Śródmieście (Biłgoraj)

Śródmieście – jedno z 12 osiedli (jednostek pomocniczych gminy), na jakie podzielone jest miasto Biłgoraj.

Śródmieście

Osiedle Biłgoraja
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	biłgorajski
Miasto	Biłgoraj
Tablice rejestracyjne	LBL
Położenie na mapie Biłgoraja Śródmieście
Położenie na mapie Polski Śródmieście
Położenie na mapie województwa lubelskiego Śródmieście
Położenie na mapie powiatu biłgorajskiego Śródmieście
50°32′18″N 22°43′15″E

Dane ogólne

Administracja

Śródmieście położone jest w centralnej części Biłgoraja. Sąsiaduje z następującymi jednostkami podziału administracyjnego:

• od strony północnej z Bojarami i Roztoczem,
• od strony wschodniej z osiedlem Sitarska - Kępy, Ogrodami i Piaskami,
• od strony południowej z Puszczą Solską,
• od strony zachodniej z osiedlem Nadstawna i osiedlem Bagienna.

Organem uchwałodawczym osiedla jako jednostki pomocniczej gminy miejskiej Biłgoraj jest Rada Osiedla. Organ wykonawczy to Zarząd Osiedla.

Urbanistyka, infrastruktura

Obszar Śródmieścia jest terenem w całości zurbanizowanym, a zabudowa ma charakter usługowo-mieszkalny. Znaczną część budynków stanowią bloki mieszkalne.

Osią urbanistyczną Śródmieścia jest biegnąca południkowo ulica Generała Tadeusza Kościuszki. Od strony północnej arterię tę zamyka Plac Wolności z ratuszem; od południa stanowi ona połączenie z Puszczą Solską, czyli z południowym osiedlem miasta.

Równolegle do wymienionej arterii przebiega ulica Długa, która stanowi wschodnią granicę Śródmieścia. Po stronie południowej osiedle zamykają ulice Władysława Sikorskiego i Tadeusza Komorowskiego; po stronie północnej ulica Przemysłowa. W kierunku zachodnim Śródmieście rozciąga się do ulicy Nadstawnej oraz – częściowo – do niezagospodarowanych łąk nad rzeką Białą Ładą.

W uogólnieniu obszar Śródmieścia jest wydłużony południkowo, a jego rozciągłość wynosi ok. 1,7km.

Wymieniona wyżej ulica Generała Tadeusza Kościuszki oraz – w mniejszym stopniu – pozostały obszar Śródmieścia stanowią zasadnicze centrum usługowo-administracyjne miasta.

Ważniejsze obiekty

W granicach Śródmieścia znajduje się szereg obiektów istotnych dla społeczności miejskiej. Wśród najważniejszych wyróżnić należy:

• instytucje administracyjne i samorządowe: m.in. urząd miasta i urząd stanu cywilnego, urząd skarbowy, sąd rejonowy i prokuraturę rejonową, oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych;
• instytucje kulturalne i oświatowe: m.in. Biłgorajskie Centrum Kultury, I Liceum Ogólnokształcące im. ONZ, biblioteki;
• obiekty sakralne: kościoły katolickie pw. Trójcy Świętej i Wniebowzięcia NMP oraz pw. św. Jerzego;
• obiekty usługowe oraz handlowe, w tym restauracje, hotele, supermarkety i centra handlowe;
• miejsca pamięci, w tym pomniki i obiekty zabytkowe;
• obszary użyteczności publicznej, m.in. tereny zielone: Skwer Saski i Park Solidarności.

• 
  Modernistyczny ratusz na Placu Wolności
• 
  XVIII-wieczny kościół pw. Trójcy Świętej i Wniebowzięcia NMP
• 
  XVIII-wieczny kościół pw. św. Jerzego
• 
  Biłgorajskie Centrum Kultury
• 
  XIX-wieczna kamienica przy ul. Kościuszki
• 
  XIX-wieczny pomnik Ignacego Krasickiego na Skwerze Saskim

Informacje historyczne

Biłgoraj na austriackiej mapie topograficznej z XIX w. Jego kształt i układ ulic pokrywa się z północną częścią dzisiejszego Śródmieścia.

Zniszczenia wojenne na wschodniej pierzei Rynku, będące pozostałością po działaniach wojennych z 1939. W tle widoczny jest spalony kościół Wniebowzięcia NMP.

Biłgoraj został założony w drugiej połowie XVI w. jako miasto prywatne, należące do rodu Gorajskich. Akt lokacyjny wydano w 1578; wówczas też wytyczono układ urbanistyczny miasta. Powstało ono w widłach Białej i Czarnej Łady; było rozciągnięte południkowo wzdłuż drogi prowadzącej do Tarnogrodu – dawnej ulicy Tarnogrodzkiej, a obecnej ulicy Generała Tadeusza Kościuszki. Rynek umieszczono na szczycie niewielkiego wzniesienia o nazwie Biały Goraj, zaś wokół niego rozwinęła się sieć prostopadłych ulic. W takiej formie geograficznej Biłgoraj przetrwał aż do XIX w. i ten kształt topograficzny pokrywa się z północną częścią dzisiejszego Śródmieścia.

W XIX w. miasto graniczyło z wioskami Bojary na północy oraz Różnówka i Puszcza Solska na południu. Jego kształt geograficzny wciąż pokrywał się z obszarem dzisiejszego Śródmieścia, obejmując ponadto trzy przedmieścia: tarnogrodzkie, lubelskie i zamojskie. W drugiej połowie XIX w. rozpoczął się proces szerszej urbanizacji niezagospodarowanych obszarów poza dotychczasowymi granicami: po południowo-wschodniej części Biłgoraja rozwinęło się osiedle Piaski.

Na przełomie XIX i XX w. dawną drogę gospodarczą, która dotąd obiegała miasto od wschodu, przekształcono w ulicę. Obecnie nosi ona miano Długiej i stanowi zachodnią granicę Śródmieścia; od początku XX w. trwała urbanizacja obszaru poza tą ulicą. W 1919 do Biłgoraja przyłączono miejscowości Różnówka i Bojary; podsumowując te informacje należy stwierdzić, że na przełomie XIX i XX w. zasięg miasta ostatecznie przestał się ograniczać do obszaru dzisiejszego osiedla Śródmieście.

Do początków XX w. zabudowa miasta była w większej części drewniana, co wynikało z historycznych uwarunkowań Biłgoraja. Wśród w większej części drewnianych budynków na początku XX w. wyróżniały się obiekty murowane, w tym magistrat, kamienice przyrynkowe oraz kościoły Wniebowzięcia NMP i św. Jerzego. Kresem istnienia zabudowy w takiej formie był okres II wojny światowej: w 1939 dawna architektura Biłgoraja została całkowicie zniszczona. Obecna zabudowa Śródmieścia prawa w całości powstała po II wojnie światowej, stąd stosunkowo mało jest w niej tkanki zabytkowej. M.in. do lat 60. XX w. odbudowywano Plac Wolności; w 1966 oddano do użytku modernistyczny ratusz.

Również po ostatniej wojnie wytyczono obecną sieć ulic Śródmieścia; niemniej prawie w całości pokrywa się ona z dawnym układem urbanistycznym miasta.

Osiedle Śródmieście jako obecną jednostkę podziału administracyjnego formalnie powołano do życia Uchwałą Rady Miasta w Biłgoraju z dnia 25 sierpnia 2004.