Łysa Góra (województwo podkarpackie)

wieś w województwie podkarpackim

Łysa Górawieś w Polsce położona w województwie podkarpackim w powiecie jasielskim w gminie Nowy Żmigród[4][5].

Łysa Góra
wieś
Ilustracja
Kościół filialny
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

jasielski

Gmina

Nowy Żmigród

Wysokość

420-641 m n.p.m.

Liczba ludności (2020)

650[2]

Strefa numeracyjna

13

Kod pocztowy

38-230[3]

Tablice rejestracyjne

RJS

SIMC

0357133[4]

Położenie na mapie gminy Nowy Żmigród
Mapa konturowa gminy Nowy Żmigród, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Łysa Góra”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Łysa Góra”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Łysa Góra”
Położenie na mapie powiatu jasielskiego
Mapa konturowa powiatu jasielskiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Łysa Góra”
Ziemia49°34′41″N 21°34′04″E/49,578056 21,567778[1]
Strona internetowa
Cmentarz wojenny nr 9

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Części wsi

edytuj
Integralne części wsi Łysa Góra[4][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
0357140 Góry Drugie część wsi
0357156 Góry Pierwsze część wsi
0357162 Góry Trzecie część wsi

We wsi zachowało się część starych chat, jednak współcześnie przeważa tu nowa zabudowa. W miejscowości znajdują się: dom ludowy, siedziba Ochotniczej Straży Pożarnej, szkoła podstawowa, kościół oraz cmentarz.

Nazwa wsi wzięła się od miana znajdującego się na południowy zachód od niej wzniesienia. Określenie "Łysa Góra" oznacza niezalesioną, porośniętą trawą górę.

Położenie

edytuj

Miejscowość znajduje się w odległości 4,5 kilometra od Nowego Żmigrodu oraz 8 kilometrów od Dukli. Osada znajduje się przy drodze i na północ od niej pomiędzy tymi dwoma miejscowościami. Dojechać do niej można również drogą lokalną ze Starego Żmigrodu (2 kilometry). Od strony południowej nad wsią wznoszą się wzniesienia Łysej Góry, z odsłoniętą widokową kulminacją, i Polany (651 m). Na wschód od zabudowy górnej części wsi znajduje się widokowe wzniesienie (527 m). Miejscowość leży na wysokości 420-641 metrów n.p.m. Przepływa przez nią potok Niegłoszcz.

Historia

edytuj

Łysa Góra istniała prawdopodobnie już w XIV wieku, chociaż najstarszy dokument wymieniający jej nazwę pochodzi z 1490 roku. Wieś, będąca własnością Bogoriów, Wojszyków, Stadnickich, dzieliła w swej historii losy dóbr tych rodów. Z rejestrów podatkowych wynika, że w 1581 stanowiła własność lub była we władaniu Tarnowskich.

Łysa Góra często była niszczona podczas napadów zbójeckich, podobnie jak sąsiedni Stary Żmigród. Przez lata beskidnicy zrabowali we wsi ponad 120 sztuk bydła i koni. Duże ciężary osada ponosiła też w czasie działalności konfederancji barskiej, a także podczas zaborów. U schyłku XIX wieku zamieszkana była przez 703 osoby.

W czasie pierwszej wojny światowej, pomiędzy grudniem 1914 a majem 1915, miały tu miejsce walki między wojskami rosyjskimi a niemieckimi. Poległych żołnierzy pochowano na cmentarzu założonym w południowo-wschodniej części wsi, po prawej stronie drogi Nowy Żmigród-Dukla. W 33 grobach i jednej mogile zbiorowej spoczywają Niemcy, Austriacy i Rosjanie. Cmentarz został zaprojektowany przez Dušana Jurkoviča.

Podczas drugiej wojny światowej Łysa Góra znalazła się na linii krwawych walk we wrześniu 1944 roku, podczas tzw. "Operacji dukielsko-preszowskiej". Mieszkańcy wsi zostali wtedy wysiedleni. Wycofujący się pod naporem Rosjan Niemcy podpalili większość znajdujących się w Łysej Górze domów oraz szkołę.

