Wikipedia

Siła państwa

Siła państwa (siła kraju, siła narodowa, potęga państwa, potęga narodowa) – jest określana jako suma wszystkich zasobów jakimi dysponuje naród lub państwo w osiąganiu narodowych celów[1][2]. Według stanowiska wyrażanego przed przedstawicieli polskiej Akademii Obrony Narodowej, siła narodowa to dynamiczny zbiór czynników materialno-energetycznych, społecznych i kulturowych w wymiarze jednostkowym, narodowym (państwowym) i międzynarodowym, które - wzajemnie się przenikając - tworzą podstawę sukcesu narodu (państwa) w zakresie realizacji jego interesów i celów narodowych[3].

Składniki siły państwa edytuj

Siła państwa składa się z różnych elementów (atrybutów, instrumentów) które można podzielić na dwie kategorie w oparciu o ich pochodzenie i odpowiedniość – "narodowe" i "społeczne"[4].

  • Narodowe: geografia, zasoby, ludność,
  • społeczne (socjalne): ekonomiczne, polityczne, militarne, psychologiczne, informacyjne.

Ważne czynniki geograficzne, takie jak: położenie geograficzne (geopolityka), klimat, topografia i powierzchnia, odgrywają główną rolę w możliwościach danego państwa w uzyskaniu siły. Położenie geopolityczne ma znaczny wpływ na politykę zagraniczną danego państwa.

Pomiar siły państwa edytuj

Istnieją rozmaite wzory pomiaru siły państwa zależne od stopnia uwzględnienia w nich poszczególnych czynników. Według modelu który zaproponował Mirosław Sułek, produkt krajowy brutto (D) reprezentuje czynnik ekonomiczny, wydatki wojskowe (W) oraz liczba żołnierzy służby czynnej (S) - czynnik militarny. Stopa wydatków wojskowych (m) reprezentuje czynnik moralny, tzw. napięcie woli oraz czynnik strategiczny, czyli uznanie roli czynnika militarnego. Czynnik demograficzny zaś reprezentowany jest przez ludność (L), natomiast czynnik geograficzny – przez powierzchnię (p)[5]. Potęga państwa jest mierzona w milimirach, przyjmując że ogólna potęga świata wynosi 1 mir.

Potęga pierwszych 10 państw świata w 2011 r.[6]

L.p. Państwo Potęga
01.   Stany Zjednoczone 139,46
02.   Chiny 119,02
03.   Japonia 43,48
04.   Indie 39,56
05.   Brazylia 38,69
06.   Rosja 31,64
07.   Niemcy 28,47
08.   Francja 24,47
09.   Kanada 21,12
10.   Wielka Brytania 19,9

"Hard power" i "soft power" edytuj

Joseph Nye – amerykański politolog i pracownik instytucji związanych z polityką międzynarodową rozróżnia między następującymi rodzajami siły państwa:

  • "Twarda siła" (ang. "hard power") – jest to potencjał danego państwa wynikający z czynników geostrategicznych i ekonomicznych.
  • "Miękka siła" (ang. "soft power") – zdolność państwa do pozyskiwania sojuszników i zdobywania wpływów dzięki atrakcyjności własnej kultury, polityki i ideologii[7]

Na tej podstawie opisuje współczesne relacje międzynarodowe jako "trójpłaszczyznową szachownicę"[8]:

  1. W wymiarze geostrategicznym główną rolę pełnią Stany Zjednoczone jako supermocarstwo, pozostali to wielkie mocarstwa o aspiracjach globalnych np.: Unia Europejska, Chiny, Rosja, Japonia czy Indie.
  2. W wymiarze geoekonomicznym: główną rolę odgrywa triada: USA – Unia Europejska – Azja Wschodnia (Chiny i Japonia), pozostali to transnarodowe korporacje lub międzynarodowe instytucje finansowe.
  3. "Miękka siła" – główną rolę odgrywa triada: Unia Europejska – Japonia – USA, pozostałymi są: transnarodowe korporacje, międzynarodowe instytucje finansowe, ugrupowania religijne oraz organizacje pozarządowe.

