Łątka dzieweczka

Łątka dzieweczka
	Coenagrion puella
	(Linnaeus, 1758)
	; Samiec
	; Samica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	uskrzydlone
Rząd	ważki
Podrząd	ważki równoskrzydłe
Nadrodzina	Coenagrionoidea
Rodzina	łątkowate
Rodzaj	Coenagrion
Gatunek	łątka dzieweczka
Synonimy
	Libellula puella Linnaeus, 1758; Libellula aureus Harris, 1780; Libellula lucifugus Harris, 1780; Libellula caerulea-maculata Retzius, 1783; Libellula adelais Geoffroy in Fourcroy, 1785; Libellula dorothea Geoffroy in Fourcroy, 1785; Libellula sophia Geoffroy in Fourcroy, 1785; Agrion pupa Hansemann, 1823; Agrion furcatum Charpentier, 1825; Puella irina Brullé, 1832; Agrion annulare Stephens, 1835; Agrion ivanovi Belyshev, 1955; Agrion puella kocheri Schmidt, 1960; Coenagrion annulare Stephens, 1836; Coenagrion cingulata Stephens, 1835; Coenagrion furcatum Charpentier, 1825; Coenagrion irina Brullé, 1832; Coenagrion ivanovi Belyshev, 1955; Coenagrion pupa Hansemann, 1823;
Podgatunki
	C. puella kocheri Schmidt 1960;
	C. puella kocheri Schmidt 1960;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Łątka dzieweczka, łątka pospolita^[4] (Coenagrion puella) – gatunek ważki równoskrzydłej z rodziny łątkowatych (Coenagrionidae). Zasiedla wody i brzegi wód stojących i wolno płynących w Eurazji i północnej Afryce. Ma małe wymagania siedliskowe i dlatego jest rozpowszechniona w zróżnicowanych akwenach. W Polsce bardzo pospolita.

Charakterystyka edytuj

Jej ciało jest długie i szczupłe^[5], osiąga długość do 34 mm i rozpiętość skrzydeł do 40 mm^[4]. Na jego przedzie znajduje się dwoje półkolistych oczu, rozsuniętych dość szeroko od siebie (na odległość większą, niż szerokość oka), na końcu zaś – dwie pary przydatków analnych (paraprokty i cerci) oraz kompletne pokładełko u samic^[5]. Skrzydła są mocno zwężone u nasady^[4].

Gatunek ten wykazuje wyraźny dymorfizm płciowy. Samce są jasnoniebieskie i mają czarną, U-kształtną (lub w kształcie podkowy) plamę na drugim segmencie odwłoka. Na jej przedniej krawędzi znajduje się okrągłe wcięcie, zaś na tylnej – niewielkie wyrostki. Kolejne trzy segmenty mają wąskie, czarne paski po bokach i są w 1/5 (licząc od tylnej krawędzi) czarne. Samice są zielonkawe (rzadziej niebieskawe) i mają, jak większość samic łątkowatych, prawie całkowicie czarną wierzchnią część odwłoka^[6].

Larwy łątki dzieweczki są długie i wąskie^[5]. Oddychają trzema wąskimi skrzelotchawkami o lekko spiczastym kształcie^[6], umieszczonymi na końcu odwłoka oraz jelitem tylnym^[5]^[6]. Ich głowy są pokryte z tyłu regularnie rozmieszczonymi, czarnymi kropkami^[6].

Występowanie edytuj

Jest eurybiontem^[5], rozprzestrzenionym głównie w zachodniej części krainy palearktycznej^[7]. Występuje od południowej i środkowej Europy po Nizinę Zachodniosyberyjską i środkową Azję; osobna, nieliczna populacja (niekiedy traktowana jako odrębny podgatunek C. p. kocheri^[8]) występuje w Afryce Północnej – na północy krajów Maghrebu, jej liczebność spada^[3]. Jej zasięg na wschód sięga do Gór Ałtajskich^[7]. Występuje licznie m.in. w całej Polsce^[7]^[9]^[10], również w górach, choć nieco rzadziej, do wysokości 1226 m n.p.m.^[9]

Jest drugą, po tężnicy wytwornej (Ischnura elegans), najpospolitszą równoskrzydłą ważką w Polsce. Ma małe wymagania siedliskowe. Jej larwy żyją w dużych jeziorach, małych, zarośniętych stawikach, mulistych rowach, a nawet w wodach płynących o niezbyt silnym nurcie. Imagines można spotkać od początku maja do przełomu sierpnia i września, preferują wody stojące (głównie niewielkie zbiorniki, choć występują także nad dużymi jeziorami), bardzo rzadko można je spotkać nad wodami płynącymi^[6].

