Zbigniew Białas
Zbigniew Białas (ur. 3 lipca 1960 w Sosnowcu) – polski literaturoznawca-anglista, profesor nauk humanistycznych, prozaik i tłumacz.
 Zbigniew Białas (2019) | |
| Imię i nazwisko |
Zbigniew Stanisław Białas |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
3 lipca 1960 |
| Narodowość |
polska |
| Język | |
| Alma Mater | |
| Dziedzina sztuki |
studium literaturoznawcze (ang.), powieść historyczna (pol.) |
| Ważne dzieła | |
| |
Życiorys edytuj
Absolwent II Liceum Ogólnokształcącego im. Włodzimierza Majakowskiego w Zawierciu (obecnie im. Heleny Malczewskiej). Ukończył filologię angielską na Uniwersytecie Śląskim. Od grudnia 1984 do czerwca 1985 służył w wojskach ONZ na Bliskim Wschodzie (Misja Obserwacyjna Sił Narodów Zjednoczonych ds. Nadzoru Rozdzielenia Wojsk na Wzgórzach Golan (UNDOF – United Nations Disengagement Observer Force)). Odznaczony przez Sekretarza Generalnego ONZ medalem In the Service of Peace.
Działalność naukowa edytuj
W roku 1993 uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Habilitację uzyskał na Uniwersytecie w Essen (Niemcy), gdzie przebywał w latach 1995–1997 jako stypendysta Fundacji Alexandra von Humboldta. Rozprawa habilitacyjna, Mapping Wild Gardens, opublikowana, podobnie jak doktorat, w Niemczech, uzyskała nagrodę Sparkasse Essen jako Najlepsza Rozprawa Habilitacyjna w dziedzinie nauk humanistycznych Uniwersytetu w Essen w roku 1997[1]. W roku 2001 przebywał w Stanach Zjednoczonych (Creighton University) jako stypendysta Programu Fulbrighta[2], gdzie pracował nad monografią The Body Wall. W roku 2007 Prezydent RP Lech Kaczyński nadał mu tytuł profesora nauk humanistycznych[3].
Pracownik naukowy Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, był prodziekanem ds. Nauki Wydziału Filologicznego w latach 1998–2001. W latach 2004–2019 kierownik Zakładu Literatur Podróżniczych i Studiów Postkolonialnych w Instytucie Kultur i Literatur Anglojęzycznych. W latach 2016–2019 Dyrektor Instytutu Kultur i Literatur Anglojęzycznych[4]. Jego zainteresowania badawcze obejmują teorię i historię literatury i kultury, teorię i literaturę postkolonialną.
Prowadził wykłady gościnne na uniwersytetach w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Kanadzie, Niemczech, Republice Południowej Afryki, Szwecji, Finlandii, Danii, Włoszech, Grecji, Turcji i Maroku. Promotor w dwudziestu dwóch obronionych przewodach doktorskich (stan na 5 października 2023)[5]. We wrześniu 2023 r. Senat Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach przyznał mu złotą odznakę "Zasłużony dla Uniwersytetu Śląskiego".
23 października 2018 r. był laudatorem w procesie nadania tytułu doktora honoris causa nobliście Johnowi Maxwellowi Coetzee przez Uniwersytet Śląski w Katowicach[6]. W marcu 2023 był recenzentem w procesie nadania tytułu doktora honoris causa kolejnemu nobliście, Orhanowi Pamukowi, przez Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Działalność literacka edytuj
Powieść Korzeniec zdobyła Śląski Wawrzyn Literacki 2011 – nagrodę przyznawaną przez Bibliotekę Śląską w Katowicach oraz Zagłębiowską Nagrodę „Humanitas”. Powieść została ponadto uhonorowana Specjalną Nagrodą Artystyczną Miasta Sosnowca[7] i wywalczyła tytuły „Najlepszej Książki Roku 2011” oraz „Najlepszej Książki na Jesień” w kategorii „proza polska” w plebiscytach organizowanych przez wortal literacki granice.pl[8][9]. Książka uzyskała także nominację do Nagrody Literackiej Srebrny Kałamarz 2011 przyznawanej przez Fundację im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego[10] i jako jedyny utwór beletrystyczny zdobyła nominację do nagrody „Historia zebrana” (edycja 2011) w konkursie organizowanym przez wortal historyczny histmag.org.
Korzeniec jest pierwszym tomem „trylogii sosnowieckiej”. Bezpośrednią kontynuacją jest powieść Puder i pył, która ukazała się w 2013 roku. Trzecim tomem cyklu jest Tal, wydany w roku 2015.
W roku 2011 Program 2 Polskiego Radia wyemitował dziesięć fragmentów Korzeńca w interpretacji Mariana Opani[11], a w 2013 r. wyemitowano dziesięć fragmentów Pudru i pyłu w interpretacji Grzegorza Damięckiego[12].