"Twarda siła" i "miękka siła" tworzą razem tzw. "rozważną potęgę" (ang. smart power):

"Hard power + soft power = smart power"

Kompleksowy wskaźnik możliwości narodowej edytuj

Kompleksowy wskaźnik możliwości (zdolności) narodowej (ang. Composite Index of National Capability – CINC) został opracowany przez J.Davida Singera dla projektu "Zależności między wojnami" w 1963 roku. Posługuje się średnią z procentowego udziału względem całego świata w sześciu różnych składnikach. Składniki te reprezentują siłę demograficzną, ekonomiczną i militarną[9]. CINC mierzy jedynie potencjał – "twardą siłę" (hard power) i może nie wykazywać "miękkiej siły" (soft power).

Współczynnik = państwo / świat

CINC = (TPR + UPR + ISPR + ECR + MER + MPR) : 6

Gdzie:

TPR = współczynnik całkowitej populacji kraju

UPR = współczynnik populacji miejskiej kraju

ISPR = współczynnik krajowej produkcji żelaza i stali

ECR = współczynnik konsumpcji energii

MER = współczynnik wydatków na zbrojenia

MPR = współczynnik personelu militarnego

Tabela CINC (pierwsze 30 państw - według danych z 2007 i 2012)[10]:

Państwo Miejsce w 2007 CINC w 2007 Miejsce w 2012 CINC w 2012
  Stany Zjednoczone 1 198 578 2 2 181 166
  Chiny 2 142 149 1 1 393 526
  Indie 3 73 444 3 808 987
  Japonia 4 42 675 5 35 588 [styl do poprawy]
  Rosja 5 39 274 4 400 789
  Brazylia 6 24 597 6 250 626
  Niemcy 7 24 082 8 179 105
  Korea Południowa 8 23 878 7 232 122
  Wielka Brytania 9 21 158 10 15 277 [styl do poprawy]
  Francja 10 18 924 15 142 069
  Włochy 11 17 420 18 128 479
  Turcja 12 14 317 11 152 386
  Pakistan 13 13 772 13 145 536
  Indie 14 13 708 14 144 468
  Iran 15 13 450 9 157 625
  Korea Północna 16 12 925 17 132 601
  Meksyk 17 12 269 12 150 392
  Ukraina 18 11 835 23 82 312
  Hiszpania 19 11 389 24 81 208
  Arabia Saudyjska 20 10 883 16 137 426
  Kanada 21 10 683 20 91 552
  Egipt 22 9713 19 98 926
  Bangladesz 23 8060 26 74 687
  Tajwan 24 8010 28 69 907
  Tajlandia 25 7973 25 77 178
  Nigeria 26 7792 21 90 817
  Wietnam 27 7612 22 88 437
  Australia 28 7113 27 72 981
  Polska 29 6939 35 54 93
  Mjanma 30 6395 33 56 29
  Południowa Afryka 31 6316 29 69 406
  Kolumbia 32 6174 30 66 779

Inne modele pomiaru edytuj

Wzór Ray Cline'a edytuj

Ray S. Cline opracował wzór obliczania siły kraju z uwzględnieniem woli urzeczywistnienia strategii państwowej:

P = (M+G+W) x (S+Wa) P – potęga przekładana na rolę M – masa krytyczna (ludność i terytorium) G- potencjał gospodarczy W – potencjał wojskowy S – strategia Wa – wola urzeczywistnienia strategii państwowej[11]

Leszek Moczulski, nawiązując do powyższego modelu R.S. Cline'a, twierdzi, że ogólna potęga (siła) państwa równa się iloczynowi potencjałów: materialnego (M), duchowego (D) i intelektualnego (I)[12].

P = (M) x (I) x (D)

Wszechstronna siła kraju edytuj

Wszechstronna siła kraju (ang: Comprehensive National Power – CNP), to wskaźnik opracowany przez politologów chińskich.

