Rubin Feldszuh
Rubin Feldszuh, Rubin (Reuwen) Feldszu, ps. Ben Szem (hebr. ראובן פלדשו, ur. 28 lutego 1900 w Buczaczu[1], zm. 30 sierpnia 1980) – polski hebraista, działacz syjonistyczny, pisarz, dziennikarz, autor pamiętników z getta warszawskiego.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
28 lutego 1900 |
|---|---|
| Data śmierci |
30 sierpnia 1980 |
| Zawód, zajęcie |
hebraista, działacz, pisarz |
Życiorys edytuj
Syn Józefa i Rózi z Safrynów[1]. Ukończył gimnazjum i rozpoczął studia na Uniwersytecie Wiedeńskim. W wieku 19 lat porzucił studia i emigrował do Palestyny. Po tragicznej śmierci ojca, zamordowanego na Ukrainie, postanowił powrócić do Europy; ukończył wtedy studia w Wiedniu. Tytuł doktora nauk uzyskał w 1923 roku. W tym samym roku ukończył kształcenie rabiniczne w wiedeńskim Seminarium Izraelicko-Teologicznym (Israelitisch-Theologische Lehranstalt). Od 1925 roku w Krakowie, dołączył do ruchu syjonistyczno-rewizjonistycznego. W 1926 roku podjął pracę nauczyciela filozofii i łaciny w gimnazjum w Kowlu. W 1927 przeniósł się do Warszawy, by dołączyć do komitetu centralnego partii rewizjonistycznej. Na początku lat 30. Feldszuh zaczął różnić się w poglądach z Ze’ewem Żabotyńskim i stopniowo oddalać się od organizacji rewizjonistycznej. Ostatecznie dołączył do frakcji Meira Grossmana[2]. Feldszuh stworzył organizację młodzieżową, Brith-Hakanaim. Wydawał i redagował czasopisma: „Nowa Era” (1928) i „Nowy Czas” (1931)[1]. W latach 1929–1937 brał udział w co najmniej czterech kongresach syjonistycznych. W latach 30. żył w Warszawie, zarabiał jako tłumacz przysięgły (z języków staroaramejskiego, hebrajskiego i jidysz)[3]. W 1939 roku ukazał się pierwszy tom zredagowanego przez Feldszuha Żydowskiego Leksykonu Społecznego (Jidiszer Gezelszaftlicher Leksikon).
Z zawartego w 1928 roku małżeństwa z pochodzącą z Czortkowa muzykolożką i pianistką Perłą Richter (1900–1943) urodziła się córka Josima (1929–1943), pianistka i kompozytorka[4].
Po wybuchu II wojny światowej Feldszuh z rodziną uciekł do Kazimierza Dolnego. Potem przebywał w getcie warszawskim. Według Racheli Auerbach po śmierci córki Josimy (zmarła na gruźlicę ukrywając się po aryjskiej stronie) jej matka odebrała sobie życie. Feldszuh przeżył i w lipcu 1944 roku razem z grupą Żydów znalazł się w Lublinie. Na początku października 1944 Komitet Żydowski w Lublinie wystąpił do Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z propozycją mianowania go naczelnym rabinem. Feldszuh wspólnie z Emilem Sommersteinem założył partię syjonistyczną Ichud. Zasiadał w Centralnym Komitecie Żydów Polskich, reprezentując stronnictwo rewizjonistyczne[2]. Był jednym z pierwszych członków Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej. W 1945 roku opuścił Lublin, przez Rumunię dostając się do Palestyny. Towarzyszyła mu przyszła druga żona, piosenkarka Ruth Halbersztadt (1913–2007). Para pobrała się w Bukareszcie, mieli dwoje dzieci: syna Nekamię (ur. 1946) i córkę Joezrę Rinę (ur. 1950).
W Palestynie Feldszuh związał się ze środowiskiem Ogólnych Syjonistów i zamieszkał w Tel Awiwie. Po przybyciu do Palestyny wydawał wspomnienia oraz opowiadania dotyczące przeżyć wojennych w języku hebrajskim, jak np. Me- al ha- kwa-rim ha- domin (1946)[2]. Pracował jako dyrektor szkoły i publikował. W latach 1956–1959 był attaché kulturalnym w Buenos Aires.
Publikacje edytuj
- Noce palestyńskie. Warszawa: E. Gitlin, 1928
- Di idee fun Kern Tel-Haj, 1930
- Czerwone dusze. Warszawa: „Perły”, 1932
- Jidišer gezelsaftlecher leksikon = Żydowski leksykon społeczny. T. 1. Warszawa: Rubin Feldszuh, 1939
- Psychologia l’Kitot Ha’elyonot shel Batei Hasefer Hatichonim v’l’Batey Hamidrash Hamorim. Tel Awiw: N. Twersky, 1953
- Poyln brent. Buenos Aires, 1960
- Ani v’Hi. Tel Awiw: HaMenorah, 1963
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 174.
- ↑ a b c D. Flisiak, Działalność syjonistów-rewizjonistów w Polsce w latach 1944/1945-1950, Lublin 2020, s. 230.
- ↑ Ogólna list tłumaczów przysięgłych, ustanowionych na mocy rozporządzenia ministra sprawiedliwości z dnia 24 grudnia 1928 r. o tłumaczach przysięgłych (Dz. U. R. P. Nr. 104, Poz. 943) według stanu z dnia 15 stycznia 1935 r.. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości”, s. 34, Nr 2 z 15 stycznia 1935. Ministerstwo Sprawiedliwości.
- ↑ „Cudowne dziecko dzielnicy żydowskiej”. Miała być wielką pianistką. tvn24.pl, 19 kwietnia 2019. [dostęp 2019-04-20].
Bibliografia edytuj
- Dominik Flisiak, Działalność syjonistów-rewizjonistów w Polsce w latach 1944/1945-1950, Lublin 2020.
- Laurence Weibaum. „Shaking the Dust Off” The Story of the Warsaw Ghetto's Forgotten Chronicler, Ruben Feldschu (Ben Shem). „Jewish Political Studies Review”. 22 (3/4), s. 7–44, 2010.
- Stanisław Łoza: Czy wiesz kto to jest? Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 174