Łarysa Łatynina
Łarysa Semeniwna Dirij, po mężu Łarysa Łatynina (ukr. Лариса Семенівна Латиніна; ros. Лариса Семёновна Латынина, Łarisa Siemionowna Łatynina; ur. 27 grudnia 1934 w Chersoniu) – pochodząca z Ukrainy gimnastyczka, odnosząca sukcesy w barwach Związku Radzieckiego. Wielokrotna medalistka olimpijska.
Łatynina uchodzi za jedną z najwybitniejszych gimnastyczek w historii. Przez 48 lat do niej należał rekord zdobytych na igrzyskach olimpijskich medali – podczas trzech startów wywalczyła ich łącznie osiemnaście (dziewięć złotych). Na igrzyskach debiutowała w Melbourne w 1956, ostatni raz wystąpiła w Tokio 8 lat później.
Początki edytuj
Urodziła się jako Łarysa Dirij[1]. Jej rodzicami byli Siemion Andriejewicz Dirij, uczestnik II wojny światowej poległy podczas oblężenia Stalingradu (1906-1943) i Piełagieja Anisimowna Barabaniuk (1902-1975)[2].
Początkowo chciała zostać baletnicą (marzyła o angażu w Teatrze Bolszoj), rozpoczęła bowiem naukę choreografii w rodzinnym Chersoniu pod okiem Nikołaja Stesso. Kiedy miała 11 lat, szkoła tańca została zamknięta i Łatynina podjęła się treningów gimnastycznych (jej pierwszym trenerem był Michaił Sotniczenko)[2]. W latach 1944-1953 uczyła się w szkole nr 14 w Chersoniu[3][4]. W 1950 wystąpiła na uczniowskich mistrzostwach ZSRR w Kazaniu, które były dla niej nieudane[2]. Rok później zwyciężyła w uczniowskich mistrzostwach ZSRR[5]. W 1951 roku jako pierwsza osoba z Chersonia otrzymała tytuł Mistrza Sportu ZSRR[2]. Ukończyła szkołę z wyróżnieniem i wraz z matką przeniosła się do Kijowa, gdzie wstąpiła do Kijowskiego Uniwersytetu Wychowania Fizycznego i Sportu. Jej trenerem był wtedy Aleksander Miszakow[2][6].
W tym samym roku została powołana na Światowy Festiwal Młodzieży i Studentów w Bukareszcie. Wygrała tam swoje pierwsze zawody na szczeblu międzynarodowym[2].
Przebieg kariery edytuj
Pierwsze sukcesy edytuj
W 1954 roku debiutowała na seniorskich mistrzostwach ZSRR, zdobyła na nich brązowy medal w ćwiczeniach na równoważni, ponadto zajęła czwarte miejsce w skoku i 16. miejsce w wieloboju[7]. W 1954 roku zadebiutowała na dużej imprezie, jaką były mistrzostwa świata w Rzymie. Na turnieju rozgrywanym pod gołym niebem, Łatynina osiągnęła swój pierwszy sukces zdobywając złoto w wieloboju drużynowym[6], w wieloboju indywidualnym była czternasta[1]. Rok później została multimedalistką mistrzostw ZSRR, osiągając cztery srebra i brąz. W Pucharze ZSRR osiągnęła czwartą lokatę. Pojawiła się także na zawodach gimnastycznych w Warszawie, gdzie uzyskała pierwsze miejsce w wieloboju (zarówno indywidualnie jak i drużynowo)[7].
Również w 1956 roku zdobywała dwukrotnie mistrzostwo ZSRR (ćw. na podłodze, skok), ponadto wygrała zawody wielobojowe rozgrywane w ramach Pucharu ZSRR (Baku) i zawody międzynarodowe w Kijowie[7][2]. Na swoich pierwszych igrzyskach olimpijskich (Melbourne 1956) wystąpiła w siedmiu konkurencjach. Zdobyła cztery złote medale (wielobój indywidualny, wielobój drużynowy, ćwiczenia na podłodze, skok) i srebrny medal w ćwiczeniach na poręczy. Uzyskała brązowy medal w drużynowych ćwiczeniach z przyborami, czyli konkurencji, która była rozgrywana na igrzyskach po raz ostatni[8]. Wystąpiła również w ćwiczeniach na równoważni, w których zajęła czwarte miejsce ex aequo z Anną Marejkovą z Czechosłowacji. W trakcie jej olimpijskich startów była to jedyna konkurencja, w której nie zdobyła medalu[7][9]. Wraz z węgierską gimnastyczką Ágnes Keleti zdobyła sześć medali, pod względem ilości zdobytych krążków były one najlepszymi zawodniczkami na olimpiadzie w Sydney (Keleti zdobyła cztery złota i dwa srebra)[10][11].