Siła = Masa krytyczna + Siła ekonomiczna + Siła militarna : 3

Gdzie:

masa krytyczna = ((ludność kraju : ludność świata) x 100)) + ((powierzchnia : powierzchnia świata) x 100))[13]

Tabela CNP - 29 najsilniejszych państw świata i Unia Europejska.

Lp Państwo CNP
1   USA 37.229
2   ZSRR (do 1991) 35.608
3   Unia Europejska 28.244
4   Rosja 16.456
5   Chiny 14.911
6   Japonia 11.280
7   Niemcy 7.682
8   Indie 7.119
9   Niemcy Zachodnie[14](do 1990) 6.866
10   Francja 6.205
11   Wielka Brytania 5.054
12   Kanada 4,520
13   Brazylia 4,507
14   Włochy 4,178
15   Australia 3.044
16   Arabia Saudyjska 2.275
17   Iran 2.275
18   Indonezja 2.003
19   Polska 1.976
20   Hiszpania 1.969
21   Meksyk 1.798
22   Argentyna 1.674
23   NRD (do 1990) 1.561
24   Irak 1.540
25   Holandia 1.325
26   Ukraina 1.300
27   Korea Południowa 1.253
28   Czechy 1.139
29   Pakistan 1.105
30   RPA 1.067

Model Witolda Orłowskiego edytuj

Witold Orłowski opracował sposób wyliczania indeksu łącznej siły państwa (kraju) w stosunku do siły świata. Składają się nań w następujących proporcjach: liczba ludności i powierzchnia (łącznie 5%), Produkt Krajowy Brutto (50%), indeks potencjału naukowo-technicznego (22,5%), indeks potencjału militarnego (22,5%).Dane wchodzące w skład indeksu zostały przedstawione jako udział danego kraju w sumie obliczonej dla 31 krajów objętych badaniem (z wyjątkiem ludności i powierzchni – gdzie został podany udział w sumie dla całego świata).

Na tej podstawie zaszeregował poszczególne kraje do różnych rodzajów mocarstw w XX wieku[15]:

  1. supermocarstwa (dominujące w świecie) - powyżej 20% ogólnego potencjału świata
  2. mocarstwa światowe (gracz globalny) - powyżej 15% ogólnego potencjału świata
  3. wielkie mocarstwa (mocarstwo regionalne z globalnymi aspiracjami)- od 10% do 15% ogólnego potencjału świata
  4. mocarstwa regionalne (dominujące w regionie) - od 5% do 10% ogólnego potencjału świata
  5. pozostałe państwa - aspirujące do roli mocarstwa regionalnego

Potęga 10 najsilniejszych państw świata:

w r. 1900[16]:

Lp Państwo siła państwa status państwa
1   USA 19 mocarstwo światowe
2   Imperium brytyjskie 18 mocarstwo światowe
3   Cesarstwo Niemieckie 18 mocarstwo światowe
4   Francja 10 wielkie mocarstwo
5   Rosja 10 wielkie mocarstwo
6   Austro-Węgry 6 mocarstwo regionalne
7   Chiny 4 --
8   Włochy 3 --
9   Japonia 2 --
10   Turcja[17] 2 --

W 1939 r.[18]:

Lp Państwo siła państwa status państwa
1   USA 19 mocarstwo światowe
2   Imperium brytyjskie 15 mocarstwo światowe
3   Niemcy 15 mocarstwo światowe
4   ZSRR 14 wielkie mocarstwo
5   Francja 9 mocarstwo regionalne
6   Japonia 6 mocarstwo regionalne
7   Włochy 5 mocarstwo regionalne
8   Chiny 3 --
9   Polska 2 --
10   Brazylia 2 --

w 2000 r. (+ Polska)[19]:

Lp Państwo siła państwa status państwa
1   USA 27 supermocarstwo
2   Unia Europejska[20] 23 supermocarstwo
2   Chiny 12 wielkie mocarstwo
3       [ ]
"Twarde jądro UE"[21]		 10 [13][22] wielkie mocarstwo
3   Rosja 8 mocarstwo regionalne
4   Japonia 7 mocarstwo regionalne
5   Indie 6 mocarstwo regionalne
6   Niemcy 4 -
7   Wielka Brytania 4 --
8   Francja 4 --
9   Brazylia 3 -
10   Włochy 3 -
17   Polska 1 -

