Łażany
Łażany (niem. Laasan[2]) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie świdnickim, w gminie Żarów.
| Artykuł | 50°57′24″N 16°29′31″E |
| - błąd | 39 m |
| WD | 50°57'N, 16°29'E |
| - błąd | 2314 m |
| Odległość | 1010 m |
| ||||
| ||||
 Dawny wygląd pałacu | ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  dolnośląskie
| |||
| Powiat | świdnicki | |||
| Gmina | Żarów | |||
| Sołectwo | Łażany | |||
| Liczba ludności (III 2011) | 631[1] | |||
| Strefa numeracyjna | 74 | |||
| Kod pocztowy | 58-130 | |||
| Tablice rejestracyjne | DSW | |||
| SIMC | 0857114 | |||
Położenie na mapie gminy Żarów  | ||||
Położenie na mapie Polski  | ||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | ||||
Położenie na mapie powiatu świdnickiego  | ||||
 50°57′24″N 16°29′31″E/50,956667 16,491944
| ||||
DemografiaEdytuj
Łażany to niewielka miejscowość położona w Gminie Żarów. Wieś liczy obecnie (III 2011 r.) 631 mieszkańców, w tym: 319 kobiet (50,55% ogółu mieszkańców) i 312 mężczyzn.
Podział administracyjnyEdytuj
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.
NazwaEdytuj
Według Heinricha Adamy’ego nazwa pochodzi od polskiego słowa „las”[3]. Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości Lazan podając jej znaczenie „Waldau”, czyli po polsku „Leśna wieś”[3]. Pierwotna polska nazwa Lazan została później przez Niemców zgermanizowana na Laasan[3] i utraciła znaczenie.
HistoriaEdytuj
Wieś położona jest w rozległej dolinie w sąsiedztwie rzeki Strzegomki. Powstała pod koniec XII w.
Most żelaznyEdytuj
W Łażanach 30 lipca (lub 20 maja[4]) 1796 otwarto pierwszy na kontynencie europejskim (poza Wielką Brytanią[5]) most żelazny, którego konstrukcję wyprodukowano rok wcześniej (1795) w hucie w Ozimku. Most ten przetrwał prawie 150 lat, funkcjonował aż do roku 1945[6]. Istnieją dwie hipotezy dotyczące okoliczności zniszczenia mostu (zawalenie w wyniku wjazdu radzieckiego czołgu lub wysadzenie w powietrze przez Niemców cofających się przed Armią Czerwoną za linię Strzegomki). Tymczasem już przed 1939 ze względu na przestarzałą konstrukcję i ograniczoną nośność planowano przeniesienie mostu do jednego z parków we Wrocławiu.
Konstrukcję żeliwną mostu o łącznej masie 47 ton[4] zamówił w hucie „Małapanew” hrabia Niclas August von Burghaus, Graf zu Laasan-Peterwitz. Most posiadał konstrukcję jednoprzęsłową, szkieletową. Łuki miały długość 15 metrów. Całość składała się z pięciu łuków w rozstawie 1,35 metra. Elementy mostu przetransportowano do Łażan jesienią 1795, a w ciągu 10 wiosennych tygodni kolejnego roku przeprowadzono montaż. Prace nad zleceniem nadzorował hrabia Friedrich Wilhelm von Reden, a projektował (wraz z opracowaniem technologii wykonania, odlewu, transportu i montażu) John Baildon[7] Most kosztował znaczną na owe czasy kwotę 20 tysięcy złotych marek (z czego sam ustrój nośny – połowę)[4].
W związku z inauguracją mostu Niclas von Burghaus zamówił u wrocławskiego medaliera Kőniga artystyczny stempel, którym wybito następnie znaczną liczbę okolicznościowych, pamiątkowych medali ze srebra i miedzi z przedstawieniem mostu i jego podstawowych parametrów[4].
W 1995, podczas prac związanych z regulacją rzeki Strzegomki, na jej dnie odnaleziono, a następnie wydobyto części mostu o masie ok. 3 ton (barierki, płyty pomostów, dźwigary łukowe, belki gzymsowe). Kolejne elementy mostu (o masie 5 t) wydobyto w 2003 i złożono w Żarowie, udaremniając próby wywiezienia jego elementów przez złomiarzy.
ZabytkiEdytuj
Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są[8]:
- kościół filialny pw. Bożego Ciała, z XIII w., 1569 r.
- zespół pałacowy:
- ruiny pałacu z początku XVIII w., zbudowanego na planie czworokąta z wewnętrznym dziedzińcem, powstał na miejscu dawnego zamku wodnego, którego początki sięgają XIV wieku.
- park, z początku XIX w.
PrzypisyEdytuj
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ a b c Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 36, OCLC 456751858 (niem.).
- ↑ a b c d Głomb Józef: Most przez stary Kanał Kłodnicki w Gliwicach, w: „Rocznik Muzeum w Gliwicach”, tom III, Gliwice 1990, s. 120.
- ↑ Pierwszy w ogóle most żelazny w historii (Iron Bridge) zbudowano w 1779 r. nad rzeką Severn w miejscowości Ironbridge w hrabstwie Shropshire w Walii.
- ↑ Mosty i wiadukty, Kolekcja Nasza Polska tom 48, De Agostini W-wa 2012.
- ↑ 220 rocznica budowy mostu żelaznego na Strzegomce.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 172. [dostęp 2012-10-15].
BibliografiaEdytuj
- Rezydencje ziemi świdnickiej, zespół redakcyjny: W. Rośkowicz, S. Nowotny, R. Skowron, Świdnica 1997, s. 33.