W 1957 wystartowała na pierwszych mistrzostwach Europy. Był to pierwszy turniej tak wyraźnie zdominowany przez radziecką gimnastyczkę, bowiem wygrała ona wszystkie pięć konkurencji. W mistrzostwach kraju wygrała jednak tylko w ćwiczeniach na podłodze[7].
W lipcu 1958 roku zdobyła pięć złotych medali na mistrzostwach świata, będąc w czwartym miesiącu ciąży ze swoją córką Tanią (która urodziła się w grudniu tego samego roku)[1]. Złota nie wygrała tylko w ćwiczeniach na podłodze, w których została pokonana przez czechosłowacką sportsmenkę Evę Bosákovą[12]. Swoją dyspozycję potwierdziła na mistrzostwach ZSRR, na których wygrała trzy konkurencje[7].
Po powrocie edytuj
Po urodzeniu córki miała kilkumiesięczną przerwę w startach. Powracając w 1959 zajęła drugie miejsce w skoku na mistrzostwach kraju, brała także udział w zawodach międzypaństwowych ZSRR-NRD, w których zajęła trzecie miejsce w wieloboju i pierwszą pozycję drużynowo[7].
W kolejnych igrzyskach olimpijskich zdobyła medale we wszystkich konkurencjach (trzy złota, dwa srebra, jeden brąz), wśród kobiet była jedyną zawodniczką, która stała na podium we wszystkich konkurencjach[13]. Czterokrotna medalistka mistrzostw Związku Radzieckiego 1960 (w tym raz złota), druga w Pucharze ZSRR[7].
Rok 1961 to dla Łatyniny rok, w którym wygrała dwa złota i dwa srebra na mistrzostwach Europy w Lipsku, osiągnęła dwa złota, srebro i dwa brązy na czempionacie krajowym i zwyciężyła w Pucharze ZSRR. Brała także udział w zawodach międzypaństwowych ZSRR kontra Stany Zjednoczone. W Pensylwanii zwyciężyła w skoku, ćwiczeniach na podłodze i w wieloboju drużynowym (indywidualnie była druga), zaś w Moskwie zwyciężyła zarówno indywidualnie jak i drużynowo[7].
W 1962 w Pradze zdobyła trzy złota, dwa srebra i brąz podczas kolejnych w jej karierze mistrzostw świata. Dwukrotna mistrzyni kraju, druga w Pucharze ZSRR. W 1963 była trzykrotną medalistką mistrzostw krajowych (jednak ani razu nie wygrała)[7].
Podczas swoich ostatnich igrzysk ponownie osiągnęła podia we wszystkich sześciu konkurencjach (po dwa medale złote, srebrne i brązowe). Żaden sportowiec nie zdobył w Tokio tyle medali co Łatynina[14]. Uczestniczyła w ceremonii zamknięcia:
Gdy flaga olimpijska została opuszczona – wiedziałam, że były to moje ostatnie igrzyska i nigdy więcej nie przeżyję takich chwil.
W roku olimpijskim wystąpiła w zawodach międzynarodowych ZSRR-Szwecja. Radzieckie gimnastyczki wygrały te zawody (indywidualnie była czwarta). Również w tym samym roku po raz ostatni w swojej karierze zdobyła mistrzostwo ZSRR (zwyciężyła w ćwiczeniach na poręczy)[7].
Ostatnie lata kariery edytuj
Mistrzostwa Europy w Sofii były ostatnimi w jej karierze. Pomimo zbliżającego się końca kariery, zawodniczka z Chersonia zdobyła medale we wszystkich pięciu konkurencjach. Nie wygrała jednak żadnej, gdyż wszystkie złote medale zgarnęła Czechosłowaczka Věra Čáslavská. Na krajowym czempionacie zajęła siódme miejsce w wieloboju[7].