Projekt "Potęgi Państw edytuj

Autor projektu - prof. Mirosław Sułek - opracował własną metodologię obliczania siły państwa i kryteria, według których poszczególne państwa zostały zaliczone do poszczególnych kategorii mocarstw[23]. Według tego modelu w 2013 scenę globalną kształtują:

  • supermocarstwa (powyżej 18% potęgi świata) - brak;
  • mocarstwa światowe (12–18%) - dwa: Stany Zjednoczone i Chiny;
  • wielkie mocarstwa (7–12%) – brak;
  • mocarstwa regionalne (3–7%) – cztery: Japonia, Indie, Brazylia i Rosja. Niemcy wypadły z tego grona w 2010 r.[6]

Global Governance 2025 edytuj

Projekt Global Governance 2025 opracowany przez National Intelligence Council (NIC) USA oraz Instytut Unii Europejskiej Studiów nad Bezpieczeństwem (EUISS) przy współudziale ekspertów z Chin, Rosji, Indii, Japonii, Brazylii, RPA i Zjednoczonych Emiratów Arabskich opisuje rozkład sił mocarstw w 2010 i przewidywany na 2025.[24][25]

Pozycja Mocarstwa w 2015 procent Mocarstwa w 2025 procent
1.   Stany Zjednoczone 22   Stany Zjednoczone 18
2.   Unia Europejska 16   Chiny 16
3   Chiny 13   Unia Europejska 14
4.   Indie 8   Indie 10
5.   Japonia 5   Japonia 4
6.   Rosja 4   Rosja 3
7.   Brazylia 3   Brazylia 3

Index Mocy Państw edytuj

W opracowanym przez In.Europa indeksie siłę państw tworzy suma: kapitału ekonomicznego, potencjału militarnego, siły dyplomacji, powierzchni, zasobów ludzkich, popularności kultury, zasobów naturalnych oraz bezpieczeństwa energetycznego danego kraju. W poniższym rankingu ujęto potęgi 10 najsilniejszych państw świata, Polski oraz Unii Europejskiej (traktowaną jako sumę potęg wszystkich państw członkowskich):[26]

Pozycja Państwo punkty
1.   Unia Europejska 18,16
1.   Stany Zjednoczone 16,22
2.   Chiny 12,49
3.   Rosja 5,25
4.   Indie 5,24
5   Niemcy 3,89
6.   Wielka Brytania 2,96
7   Francja 2,78
8   Japonia 2,43
9   Brazylia 2,40
10.   Kanada 2,03
27.   Polska 0,65

