Łażany

Łażany (niem. Laasan) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie świdnickim, w gminie Żarów.

Łażany
— wieś —
Dawny wygląd pałacu
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	świdnicki
Gmina	Żarów
Sołectwo	Łażany
Liczba ludności (III 2011)	631
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	58-130
Tablice rejestracyjne	DSW
SIMC	0857114
Położenie na mapie gminy Żarów Łażany
Położenie na mapie Polski Łażany
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Łażany
Położenie na mapie powiatu świdnickiego Łażany
50°57′24″N 16°29′31″E

Demografia

Wejście do pałacu, obecnie

Łażany to niewielka miejscowość położona w Gminie Żarów. Wieś liczy obecnie (III 2011 r.) 631 mieszkańców, w tym: 319 kobiet (50,55% ogółu mieszkańców) i 312 mężczyzn.

Podział administracyjny

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.

Nazwa

Według Heinricha Adamy'ego nazwa pochodzi od polskiego słowa "las". Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości Lazan podając jej znaczenie "Waldau" czyli po polsku "Leśna wieś". Pierwotna polska nazwa Lazan została później przez Niemców zgermanizowana na Laasan i utraciła znaczenie.

Historia

Wieś położona jest w rozległej dolinie w sąsiedztwie rzeki Strzegomki. Powstała pod koniec XII w.

Most żelazny

W Łażanach 30 lipca (lub 20 maja) 1796 otwarto pierwszy na kontynencie europejskim (poza Wielką Brytanią) most żelazny, którego konstrukcję wyprodukowano rok wcześniej (1795) w hucie w Ozimku. Most ten przetrwał prawie 150 lat, funkcjonował aż do roku 1945. Istnieją dwie hipotezy dotyczące okoliczności zniszczenia mostu (zawalenie w wyniku wjazdu radzieckiego czołgu lub wysadzenie w powietrze przez Niemców cofających się przed Armią Czerwoną za linię Strzegomki). Tymczasem już przed 1939 ze względu na przestarzałą konstrukcję i ograniczoną nośność planowano przeniesienie mostu do jednego z parków we Wrocławiu.

Konstrukcję żeliwną mostu o łącznej masie 47 ton zamówił w hucie „Małapanew” hrabia Niclas August Wilhelm von Burghaus, Graf zu Laasn-Peterwitz. Most posiadał konstrukcję jednoprzęsłową, szkieletową. Łuki miały długość 15 metrów. Całość składała się z pięciu łuków w rozstawie 1,35 metra. Elementy mostu przetransportowano do Łażan jesienią 1795, a w ciągu 10 wiosennych tygodni kolejnego roku przeprowadzono montaż. Prace nad zleceniem nadzorował hrabia Friedrich Wilhelm von Reden, a projektował (wraz z opracowaniem technologii wykonania, odlewu, transportu i montażu) John Baildon Most kosztował znaczną na owe czasy kwotę 20 tysięcy złotych marek (z czego sam ustrój nośny - połowę).

W związku z inauguracją mostu Niclas von Burghaus zamówił u wrocławskiego medaliera Kőniga artystyczny stempel, którym wybito następnie znaczną liczbę okolicznościowych, pamiątkowych medali ze srebra i miedzi z przedstawieniem mostu i jego podstawowych parametrów.

W 1995, podczas prac związanych z regulacją rzeki Strzegomki, na jej dnie odnaleziono, a następnie wydobyto części mostu o masie ok. 3 ton (barierki, płyty pomostów, dźwigary łukowe, belki gzymsowe). Kolejne elementy mostu (o masie 5 t) wydobyto w 2003 i złożono w Żarowie, udaremniając próby wywiezienia jego elementów przez złomiarzy.

Zabytki

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są:

• kościół filialny pw. Bożego Ciała, z początku XIV w., 1569 r.
• zespół pałacowy:
  • ruiny pałacu z początku XVIII w., zbudowanego na planie czworokąta z wewnętrznym dziedzińcem, powstał na miejscu dawnego zamku wodnego, którego początki sięgają XIV wieku.
  • park, z początku XIX w.

Bibliografia

• Rezydencje ziemi świdnickiej, zespół redakcyjny: W. Rośkowicz, S. Nowotny, R. Skowron, Świdnica 1997, s. 33.