1966 rok był ostatnim w zawodowej karierze Łatyniny. Jej największym sukcesem z tego roku jest wicemistrzostwo świata w wieloboju drużynowym (indywidualnie zajęła 11. pozycję). Została także brązową medalistką mistrzostw ZSRR w ćwiczeniach na poręczy, była piąta w Pucharze ZSRR[7].
Kariera trenerska edytuj
W latach 1966-1977 trenerka reprezentacji ZSRR w gimnastyce kobiet. Na tym polu również odnosiła spore sukcesy, jej podopieczne wielokrotnie zdobywały tytuły mistrzowskie na międzynarodowych imprezach, w tym na igrzyskach olimpijskich w Meksyku, Monachium i Montrealu[6]. Opiekowała się m.in. takimi zawodniczkami jak: Ludmiła Turiszczewa, Lubow Burda, Olga Karasiowa, Łarisa Pietrik, Natalja Kuczinska, Zinaida Woronina, Olga Korbut, Tamara Łazakowicz, Nelli Kim, Elwira Saadi[16].
Na igrzyskach w Montrealu sukcesy odnosiła Rumunka Nadia Comăneci, która zdobyła trzy złote medale (tyle samo co cała reprezentacja ZSRR). Działaczom radzieckim nie spodobało się, że ich gimnastyczki przegrywały z zawodniczką z Rumunii, oskarżali Łatyninę m.in. o przestarzałe metody treningowe. W 1977 zrezygnowała z pełnienia funkcji trenerki kadry narodowej[2].
Dalsza działalność edytuj
Konflikty z działaczami sportowymi nie przeszkodziły jej w działalności w Komitecie Organizacyjnym Letnich Igrzysk Olimpijskich 1980, odpowiedzialnym za przygotowanie i przeprowadzenie zawodów olimpijskich w gimnastyce. Pracowała następnie jako działaczka sportowa w Moskwie[2].
W latach 1990-1992 pracowała w fundacji Физкультура и здоровье. W okresie od 1997 do 1999 była zastępcą dyrektora w rosyjsko-niemieckim przedsiębiorstwie[16]. Od 1991 roku jest członkinią Związku Rosyjskich Sportowców[16].
Autorka książek: Солнечная молодость (1958), Как зовут эту девочку (1974), Равновесие (1975), Гимнастика сквозь годы (1977), Команда (1977)[16].
W 1998 została uhonorowana miejscem w International Gymnastics Hall of Fame[17].
Życie prywatne edytuj
Łatynina trzykrotnie wychodziła za mąż. Jej pierwszym mężem został w 1955 roku Iwan Iljicz Łatynin, z którym miała córkę Tanję (ur. w 1958). Będąc w czwartym miesiącu ciąży, Łatynina wystartowała na mistrzostwach Europy 1958, na których zdobyła pięć tytułów mistrzowskich. Mężem jej córki jest Rostislav Ordovsky-Tanaevsky Blanco, wenezuelski biznesmen pochodzenia rosyjskiego. Mają oni dwóch synów – Konstantina i Wadima[2][18].
Łatynina miała też nieżyjącego już syna Andrieja[19][6].
W związku małżeńskim z Iwanem była do 1968 roku[2].
Zostawiłam mojego męża dla człowieka, o którym nie chcę nawet pamiętać.
Wyszła za mąż po raz drugi, jednak Łatynina niechętnie wypowiada się o tym małżeństwie[21]. Jej trzecim małżonkiem jest od 1985 roku Jurij Izrailewicz Feldman (ur. 1938), doktor nauk technicznych[2].
Odznaczenia i tytuły edytuj
ZSRR edytuj
- 1951 – Mistrz Sportu ZSRR[6],
- 1957 – Order Lenina[6][16],
- 1957 – Zasłużony Mistrz Sportu ZSRR[16],
- 1960, 1965, 1972 – Order „Znak Honoru”[16],
- 1972 – Zasłużony Trener ZSRR[16],
- 1980 – Order Przyjaźni Narodów[16].
Rosja edytuj
- 1999 – Order Honoru[22],
- 2004[23], 2010[24], 2015[25] – Order „Za zasługi dla Ojczyzny” (odpowiednio: IV, III i II stopnia).
Ukraina edytuj
- 2002 – Order Księżnej Olgi[26].