Wersję teatralną Korzeńca przygotował Teatr Zagłębia w Sosnowcu, prapremiera miała miejsce 26 maja 2012[13]. Reżyseria i scenografia: Remigiusz Brzyk, adaptacja i dramaturgia: Tomasz Śpiewak, muzyka: Jacek Grudzień[14]. Wersję telewizyjną na potrzeby Teatru Telewizji zrealizowali Remigiusz Brzyk oraz Marcin Koszałka. Spektakl emitowano 1 kwietnia 2014[15][16].
Działalność publiczna edytuj
Członek Rady Programowej Teatru Śląskiego w Katowicach. W latach 2013–2018 był autorem i gospodarzem cyklicznych debat prowadzonych na Scenie Kameralnej Teatru Śląskiego. Debaty („Puder i pył”) poświęcone były tożsamości lokalnej oraz istotnym zjawiskom społecznym i kulturowym[17].
Działalność translatorska edytuj
Współpracował z Literaturą na Świecie, Wydawnictwem Literackim, Polskim Wydawnictwem Muzycznym, „Książnicą”, KAW, Wydawnictwem „Śląsk”. Tłumaczył współczesną prozę i poezję amerykańską (Bernard Malamud, Irwin Shaw, Stephen Tapscott, John Jakes), współczesną prozę brytyjską (Alasdair Gray, P.D. James, Jim Curran) oraz prozę i poezję nigeryjską (Wole Soyinka).
Publikacje edytuj
Książki naukowe edytuj
- Post-Tribal Ethos in Contemporary Anglophone African Literature: A Study in Detribalisation. Essen: Verlag Die Blaue Eule, 1993; ISBN 3-89206-558-6[18].
- Mapping Wild Gardens: The Symbolic Conquest of South Africa. Essen: Verlag Die Blaue Eule, 1997; ISBN 3-89206-829-1[19].
- The Body Wall: Somatics of Travelling and Discursive Practices. Frankfurt/Mein, New York: Peter Lang Verlag, 2006; ISBN 978-3-631-54534-8 pb.[20].
Powieści edytuj
Tzw. „kwartet zagłębiowski”:
- Korzeniec, Warszawa: Wydawnictwo MG, 2011; ISBN 978-83-7779-006-9; Wydanie ilustrowane: Warszawa: Wydawnictwo MG, 2015; ISBN 978-83-7779-315-2[21]
- Puder i pył, Warszawa: Wydawnictwo MG, 2013; ISBN 978-83-7779-150-9[22]
- Tal, Warszawa: Wydawnictwo MG, 2015; ISBN 978-83-7779-332-9[23]
- Rutka, Warszawa: Wydawnictwo MG, 2018; ISBN 978-83-7779-481-4[24]
- Kafelek mistrza Alojzego, Warszawa: Wydawnictwo MG, 2019; ISBN 978-83-7779-581-1[25]. Scalone wydanie dwóch pierwszych powieści: Korzeniec oraz Puder i pył
Reportaże edytuj
- Nebraska, Warszawa: Wydawnictwo MG, 2016; ISBN 978-83-7779-302-2[26]
Książki naukowe redagowane i współredagowane (wybór) edytuj
- Aristippus Meets Crusoe: Rethinking the Beach Encounter, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego nr 1779, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1999; ISBN 83-226-0882-9[27]
- East-Central European Traumas and a Millennial Condition, Boulder/Lublin/New York: East European Monographs/Marie Curie Skłodowska University / Columbia University Press, 2000; ISBN 0-88033-441-X[28] (z Wiesławem Krajką)
- Under the Gallows of Zoto’s Brothers: Essays on ‘The Manuscript Found in Saragossa’ Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego nr 2015; Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2001; ISBN 83-226-1092-0[29]
- Alchemization of the Mind: Literature and Dissociation, Frankfurt, New York: Peter Lang Verlag, 2003; ISBN 3-631-50645-7[30] (z Krzysztofem Kowalczykiem-Twarowskim)
- Ebony, Ivory & Tea, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego nr 2203; Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2004; ISBN 83-226-1318-0[31] (z Krzysztofem Kowalczykiem-Twarowskim)
- Culture and the Rites/Rights of Grief, Newcastle: Cambridge Scholars Publishers, 2013; ISBN 978-1-4438-5059-9[32] (z Pawłem Jędrzejko i Julią Szołtysek)
Przekłady literackie (wybór) edytuj
- Alasdair Gray, 1982, Janine, [obszerne fragmenty powieści] Literatura na Świecie nr 9 (194) 1987, PL ISSN 0324-8305
- Wole Soyinka, Rozmowa telefoniczna Literatura na Świecie nr 9 (194) 1987, PL ISSN 0324-8305
- Wole Soyinka, Czas anomii, [obszerne fragmenty powieści] Literatura na Świecie nr 9 (194) 1987, PL ISSN 0324-8305
- Josif Brodski/David Montenegro, Wątpliwości są przekonaniami, Literatura na Świecie nr 7 (204) 1988
- Walter Abish, Autoportret, Literatura na Świecie nr 10 (219) 1989
- Bernard Malamud, Żydoptak, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1989 [wybrane opowiadania].
