Wikipedia

Świętokrzyski Park Narodowy

Świętokrzyski Park Narodowy – jeden z 23 parków narodowych na terenie Polski, utworzony w 1950 r.

Świętokrzyski Park Narodowy
Logotyp Świętokrzyski Park Narodowy
Ilustracja
Gołoborze na Łysej Górze
park narodowy
Państwo

 Polska

Województwo

 świętokrzyskie

Siedziba

Bodzentyn

Mezoregion

Góry Świętokrzyskie

Data utworzenia

1 maja 1950

Akt prawny

Dz.U. z 1950 r. nr 14, poz. 133

Powierzchnia

76,26 km²

Powierzchnia otuliny

207,86 km²

Ochrona

ścisła 29,11 km²
czynna 44,59 km²
krajobrazowa 2,56 km²[1]

Odwiedzający

168 tys. (2015)[2]

Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Świętokrzyski Park Narodowy”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Świętokrzyski Park Narodowy”
Ziemia50°54′N 20°55′E/50,900000 20,916667
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Park położony jest w centralnej części Gór Świętokrzyskich i obejmuje: pasmo Łysogór (z najwyższym szczytem Łysicą – 614 m n.p.m. i Łysą Górą – 595 m n.p.m.), część Pasma Klonowskiego (z górami Psarską i Miejską), Doliny Wilkowskiej i Doliny Dębniańskiej, a także trzy eksklawy – Górę Chełmową, Las Serwis i Skarpę Zapusty (od roku 1996)[3].

Na Łysej Górze znajduje się Muzeum Przyrodnicze Świętokrzyskiego Parku Narodowego[4][5]. Oprócz tego do atrakcji turystycznych zalicza się m.in. kompleks zabudowań dawnego klasztoru Benedyktynów Świętokrzyskich na Łysej Górze, powstałego w XII wieku[6].

Historia Świętokrzyskiego Parku Narodowego edytuj

W roku 1920 powstał pierwszy w Górach Świętokrzyskich rezerwat na Chełmowej Górze. Cztery lata później utworzono kolejne dwa rezerwaty na najwyższych wzniesieniach: Łysicy i Łysej Górze. Jeszcze przed formalnym ustanowieniem parku (z dniem 1 maja 1950, jako trzeciego w Polsce, po Pienińskim i Białowieskim) powstał rezerwat „Mokry Bór” (38,44 ha). Z chwilą powstania parku wszystkie istniejące wcześniej rezerwaty oraz obszar położony w Dolinie Czarnej Wody między Miejską Górą a Łysicą nazwany „Czarny Las” (26,45 ha), stały się rezerwatami ścisłymi w granicach parku. Od wejścia w życie ustawy o ochronie przyrody z 1991 r. są one zwane obszarami ochrony ścisłej[3].

Świętokrzyski Park Narodowy stanowi jeden obręb ochronny podzielony na 8 obwodów ochronnych, odpowiedników leśnictw w lasach państwowych (w 1996 r., po powiększeniu Świętokrzyskiego Parku Narodowego o Pasmo Klonowskie przewidziano 9 obwodów, ale w 2002 r., w ramach cięć budżetowych jeden z nich – Psary – został zlikwidowany, a jego obszar podzielony pomiędzy sąsiednie jednostki): Chełmowa Góra, Święty Krzyż, Dębno, Jastrzębi Dół, Dąbrowa, Podgórze, Święta Katarzyna, Klonów[3].

