Ładunek (nabój)
Ładunek (także: patron od niem. patrone) – rodzaj naboju zaprojektowanego do usprawnienia rozdzielnego ładowania ręcznej broni odprzodowej. Stosowany od XVII do połowy XIX w., wyparty przez naboje zespolone.
.jpg)
Charakterystyka edytuj
Ładunek (patron) stanowił papierową tuleję wypełnioną porcją czarnego prochu wraz z pociskiem[1]. Ładując broń[a], strzelec rozdzierał spód pakietu, wsypywał z niego proch do lufy (resztę zostawiając na podsypanie panewki[2] - co zastąpiono z czasem kapiszonami), a następnie wsuwał do lufy pocisk wraz ze zmiętą papierową tuleją, ubijając wszystko na koniec stemplem.
Ładunek w formie gotowego pakietu znacząco usprawniał ładowanie broni odprzodowej, redukując ilość czynności koniecznych przy tym procesie. Papierowa tuleja pełniła podwójną funkcję, będąc zarówno pojemnikiem dla odmierzonej porcji prochu (zastępując prochownicę) oraz rozdzielając ładunek miotający od pocisku i utrzymując podkalibrowy pocisk w lufie (zastępując równocześnie przybitkę i flejtuch). Początkowo wiązało się to jednak z większymi kosztami ze względu na wykorzystywanie stosunkowo drogiego papieru czerpanego. Zapas gotowych ładunków przechowywany był w ładownicach, stanowiących element wyposażenia pojedynczych strzelców.
Historia edytuj
W Europie pierwsze odnotowane wprowadzenie ładunków na wyposażenie wojska miało miejsce w Polsce[b] za sprawą reformy piechoty wybranieckiej za czasów Stefana Batorego[4].
Na przełomie XVII i XVIII w. stały się już powszechnie stosowanym systemem ładowania ręcznej broni strzeleckiej aż do II połowy XIX w. gdy na popularności zaczęły zyskiwać odtylcowe karabiny iglicowe zasilane nowocześniejszymi nabojami zespolonym.
Zobacz też edytuj
Uwagi edytuj
- ↑ opis ładowania broni na 12 temp - w: "Regulamen musztry dla piechoty Woyska Polskiego..."
- ↑ Znane użycie w polszczyźnie ok. 1606-1608[3].
Przypisy edytuj
- ↑ sporządzanie ładunków - Maciejewski, s. 155, rys. 21 (za franc. "Règlement de Bardin", 1807)
- ↑ dla karabinu piechoty wz. 1777 AN IX Francja: waga podsypki 1,0 g waga prochu 12,24 g za: Maciejewski, "Broń palna..", s. 38
- ↑ hasło ładunek [w:] Słownik języka polskiego XVII i 1. połowy XVIII wieku. PAN Instytut Języka Polskiego. [dostęp 2010-07-27]. (pol.).
- ↑ Marian Maciejewski: Broń palna wojsk polskich 1797-1831. Wrocław: Ossolineum, 1980, s. 13. ISBN 83-04-00440-2.
Literatura edytuj
- Roman Matuszewski: Muszkiety, arkebuzy, karabiny.... Warszawa: Rytm, 2000. ISBN 83-87893-69-2.
- Marian Maciejewski: Broń palna wojsk polskich 1797-1831. Wrocław: Ossolineum, 1980, s. 165. ISBN 83-04-00440-2.
- Regulamen musztry dla piechoty Woyska Polskiego, przełożony z francuskiego na polskie [przekład francuskiego regulaminu z 1791 przez Cypriana Godebskiego. Jasna Góra: 1807 (reprint 2000 ?).