- Jim Curran, K2: triumf i tragedia, Czeladź: Alma-Press, 1989, ISBN 83-7020-069-9[33]
- John Jakes, Piekło i niebo, Katowice: KAW, 1992 [dwa tomy]; Warszawa: Wydawnictwo Albatros, 2023 [w jednym tomie], ISBN 978-83-6751-244-2
- P.D. James, Czarna wieża, Katowice: "Książnica", 1993, ISBN 83-85348-55-7[34]; Warszawa: Świat Książki, 1999, ISBN 83-7129-508-1[35]; Warszawa: W.A.B., 2014, ISBN 978-83-280-0876-2[36]
- Stephen Tapscott, Mesopotamia, Katowice: "Śląsk", 1994 [wybrane wiersze].
- Irwin Shaw, Głosy letniego dnia i inne utwory, tom 3, Katowice: "Książnica", 1997 [wybrane opowiadania].
- Lydia Goehr, Dzieła muzyczne w muzeum wyobraźni. Esej z filozofii muzyki, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2022. ISBN 978-83-224-5144-1
Przypisy edytuj
- ↑ Zob.: "Buntes Sprachengemisch beim Sparkassenpreis", Campus: Nachrichten und Berichte aus der Universitaet GH Essen 1/1999, s.6; ISSN 0945-0041
- ↑ 2000-2001 Directory of Visiting Scholars and Occasional Lecturers, „Fulbright Scholar Program - Visiting Scholar Directory” [dostęp 2020-07-02].
- ↑ M.P. z 2007 r. nr 82, poz. 861
- ↑ http://www.ikila.us.edu.pl/index.php/struktura/dyrekcja-ikila
- ↑ Zbigniew Białas [online], www.ikila.us.edu.pl [dostęp 2017-11-15] (pol.).
- ↑ Wyborcza.pl [online], katowice.wyborcza.pl [dostęp 2018-11-05].
- ↑ Nagrody Artystyczne przyznane [online], www.sosnowiec.pl [dostęp 2017-11-15] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05] (pol.).
- ↑ Najlepsza książka roku 2011. [dostęp 2021-05-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-02-28)].
- ↑ Krakowscy laureaci "Najlepszej książki na jesień" [online], www.wiadomosci24.pl [dostęp 2017-11-27] (pol.).
- ↑ Wyborcza.pl [online], wyborcza.pl [dostęp 2017-11-27].
- ↑ Marian Opania czyta kryminał "Korzeniec" - Dwójka - polskieradio.pl [online], www.polskieradio.pl [dostęp 2017-11-27].
- ↑ Zbigniew Białas: "Puder i pył" - Dwójka - polskieradio.pl [online], www.polskieradio.pl [dostęp 2017-11-15].
- ↑ Teatr Zagłębia [online], www.teatrzaglebia.pl [dostęp 2017-11-27] (pol.).
- ↑ "Brzyk reżyseruje Korzeńca w Zagłębiu" http://www.teatry.art.pl/n/czytaj/35120
- ↑ Sosnowiecki "Korzeniec" zostanie pokazany w ramach Teatru Telewizji! [ZDJĘCIA] - Dziennikzachodni.pl [online], www.dziennikzachodni.pl [dostęp 2017-11-15] (pol.).
- ↑ Spektakl Korzeniec Teatru Zagłębia z Sosnowca 1 kwietnia w TVP Kultura [ZAPOWIEDŹ, ZDJĘCIA] - Dziennikzachodni.pl [online], www.dziennikzachodni.pl [dostęp 2017-11-15] (pol.).
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2014-02-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-23)].
- ↑ Zbigniew Białas, Post-tribal ethos in contemporary anglophone African literature : a study in detribalisation, Essen: Verlag Die Blaue Eule, 1993, ISBN 3-89206-558-6, OCLC 30390131 [dostęp 2021-01-22].
- ↑ Zbigniew Białas, Mapping wild gardens : the symbolic conquest of South Africa, Essen: Verlag Die Blaue Eule, 1997, ISBN 3-89206-829-1, OCLC 38366419 [dostęp 2021-01-22].
- ↑ informacja o książce na stronie wydawcy. Peter Lang Verlag. [dostęp 2011-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)].
- ↑ Zbigniew Białas, Korzeniec, Wyd. ilustrowane, [Warszawa]: Wydawnictwo MG, Ewa Dorota Malinowska-Grupińska, 2011, ISBN 978-83-7779-315-2, OCLC 932181448 [dostęp 2021-01-22].
