Wybory do Sejmu Litwy Środkowej
Wybory do Sejmu Litwy Środkowej odbyły się 8 stycznia 1922 roku. Głosujący wybierali 106 posłów.
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Rodzaj | |||
| Data przeprowadzenia |
8 stycznia 1922 | ||
| Data zarządzenia |
30 listopada 1921 | ||
| Podstawa prawna |
Ordynacja wyborcza z 1 grudnia 1921 | ||
| Ordynacja wyborcza | |||
| Głosowanie | |||
| |||
Wybory zarządził 30 listopada 1921 gen. Lucjan Żeligowski. Odbyły się one w dziesięciu okręgach wyborczych według ordynacji z 1 grudnia 1921 roku wprowadzonej dekretem prezesa Tymczasowej Komisji Rządzącej[1], wzorowanej na ordynacji ogłoszonej przez Żeligowskiego 28 listopada 1920 roku[2]. Prawo głosowania mieli obywatele, którzy ukończyli 21 lat, urodzili się na Wileńszczyźnie i mieszkali na niej co najmniej przez pięć lat przed 1914 rokiem. W trakcie wyborów porządku w lokalach wyborczych mieli pilnować nie policjanci ani wojsko, tylko Związek Bezpieczeństwa Kraju (ZBK). Miało to uchronić organizatorów wyborów przed zarzutem wywierania nacisku na wyborców. W dniu wyborów wyprowadzono także z Wilna wojsko tam stacjonujące[3].
Sytuacja polityczna przed wyborami edytuj
Siły polityczne działające na terenie Litwy Środkowej przedstawiały dzieliły się na dwa obozy. Pierwszy dążył do udziału w wyborach i do zapewnienia jak największej frekwencji. Do tych środowisk należały przede wszystkim partie polskie oraz białoruski „Związek Krajowy”[4]. Partie litewskie, żydowskie i część partii białoruskich zbojkotowały wybory. Nieliczna mniejszość rosyjska wystawiła w wyborach jedną listę w okręgu brasławskim. Inne mniejszości były raczej neutralne[5].
Okręgi wyborcze edytuj
Przebieg wyborów edytuj
Głosowanie przebiegało spokojnie. Wybory odbywały się w komisjach o zróżnicowanym tle narodowościowym. Niższa frekwencja mogła wynikać z faktu, że lokale wyborcze były zlokalizowano często w odległości kilku kilometrów od wsi i były zorganizowane w chatach chłopskich. Wybory odbywały się w styczniu - w warunkach pogodowych silnego mrozu. W wyborach mężczyźni i kobiety głosowały na równi, jednak w praktyce włościanki często zostawały w domu opiekując się dziećmi. Incydenty wyborcze były nieliczne. W Oszmianie aresztowano jedną osobę próbującą agitować w lokalu wyborczym. Podobne zajścia miały miejsce w obwodzie wielbutowskim w gminie Graużyskiej[8].