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ "Instruments of national power." "Dictionary of Military and Associated Terms", 2001 (As amended through 31 July 2010)
  2. ↑ Orłowski Witold: Stulecie chaosu. Alternatywne dzieje XX wieku. Wydawnictwo OPEN, 2006.
  3. ↑ * Waldemar Kitler: Bezpieczeństwo Narodowe RP, Podstawowe kategorie, Uwarunkowania, System. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Obrony Narodowej, 2011, s. 115-126. ISBN 978-83-7523-159-5.
  4. ↑ Jablonsky"m :The U.S. Army War College Guide to National Security Issues (Vol 1) : Theory of War and Strategy (4/ed) U.S. Army War College Carlisle, Pennsylvania http://www.strategicstudiesinstitute.army.mil/pubs/display.cfm?pubID=1004
  5. ↑ https://web.archive.org/web/20130805121752/http://geopolityka.net/wp-content/uploads/2013/07/BG_nr_2.pdf Globalny układ sił ujęcie ilościowe w: Biuletyn Polskiego towarzystwa Geopolitycznego IV-VI 2013, s. 6-9
  6. ↑ a b https://web.archive.org/web/20160403151346/http://www.geopolityka.org/programy/potegi-panstw Projekt badawczy – Potęgi ogólne państw członkowskich Organizacji Narodów Zjednoczonych w poszczególnych latach
  7. ↑ Joseph Nye: Soft Power. Jak Osiągnąć Sukces W Polityce Światowej – perswazyjne środki oddziaływania politycznego (kultura, propaganda, dyplomacja) Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne,2007
  8. ↑ Dorota Miłoszewska: Trójpłaszczyznowa szachownica. Częstochowa: Instytut Geopolityki, 2010, s. 69–73. [dostęp 2018-08-25].
  9. ↑ Microsoft PowerPoint - ir2007-5.ppt. [dostęp 2011-07-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-12)].
  10. ↑ Correlates of War Project: National Material Capabilities. Correlates of War Project. [dostęp 2017-02-21]. (ang.).
  11. ↑ http://web.archive.org/web/20110716022936/http://www.fgu.edu.tw/~academic/up1/malayconference1/paperscollection.files/conferefncepapers/chang.pdf Ching Lung-Chang: A Measure of National Power- "Pomiar potęgi narodowej", tabela porównawcza wyników z różnych modeli : s.12-13
  12. ↑ L.Moczulski: Geopolityka – potęga w czasie i przestrzeni. Warszawa: 1999, s.402-403
  13. ↑ http://web.archive.org/web/20110716022936/http://www.fgu.edu.tw/~academic/up1/malayconference1/paperscollection.files/conferefncepapers/chang.pdf Ching Lung-Chang: A Measure of National Power- "Pomiar potęgi narodowej" Omówienie s. 7-8, tabela: s.12-13, według danych z lat 1977-1993
  14. ↑ Niemcy Zachodnie - potoczna nazwa Republiki Federalnej Niemiec (RFN) w l. 1949-90 w odróżnieniu od Niemieckiej Republiki Demokratycznej (NRD) określanej jako Niemcy Wschodnie. Tu użyta, dlatego że RFN istnieje nadal jako zjednoczone Niemcy
  15. ↑ Orłowski Witold: Stulecie chaosu. Alternatywne dzieje XX wieku. Wydawnictwo OPEN, 2006. s.536-537
  16. ↑ Orłowski Witold: Stulecie chaosu. Alternatywne dzieje XX wieku. Wydawnictwo OPEN, 2006.,s.64
  17. ↑ Oficjalna nazwa Imperium Osmańskie
  18. ↑ Orłowski Witold: Stulecie chaosu. Alternatywne dzieje XX wieku. Wydawnictwo OPEN, 2006., s.252
  19. ↑ Orłowski Witold: Stulecie chaosu. Alternatywne dzieje XX wieku. Wydawnictwo OPEN, 2006., s.528
  20. ↑ Łączny potencjał 25 krajów członkowskich UE po rozszerzeniu w 2004
  21. ↑ W. Orłowski wymienia łącznie: Niemcy, Francja, kraje Beneluxu. Oprócz nich do tzw. "Twardego jądra" UE zalicza się też Włochy - wraz z pozostałymi 5 państwami - założycielami EWG
  22. ↑ takie dane - 10 punktów - przedstawia autor uwzględniając łączny potencjał Belgii,Francji, Holandii, Luksemburga i Niemiec. Z uwzględnieniem Włoch również powszechnie zaliczanych do "Twardego jądra" UE potencjał wynosiłby 13
  23. ↑ M. Sułek: Potęga państw. Modele i zastosowania (Wydawnictwo Rambler, Warszawa 2013
  24. ↑ http://www.foresightfordevelopment.org/sobipro/download-file/46-330/54, Global Governance 2025: At a Critical Juncture s. 11
  25. ↑ https://web.archive.org/web/20130610035605/http://ibnlive.in.com/news/india-third-most-powerful-nation-us-report/131421-2.html India third most powerful nation: US report
  26. ↑ http://index.ineuropa.pl/aneks-statystyczny/wecr

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Siła_państwa&oldid=73602718”