- ↑ Zbigniew Białas, Puder i pył, [Warszawa]: MG, 2013, ISBN 978-83-7779-150-9, OCLC 868186273 [dostęp 2021-01-22].
- ↑ Zbigniew Białas, Tal, [Warszawa]: MG, Ewa Dorota Malinowska-Grupińska., 2015, ISBN 978-83-7779-332-9, OCLC 932190920 [dostęp 2021-01-22].
- ↑ Zbigniew Białas, Rutka, [Warszawa]: MG, 2018, ISBN 978-83-7779-481-4, OCLC 1043044289 [dostęp 2021-01-22].
- ↑ Zbigniew Białas, Kafelek mistrza Alojzego, [Warszawa], ISBN 978-83-7779-581-1, OCLC 1191844001 [dostęp 2021-01-22].
- ↑ Zbigniew Białas, Nebraska, [Warszawa]: Wydawnictwo MG, Ewa Dorota Malinowska-Grupińska, 2016, ISBN 978-83-7779-302-2, OCLC 968505878 [dostęp 2021-01-22].
- ↑ Zbigniew Białas, Aristippus meets Crusoe : rethinking the beach encounter, Katowice [Poland]: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1999, ISBN 83-226-0882-9, OCLC 49326211 [dostęp 2021-01-22].
- ↑ Zbigniew Białas, Wiesław Krajka, East-Central European traumas and a millennial condition, Boulder: East European Monographs, 1999, ISBN 0-88033-441-X, OCLC 44075596 [dostęp 2021-01-22].
- ↑ Zbigniew Białas, Under the gallows of Zoto's brothers : essays on the manuscript found in Saragossa, Katowice: Wydawn. Uniwersytetu Śląskiego, 2001, ISBN 83-226-1092-0, OCLC 52724108 [dostęp 2021-01-22].
- ↑ Zbigniew Białas, Krzysztof Kowalczyk-Twarowski, Alchemization of the mind : literature and dissociation, Frankfurt am Main: P. Lang, 2003, ISBN 0-8204-6403-1, OCLC 52429753 [dostęp 2021-01-22].
- ↑ Zbigniew Białas, Krzysztof Kowalczyk-Twarowski, Ebony, ivory, & tea, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Sląskiego, 2004, ISBN 83-226-1318-0, OCLC 64576402 [dostęp 2021-01-22].
- ↑ Pawel Jedrzejko, Julia Szoltysek, Culture and the Rites/Rights of Grief., Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 2013, ISBN 978-1-4438-5290-6, OCLC 862608715 [dostęp 2021-01-22].
- ↑ Małgorzata Białas, Zbigniew Białas, K2 - triumf i tragedia, Czeladź: "Almapress", 1989, ISBN 83-7020-069-9, OCLC 830064209 [dostęp 2021-01-22].
- ↑ Zbigniew Białas, Czarna wieża, Katowice: "Książnica", 1993, ISBN 83-85348-55-7, OCLC 803919918 [dostęp 2021-01-22].
- ↑ Zbigniew Białas, Czarna Wieża, Warszawa: "Świat Książki", 1999, ISBN 83-7129-508-1, OCLC 749135062 [dostęp 2021-01-22].
- ↑ Zbigniew Białas, Czarna Wieża, wyd. 3, Warszawa: Wydawnictwo W.A.B. - Grupa Wydawnicza Foksal, 2014, ISBN 978-83-280-0876-2, OCLC 890397816 [dostęp 2021-01-22].
Bibliografia edytuj
- Zbigniew Białas, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2011-01-10].
- "Śladami prozy Zbigniewa Białasa. Przewodnik literacki po Sosnowcu", red. T. Grząślewicz, R. Opalski, Sosnowiec: 2018
- Remigiusz Brzyk, "Topografia miejsca teatralnego w pracy reżysera na podstawie spektaklu „Korzeniec” zrealizowanego w Teatrze Zagłębia w Sosnowcu", Kraków AST: 2017 (rozprawa doktorska).
- „Rutka jest niebezpieczna”. O nowo powstającej powieści inspirowanej losami będzińskiej Żydówki z Profesorem Zbigniewem Białasem rozmawia Anita Jasińska: "Narracje o Zagładzie", (3) 2017, ISSN 2450-4424; Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 361-365.
- Domagalska, M. (2019). "Ziarno prawdy? Mord rytualny w polskich kryminałach retro". Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica, 50(4), 209-224. https://doi.org/10.18778/1505-9057.50.12.
Linki zewnętrzne edytuj
- strona pracownika Instytutu Kultur i Literatur Anglojęzycznych Uniwersytetu Śląskiego
- informacja o powieści Korzeniec na stronie wydawcy