Oświata

edytuj

Przed 1930 dzieci w wieku szkolnym z Łysej Góry uczęszczały do szkół w Starym lub Nowym Żmigrodzie. Starania o utworzenie szkoły podstawowej czynił jeden z mieszkańców wsi, Jakub Książkiewicz, który udostępnił część swojego domu na potrzeby prowadzenia lekcji. Jedynym nauczycielem był Ignacy Jaromek, który jednocześnie został pierwszym dyrektorem nowej placówki. W 1931 zawiązano Komitet Budowy Szkoły. W roku szkolnym 1934/1935 do trzyklasowej szkoły uczęszczało 127 uczniów i wynajęty do prowadzenia 3-salowy lokal już nie wystarczał. Komitet wykupił zatem działkę pod budowę i rozpoczął prace. Aby zredukować koszty, mieszkańcy wsi sami założyli cegielnię i uczestniczyli w budowie, która rozpoczęła się w 1936, by zakończyć się w 1938. Nowy budynek miał dwie sale lekcyjne, duży korytarz oraz przedsionek. Znalazło się w nim także trzypokojowe mieszkanie z kuchnią, które zajął Władysław Leś z żoną, oboje nauczyciele. Mimo wybuchu drugiej wojny światowej nauka w szkole była kontynuowana - w roku szkolnym 1939/1940 rozpoczęło ją 135 uczniów. Jawne nauczanie miało przebieg zgodny z zaleceniami władz okupacyjnych, jednak Lesiowie prowadzili także akcję tajnego nauczania we współpracy z Władysławem Kasprzykiem, dyrektorem Szkoły Podstawowej w Nowym Żmigrodzie i jednocześnie przewodniczącym tajnej Gminnej Komisji Oświaty i Kultury, oraz również prowadzącym tajne nauczanie Feliksem Drozdowiczem z Nowego Żmigrodu. Nauczanie trwało do 1944, kiedy mieszkańcy wsi zostali wysiedleni. Szkoła w Łysej Górze ucierpiała do tego stopnia, że po ustaniu działań wojennych żaden nauczyciel nie chciał podjąć się w niej nauczania.

W 1945 jej dyrektorką została Felicja Jach, która podjęła się wysiłku odbudowy szkoły i zorganizowania nauczania. Na stanowisku zmienił ją w roku szkolnym 1950/1951 Jan Foryś, który jednak wkrótce ze względu na stan zdrowia został przeniesiony, natomiast jego miejsce zajął Tadeusz Kopera, który piastował stanowisko do 1959. Zawiązał się wtedy Komitet Rozbudowy Szkoły w odpowiedzi na hasło Władysława Gomułki "Tysiąc szkół na Tysiąclecie Państwa Polskiego". Rozbudowę, w którą znów zaangażowali się mieszkańcy wsi, nadzorował nowy dyrektor, Wojciech Furman. W 1968 została oddana nowa część budynku. Gmach liczył siedem sal lekcyjnych, wyposażoną w pomoce naukowe pracownię techniczną oraz bibliotekę. Rozbudowany w ten sposób budynek jest siedzibą szkoły do dziś.

Kościół

edytuj

Większość mieszkańców wsi należy do Kościoła katolickiego. W administracji kościelnej Łysa Góra od początku istnienia aż do czasów współczesnych należy do Parafii św. Katarzyny w Starym Żmigrodzie, która współcześnie znajduje się w dekanacie Nowy Żmigród na terenie Diecezji rzeszowskiej. We wsi znajduje się wybudowany wysiłkiem lokalnej społeczności kościół filialny pod wezwaniem świętego Floriana. Odpust odbywa się w nim 4 maja.

Klimat

edytuj
Średnia temperatura i opady dla Łysej Góry
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C] -1 1 6 12 17 20 22 22 18 12 6 2 11
Średnie temperatury w nocy [°C] -5 -4 0 4 9 12 13 13 10 6 1 -2 4
Opady [mm] 30.5 30.5 33 45.7 71.1 94 96.5 76.2 55.9 43.2 40.6 43.2 662,9
Źródło: Weatherbase[6] 17.12.2008

Średnia roczna temperatura wynosi tutaj około 6 °C, średnia temperatura w lipcu wynosi około +17,0 °C, a w styczniu -5,0 °C. Średnia suma opadów w skali roku nie przekracza 900 milimetrów. Zimą pokrywa śnieżna, która średnio ma grubość ok. 15 cm, utrzymuje się ok. 120 dni. Wiosną, zimą i jesienią wieją tu południowe, silne, suche i ciepłe wiatry fenowe, tzw. dukielskie lub rymanowskie, które powodują częste zmiany pogody[7].

Atrakcje turystyczne

edytuj

Na terenie i w okolicy wsi znajdują się:

Piesze szlaki turystyczne

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 74549
  2. Strona gminy. Demografia (stan na 31.12.2020 r.).
  3. Poczta Polska. Wyszukiwarka kodów pocztowych
  4. a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
  5. a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. Weatherbase: Historical Weather for Przemysl, Poland. [dostęp 2008-12-17]. (ang.).
  7. Portal Etnocentrum ziemi krośnieńskiej
  8. Ewa Gorczyca: Dzięki Ci Boże, za uratowanie od wilczych kłów. Nowiny24 [online]. [dostęp 2009-05-07].

Linki zewnętrzne

edytuj