Łożysko (mechanika)

Łożysko (podpora) – część urządzenia technicznego (maszyny, mechanizmu) podtrzymująca (łożyskująca) inną jego część (łożyskowaną) w sposób umożliwiający jej względny ruch obrotowy (np. wał, oś).

Łożysko kulkowe

Dzielone łożysko stożkowe

Łożysko wieńcowe

Animacja łożyska w ruchu

Elementy kulkowego łożyska tocznego: 1 – pierścień zewnętrzny, 2 – kulka (część toczna), 3 – koszyk, 4 – bieżnia, 5 – pierścień wewnętrzny

Cechy materiału łożyskowego: wysoka podatność na obróbkę cieplną; zmianę własności mechanicznych i plastycznych poprzez zmianę struktury, mała odkształcalność, odporność na zatarcie, mały współczynnik tarcia suchego, odporność na zużycie, odporność na korozję, wytrzymałość na nacisk w temperaturze pracy, wytrzymałość zmęczeniowa, dobre przewodnictwo cieplne, stabilność geometryczna, obrabialność.

Podział łożysk

Łożyska dzieli się na:

• łożyska mechaniczne
  • łożyska ślizgowe
    • łożyska promieniowe (poprzeczne)
    • łożyska wzdłużne
  • łożyska toczne
    • łożyska promieniowe (poprzeczne)
      • łożyska kulkowe
        • łożyska kulkowe zwykłe
        • łożyska kulkowe skośne
        • łożyska kulkowe wahliwe
      • łożyska walcowe
      • łożyska stożkowe
      • łożyska baryłkowe
      • łożyska igiełkowe
    • łożyska wzdłużne
      • łożyska kulkowe wzdłużne
      • łożyska baryłkowe wzdłużne
    • łożyska wieńcowe
  • łożyska sprężyste - stosowane w mechatronice
    • łożyska na sprężynach płaskich
    • łożyska na sprężynach krzyżowych
    • łożyska na zawieszkach skrętnych
• łożyska hydrauliczne
  • łożyska hydrostatyczne
  • łożyska hydrodynamiczne
• łożyska magnetyczne
  • łożyska magnetyczne statyczne
  • łożyska magnetyczne dynamiczne
• łożyska elektryczne
  • łożyska elektrostatyczne
  • łożyska elektromagnetyczne

Z uwagi na wykorzystane materiały do produkcji łożysk możemy je podzielić na:

• łożyska z tworzyw sztucznych
• łożyska stalowe – ze stali chromowej
• łożyska nierdzewne – ze stali nierdzewnych
• łożyska hybrydowe – stalowe bieżnie, ceramiczne elementy toczne (azotek krzemu lub dwutlenek cyrkonu), koszyk stalowy lub z tworzywa sztucznego
• łożyska ceramiczne – ceramiczne bieżnie i elementy toczne, koszyk z tworzywa sztucznego
• łożyska całoceramiczne – ceramiczne bieżnie i elementy toczne, brak koszyczka).

Oznaczenia łożysk

Oznaczenia uszczelnień

• Z – blaszka ochronna
• 2Z – blaszka ochronna Z z obu stron łożyska
• ZN – blaszka ochronna i rowek osadczy na pierścieniu zewnętrznym po przeciwnej stronie niż blaszka ochronna
• ZNR – blaszka ochronna i rowek osadczy z pierścieniem osadczym sprężynującym po przeciwnej stronie niż blaszka ochronna
• RS – uszczelka gumowa
• 2RS – uszczelka RS z obu stron łożyska
• RSR – uszczelka gumowa o zwiększonej szczelności
• 2RSR – uszczelka RSR z obu stron łożyska
• RSC – uszczelka gumowa dwuwargowa
• 2RSC – uszczelka RSC z obu stron łożyska
• RSG – uszczelka gumowa dwuwargowa bezstykowa
• 2RSG – uszczelka RSG z obu stron łożyska

Oznaczenia dotyczące koszyka

• J – koszyk tłoczony z blachy stalowej
• Y – koszyk tłoczony z blachy mosiężnej
• F – koszyk masywny stalowy
• M – koszyk masywny mosiężny
• T – koszyk z tekstolitu
• TNG – koszyk z poliamidu wzmocnionego włóknem szklanym
• V – łożysko z pełną liczbą elementów tocznych (bez koszyka)

Dla oznaczenia sposobu prowadzenia koszyka stosuje się dodatkowe litery A lub B. Litera A oznacza, że koszyk jest prowadzony na pierścieniu zewnętrznym. Litera B oznacza, że koszyk jest prowadzony na pierścieniu wewnętrznym. Brak dodatkowej litery oznacza prowadzenie koszyka na częściach tocznych.

Oznaczenia luzu wewnętrznego

• C1 – luz mniejszy niż C2
• C2 – luz mniejszy niż normalny
• C3 – luz większy niż normalny
• C4 – luz większy niż C3
• C5 – luz większy niż C4

Zobacz też

• łożyskowanie

Bibliografia

• M. Dietrich, Podstawy Konstrukcji Maszyn, tom 2. Wyd. 3, WNT 2006, ISBN 978-83-204-3402-6

Linki zewnętrzne

• Aplikacja ułatwiająca dobór łożysk tocznych. bearings.webpassion.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-20)].