Stanisław Przystański
Stanisław Przystański (ur. 20 września 1820 w Warszawie, zm. 30 listopada 1887 w Wiedniu) – polski fizyk, encyklopedysta i organizator instytucji naukowych i oświatowych.
.jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Profesor nauk fizycznych | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1842 |
| Profesura |
10 czerwca 1866 |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia | |
Życiorys edytuj
Ojciec Stanisława Przystańskiego ochrzczonego imieniem Stanisław po ojcu, lekarz wojskowy (chirurg) początkowo 10. pułku piechoty Księstwa Warszawskiego w styczniu 1810 roku otrzymał krzyż złoty Virtuti Militari. Starszy brat Aleksander urodził się trzy lata wcześniej, a siostra Joanna w 1833 r.
Stanisław Przystański uzyskał w 1842 na Uniwersytecie w Petersburgu stopień kandydata nauk matematyczno-fizycznych, następnie był nauczycielem gimnazjalnym. W latach 1848–1860 wykładał fizykę i chemię dla potrzeb słuchaczy architektury w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych. W tym samym czasie od 1849 do 1860 uczył w Instytucie Szlacheckim w Warszawie. W latach 1857–1860 wykładał fizykę w Akademii Medyko-Chirurgicznej.
Aż do (niespodziewanej) śmierci był dyrektorem muzeum przemysłu i rolnictwa. Pochowano go na Powązkach.
Był żonaty i miał syna, który zmarł w młodości na gruźlicę oraz córkę, Aleksandrę (1850–1915).
Działalność naukowa i organizacyjna edytuj
Członek honorowy Towarzystwa Rolniczego w Królestwie Polskim w 1858 roku[1]. W 1861 był ostatnim dyrektorem Instytutu Agronomicznego i Leśnego[2]. Członek korespondent Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego (1861–1887)[3].
Od 10 czerwca 1866 był profesorem fizyki i dziekanem Wydziału Matematyczno-Fizycznego Szkoły Głównej Warszawskiej.
Był pierwszym dyrektorem Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie od 1875 roku, jednocześnie pełnił funkcję dyrektora Prywatnej Szkoły Handlowej Leopolda Kronenberga. Przystański szkołę tę wcześniej organizował.
Był encyklopedystą, jednym z autorów haseł do 28 tomowej Encyklopedii Powszechnej Orgelbranda z lat 1859–1868. Jego nazwisko wymienione jest w I tomie z 1859 roku na liście twórców zawartości tej encyklopedii[4]. W latach 1873–1874 współpracował przy wydaniu trzytomowej Encyklopedii Podręcznej Powszechnej, wydawanej przez Przegląd Tygodniowy. Natomiast od 1881 roku był jednym z redaktorów Encyklopedii Wychowawczej[5]. Dla jej potrzeb opracował wiele haseł z zakresu fizyki. Był także autorem artykułów do pięciotomowej XIX wiecznej Encyklopedii rolnictwa i wiadomości związek z niem mających, gdzie wymieniony jest jako współautor[6][7].
Między 1874 rokiem a 1876 był redaktorem tygodnika Zorza.
W roku 1881 był jednym z czterdziestu pięciu członków założycieli Kasy im. Józefa Mianowskiego – Fundacji Popierania Nauki w Warszawie.
Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 3-5-24)[8].
Publikacje edytuj
Oto niektóre z publikacji:
Encyklopedyja rolnictwa i nauk z nią związek mających w roku 1872 rozpoczęta, a w roku 1879 ukończona. Wydawana ona była pod redakcją Jana Tadeusza księcia Lubomirskiego, Edmunda Stawiskiego i Stanisława Przystańskiego, przy współudziale L. Krasińskiego, L. Kronenberga i J. Zamoyskiego. St. Przystański opracował dla niej wiele haseł z zakresu fizyki.
- artykuły publikowane w Bibliotece Warszawskiej:
- Telegrafy elektryczne (r. 1843),
- Machina hydroelektryczna Armstronga (r. 1844),
- O machinach elektro-magnetycznych (r. 1845),
- Oddane przysługi telegrafów galwanicznych (r. 1852);
- w Pamiętn. Tow. Lek. Warsz. Maszyna elektryczna Holtza (r. 1869).
Przypisy edytuj
- ↑ Roczniki Gospodarstwa Krajowego. R. 16, 1858, T. 32, nr 2, Warszawa 1858, s. 4.
- ↑ Praca zbiorowa 1902 ↓.
- ↑ Handbuch des Lemberger Sttathalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1861, s. 403; 1862, s. 415; 1863, s. 426; 1864, s. 435; 1865, s. 448; 1866, s. 463; Galizisches Provinzial-Hanbuch für das Jahr 1868, s. 809; 1869, s. 533; Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1870, s. 570; 1871, s. 504; 1872, s. 502; 1873, s. 518; 1874, s. 562; 1875, s. 565; 1876, s. 575; 1877, s. 551; 1878, s. 539; 1879, s. 535; 1880, s. 542; 1881, s. 559; 1882, s. 560; 1883, s. 560; 1884, s. 544; 1885, s. 544; 1886, s. 544; 1887, s. 546;
- ↑ "Encyklopedia Powszechna", tom I, wyd. Samuel Orgelbrand, Warszawa, 1859.
- ↑ Kierski, t.I 1923 ↓.
- ↑ Karol Estreicher 1881 ↓.
- ↑ Lubomirski 1873 ↓.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: Stanisław Przystański, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2021-06-13].
Bibliografia edytuj
- Praca zbiorowa: "Wielka encyklopedya powszechna ilustrowana", tom XXXI, hasło "Instytut Agronomiczny i Leśniczy".. Warszawa: Drukarnia Tadeusza Jezierskiego, 1902, s. 14-17.
- Karol Estreicher: Bibliografia polska 1881–1900, t.I A-F. Kraków: Nakładem Spółki Księgarzy Polskich, 1906.
- Jan Tadeusz Lubomirski: Encyklopedia rolnictwa i wiadomości związek z niem mających, t. I. Warszawa: Drukarnia Józefa Bergera, 1873.
- Kierski Feliks: Podręczna encyklopedia pedagogiczna. T. I. Lwów, Warszawa: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, Wydawnictwo Książnica Polska, 1923, s. 90-91.
Linki zewnętrzne edytuj
- Biografia. cbr.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-29)].
- Prace Stanisława Przystańskiego dostępne w Sieci (Katalog HINT)
- Prace Stanisława Przystańskiego w bibliotece Polona