Międzynarodowe edytuj
- 1990 – Order Olimpijski[27][16].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Larisa Latynina. intlgymnast.com. [dostęp 2016-04-17]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l ЛАТЫНИНА (ДИРИЙ) Лариса Семеновна. biograph.ru. [dostęp 2016-04-18]. (ros.).
- ↑ Larisa Latynina. olympic.org. [dostęp 2016-04-17]. (ang.).
- ↑ Почесні громадяни міста Херсона. city.kherson.ua. [dostęp 2016-04-17]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ukr.).
- ↑ Лариса Латынина. answers.com. [dostęp 2016-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ros.).
- ↑ a b c d e f ЛАТЫНИНА Лариса Семеновна (р. 1934). slovopedia.com. [dostęp 2016-04-17]. (ros.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Larissa Latynina (USSR). gymn-forum.net. [dostęp 2016-04-17]. (ang.).
- ↑ Gymnastics at the 1956 Melbourne Summer Games: Women's Team Portable Apparatus. Sports-reference.com. [dostęp 2016-04-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-01)]. (ang.).
- ↑ Gymnastics at the 1956 Melbourne Summer Games: Women's Balance Beam. Sports-reference.com. [dostęp 2016-04-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-01)]. (ang.).
- ↑ Gymnastics at the 1956 Melbourne Summer Games. Sports-reference.com. [dostęp 2016-04-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-13)]. (ang.).
- ↑ 1956 Melbourne Summer Games. Sports-reference.com. [dostęp 2016-04-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-09-06)]. (ang.).
- ↑ 1958 World Championships Women's EF. gymn-forum.net. [dostęp 2016-04-17]. (ang.).
- ↑ Gymnastics at the 1960 Roma Summer Games. Sports-reference.com. [dostęp 2016-04-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-09-25)]. (ang.).
- ↑ Gymnastics at the 1964 Tokyo Summer Games. Sports-reference.com. [dostęp 2016-04-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-22)]. (ang.).
- ↑ With her all-time record set to fall, little-known Latynina looks back. sportsillustrated.cnn.com. [dostęp 2016-04-17]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Лариса Латынина.. ria.ru. [dostęp 2016-04-17]. (ros.).
- ↑ LARISSA LATYNINA. ighof.com. [dostęp 2016-04-17]. (ang.).
- ↑ дерево. os1.i.ua. [dostęp 2016-04-18]. (ros.).
- ↑ Лариса Латынина. vokrug.tv. [dostęp 2016-04-18]. (ros.).
- ↑ Лариса Латынина: «Я ушла от мужа к человеку, о котором не хочу даже вспоминать». 7days.ru. [dostęp 2016-04-18]. (ros.).
- ↑ Лариса Латынина: Я плакала, когда поняла, что больше никогда не смогу выступать на Олимпиаде. bmsi.ru. [dostęp 2016-04-18]. (ros.).
- ↑ Указ Президента Российской Федерации № 1741 от 30 декабря 1999 года «О награждении государственными наградами Российской Федерации работников учреждений и организаций физической культуры и спорта». kremlin.ru. [dostęp 2016-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-06)]. (ros.).
- ↑ Указ Президента Российской Федерации № 1604 от 27 декабря 2004 года «О награждении орденом „За заслуги перед Отечеством“ IV степени Латыниной Л. С.». kremlin.ru. [dostęp 2016-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-18)]. (ros.).
- ↑ Указ Президента Российской Федерации № 87 от 21 января 2010 года «О награждении орденом „За заслуги перед Отечеством“ III степени Латыниной Л. С.». kremlin.ru. [dostęp 2016-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-18)]. (ros.).
- ↑ Указ Президента Российской Федерации № 87 от 21 января 2010 года «О награждении орденом „За заслуги перед Отечеством“ III степени Латыниной Л. С.». pravo.gov.ru. [dostęp 2016-04-18]. (ros.).
- ↑ Указ Президента України № 1078/2002 від 29 листопада 2002 року «Про відзначення державними нагородами України чемпіонів та призерів Олімпійських ігор, тренерів та організаторів спортивного руху. zakon.rada.gov.ua. [dostęp 2016-04-18]. (ukr.).
- ↑ OLYMPIC ORDER. la84.org. [dostęp 2016-04-18]. (ang.).
Bibliografia edytuj
- Larysa Latynina Bio, Stats and Results. Sports-reference.com. [dostęp 2016-04-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-20)]. (ang.).