Wyniki wyborów i frekwencja edytuj
Wyniki edytuj
| ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Lista | Głosy w miastach | Głosy na wsi | Suma głosów | % głosów | Mandaty | |
| Polski Centralny Komitet Wyborczy | 39.287 | 50.342 | 89.629 | 36,29% | 40 | |
| Rady Ludowe | 2.085 | 57.433 | 59.518 | 24,10% | 29 | |
| Polskie Stronnictwo Ludowe | 1.667 | 22.705 | 24.372 | 9,87% | 12 | |
| Blok Demokratyczny | 434 | 19.732 | 20.157 | 8,16% | 9 | |
| Polski Związek Ludowy „Odrodzenie” | 745 | 21.268 | 22.013 | 8,91% | 7 | |
| Listy Lokalne | 3.001 | 18.264 | 21.265 | 8,61% | 6 | |
| Polska Partia Socjalistyczna Litwy i Białorusi | 5.451 | 60 | 5.511 | 2,23% | 2 | |
| Polski Demokratyczny Komitet Wyborczy | 2.558 | 255 | 2.813 | 1,14% | 1 | |
| Związek Krajowy (Białoruskie Stronnictwo Ludowe) | 10 | 1.702 | 1.712 | 0,69% | 0 | |
| źródło[6] | 55.238 | 191.761 | 246.990 | 100% | 106 | |
Największy sukces w wyborach odniosła lista Polskiego Centralnego Komitetu Wyborczego, która grupowała stronnictwa silnie powiązane z ogólnopolskim obozem endeckim i chadeckim, opowiadająca się za bezwarunkową i szybką inkorporacją regionu w skład RP, bez żadnej autonomii lokalnej dla Białorusinów i Litwinów. Posłowie z tej listy zasiedli w klubie Zespołu Stronnictw i Ugrupowań Narodowych. Na drugim miejscu uplasowały się Rady Ludowe z 29 wybranymi parlamentarzystami. Kolejne miejsca zajęła lista Polskiego Stronnictwa Ludowego (związana z PSL „Piast”) – 12 miejsc, Blok Demokratyczny (koalicja autonomistów i federalistów startująca w Lidzie i Wasiliszkach) – 9 miejsc, Polski Związek Ludowy „Odrodzenie-Wyzwolenie” (związany z PSL „Wyzwoleniem”) – 7, Listy Lokalne (startujące w Brasławiu) – 6, PPS Litwy i Białorusi (autonomiczna część Polskiej Partii Socjalistycznej) – 2, Polski Demokratyczny Komitet Wyborczy – 1 miejsce. Żadnych mandatów nie udało się zdobyć białoruskiemu Związkowi Krajowemu.
Frekwencja edytuj
Frekwencja wyniosła 64,35% – największa była w okręgu Wilno Północ (78,85%), najmniejsza w Komajach – 52,36% i samym Wilnie (ze względu na bojkot ludności żydowskiej) – 54,80%[9].
Wśród Polaków głosowało 80,8% uprawnionych, Litwinów poszło do urn jedynie 8,2%, Żydów 15,3%, a Białorusini stawili się do urn w niecałej połowie – 41%[9].
Wybrani posłowie edytuj
W Sejmie Litwy Środkowej posłowie należeli do następujących klubów:
| ||
|---|---|---|
| Klub | Liczba posłów | |
| Zespół Stronnictw i Ugrupowań Narodowych | 43 | |
| Rady Ludowe | 27 | |
| Polskie Stronnictwo Ludowe Ziemi Wileńskiej | 13 | |
| Grupa Włościańska | 7 | |
| Związek Ludowy „Odrodzenie-Wyzwolenie” | 6 | |
| Stronnictwo Demokratyczne | 4 | |
| Związek Ludowy Odrodzenie | 3 | |
| Polska Partia Socjalistyczna Litwy i Białorusi | 3 | |
| źródło[10] | 106 | |
Uwagi edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Wybory do sejmu w Wilnie 1922 ↓, s. 23.
- ↑ Dziennik Urzędowy Tymczasowej Komisji Rządzącej 1920.11.28 R.1 nr 4
- ↑ A. Srebrakowski, Sejm Wileński 1922 roku. Idea i jej realizacja, Wrocław 1993, s. 77
- ↑ Wybory do sejmu w Wilnie 1922 ↓, s. 30-31.
- ↑ Wybory do sejmu w Wilnie 1922 ↓, s. 47.
- ↑ a b Wybory do sejmu w Wilnie 1922 ↓, s. 121-123.
- ↑ Wybory do sejmu w Wilnie 1922 ↓, s. 98.
- ↑ Wybory do sejmu w Wilnie 1922 ↓, s. 51-57.
- ↑ a b Wybory do sejmu w Wilnie 1922 ↓, s. 121-142.
- ↑ Sejm Wileński 1922: przebieg posiedzeń według sprawozdań stenograficznych w opracowaniu kancelarji sejmowej, Wilno: Wydawnictwo Księgarni Józefa Zawadzkiego, 1922, s. 10-12 (pol.).
Bibliografia edytuj
Wybory do sejmu w Wilnie 8 stycznia 1922: oświetlenie akcji wyborczej i jej wyników na podstawie źródeł urzędowych. Wilno: Generalny Komisarjat Wyborczy, 1922. (pol.).