lutego 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 54, poz. 280).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 marca 2024 (Dz.U. z 2024 r. poz. 407).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 4 stycznia 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 59).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 1275).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 kwietnia 2007 (Dz.U. z 2007 r. nr 86, poz. 572).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 stycznia 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 20, poz. 100).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1061).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 września 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 217, poz. 1283).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2019 r. poz. 159).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2274)
- ↑ a b Identyfikacja wizualna. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 2014-01-06]. (pol.).
- ↑ Pomniki historii będą miały swoje logo. rp.pl, 2011-06-02. [dostęp 2014-01-05]. (pol.).
Bibliografia edytuj
- Bogusław Szmygin: Systemy ochrony zabytków w Polsce – analiza, diagnoza, propozycje. Polski Komitet Narodowy ICOMOS, Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków Urzędu Miasta Stołecznego Warszawa, Politechnika Lubelska. [dostęp 2012-12-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-11)]. (pol.).
- Pomniki Historii – źródło dziedzictwa kultury. Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2013-03-22]. (pol.).