Ekologia edytuj

Dwie pary (tandemy) Coenagrion puella podczas składania jaj

Gatunek ten ma jednoroczny cykl życiowy. Samice składają jaja do tkanek roślinnych^[10], siedząc na dryfujących, obumarłych częściach roślin lub na roślinach wodnych sięgających do powierzchni. Samce są wówczas cały czas przyczepione przydatkami analnymi do przedtułowia samic. Typowe dla rodzaju Coenagrion jest ich stanie na partnerkach z wyciągniętymi odnóżami. Czasami robią to w skupiskach 10 lub więcej par na jednej łodydze lub liściu^[6].

Ich larwy żyją na roślinach wodnych lub mulisto-detrytusowym dnie^[10]. Zimę łątka dzieweczka spędza w jednym z ostatnich stadiów larwalnych^[6].

Zarówno larwy, jak i osobniki dorosłe są aktywnymi drapieżnikami. Pierwsze żerują pod wodą, drugie zaś nad powierzchnią zbiornika lub pomiędzy roślinnością, porastającą strefę przybrzeżną^[10].

Zobacz też edytuj

ważki Polski

Przypisy edytuj

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m D. Paulson, M. Schorr & C. Deliry: World Odonata List. 2022-05-22. [dostęp 2022-05-23]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Coenagrion puella. Coenagrion puella Linnaeus, 1758. [dostęp 2022-05-23]. (ang.).
↑ ^a ^b Coenagrion puella, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c Jacek Wendzonka. Klucz do oznaczania dorosłych ważek (Odonata) Polski. „Odonatrix – Biuletyn Sekcji Odonatologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego”. 1 (Suplement), czerwiec 2005. ISSN 1733-8239.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Rafał Bernard, Paweł Buczyński: Odonata – ważki. W: Zoologia – Stawonogi. Czesław Błaszak (red.). T. 2. cz. 2. PWN, 2012, s. 142–143.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Heiko Bellmann: Ważki. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 37, 138. ISBN 978-83-7073-706-1.
↑ ^a ^b ^c Stefan Mielewczyk: Larwy ważek (Odonata) Wielkopolskiego Parku Narodowego. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1966, s. 13.
↑ Sónia Ferreira et al. Genetic distinctiveness of the damselfly Coenagrion puella in North Africa: an overlooked and endangered taxon. „Conservation Genetics”. 17, s. pages 985–991, 2016. DOI: 10.1007/s10592-016-0826-5. (ang.).
↑ ^a ^b Rafał Bernard, Paweł Buczyński, Grzegorz Tończyk, Jacek Wendzonka: Atlas rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2009. ISBN 978-83-61320-54-8.
↑ ^a ^b ^c ^d Richard Robinson Askew: The dragonflies of Europe. Harley Books, 2004, s. 308. ISBN 978-0946589753. (ang.).

[Checklist-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m D. Paulson, M. Schorr & C. Deliry: World Odonata List. 2022-05-22. [dostęp 2022-05-23]. (ang.).

[CoL-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Coenagrion puella. Coenagrion puella Linnaeus, 1758. [dostęp 2022-05-23]. (ang.).

[iucn-3] Coenagrion puella, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Wendzonka_2005-4] Jacek Wendzonka. Klucz do oznaczania dorosłych ważek (Odonata) Polski. „Odonatrix – Biuletyn Sekcji Odonatologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego”. 1 (Suplement), czerwiec 2005. ISSN 1733-8239.

[Bernard_i_Buczyński_2012-5] Rafał Bernard, Paweł Buczyński: Odonata – ważki. W: Zoologia – Stawonogi. Czesław Błaszak (red.). T. 2. cz. 2. PWN, 2012, s. 142–143.

[Bellmann_2010-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Heiko Bellmann: Ważki. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 37, 138. ISBN 978-83-7073-706-1.

[Mielewczyk_1966-7] Stefan Mielewczyk: Larwy ważek (Odonata) Wielkopolskiego Parku Narodowego. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1966, s. 13.

[ferreira-8] Sónia Ferreira et al. Genetic distinctiveness of the damselfly Coenagrion puella in North Africa: an overlooked and endangered taxon. „Conservation Genetics”. 17, s. pages 985–991, 2016. DOI: 10.1007/s10592-016-0826-5. (ang.).

[Bernard_et_al._2009-9] Rafał Bernard, Paweł Buczyński, Grzegorz Tończyk, Jacek Wendzonka: Atlas rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2009. ISBN 978-83-61320-54-8.

[Askew_2004-10] Richard Robinson Askew: The dragonflies of Europe. Harley Books, 2004, s. 308. ISBN 978-0946589753. (ang.).

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]