Flora edytuj

Według oficjalnych danych parku lasy pokrywają 95% powierzchni parku[3]. Charakterystyczne dla parku są mieszane bory jodłowe i buczyny karpackie oraz mały zespół jarzębiny świętokrzyskiej. Najpospoliciej w parku występuje buk zwyczajny, jodła (patrz: wyżynny jodłowy bór mieszany), modrzewie (w rezerwacie „Chełmowa Góra” – modrzew polski), sosna zwyczajna, świerk pospolity. Rzadko występuje lipa szerokolistna, wiąz szypułkowy, jesion wyniosły oraz cis pospolity. Z krzewów najpospoliciej rośnie leszczyna oraz trzmielina brodawkowata[6]. W runie leśnym rosną m.in. nerecznica samcza, zawilec gajowy, gajowiec żółty, turzyca palczasta, szczawik zajęczy, konwalijka dwulistna i nerecznica szerokolistna. Dominacja jodły przy silnym zwarciu ocienia dno lasu. Te czynniki nie wpływają korzystnie na rozwój roślinności. Zachowało się tutaj jednak wiele cennych i charakterystycznych dla tych warunków ekologicznych elementów flory i zbiorowisk roślinnych.

Na terenie parku i otuliny zaobserwowano dotychczas 1015 gatunków roślin naczyniowych. Tylko na terenie ŚPN występuje 128; zarówno w parku jak i otulinie 731, a 156 wyłącznie w otulinie[7].

Z rzadszych gatunków odnotowano takie jak podrzeń żebrowiec, pomocnik baldaszkowy, śmiałek pogięty oraz goryczka wąskolistna. W parku stwierdzono zespół jarzębiny świętokrzyskiej z charakterystycznymi dlań gatunkami – jarzębem pospolitym, paprotką zwyczajną i bodziszkiem cuchnącym. Z klasy mchów dominuje płonnik włosisty oraz sierpowiec haczykowaty. Inny zespół roślinny obejmuje malinę właściwą, nerecznicę krótkoostną oraz szczawik zajęczy[6]. Oficjalne dane parku wskazują na ponad 859 gatunków roślin (w tym 35 to drzewa), 272 gatunki glonów oraz około 350 gatunków porostów[3].

W parku znajduje się 270-letnia jodła pospolita mierząca 51 m i uważana za najwyższe drzewo w Polsce[8]. Ogólnie drzewostany jodły w Świętokrzyskim Parku Narodowym liczą sobie od 80 do 120 lat[3]. Zdecydowaną większość powierzchni leśnej Parku zajmują lasy bukowe i bukowo-jodłowe, duży udział mają też wyżynne bory jodłowe i wielogatunkowe lasy mieszane (grądy). Ekosystemy te zachowały bardzo wysoki stopień naturalności i doskonale funkcjonują w warunkach ochrony biernej, bez jakichkolwiek zabiegów ochronnych. Lasy Chełmowej Góry charakteryzuje natomiast duży udział w drzewostanie modrzewi, w tym z reliktowego podgatunku modrzewia polskiego (Larix decidua ssp. polonica) – najstarsze spośród modrzewi polskich mają ponad 250 lat.

Fauna edytuj

W parku żyje 45 gatunków ssaków[3]; głównie sarny europejskie, jelenie oraz dziki; do tego kuna leśna, nornica ruda i mysz leśna[6]. Występuje 14 gatunków płazów – w tym traszka górska, żaba trawna, ropucha szara[6] oraz 6 gatunków gadów[3], w tym jaszczurka zwinka i padalec zwyczajny. Stwierdzono 66 gatunków ślimaków, 187 gatunków pająków oraz ponad 3000 gatunków owadów, w tym: ponad 1500 gatunków chrząszczy, blisko 1000 gatunków motyli, oraz licznych przedstawicieli innych rzędów[3]. Wśród owadów na uwagę zasługują gatunki wymienione w załączniku II dyrektywy siedliskowej Unii Europejskiej, będące przedmiotami ochrony w obszarze Natura 2000 Łysogóry: motyle – przeplatka aurinia i czerwończyk nieparek oraz chrząszcze: zgniotek cynobrowy i zagłębek bruzdkowany. Z ptaków odnotowano 150 gatunków, w tym 118 lęgowych[3]. Są to m.in. dzięcioł duży, kowalik zwyczajny, zięba zwyczajna, strzyżyk zwyczajny, myszołów zwyczajny i puszczyk zwyczajny[6].

Gołoborza edytuj

Na grzbietach górskich występują charakterystyczne rumowiska skalne – gołoborza, nadające krajobrazowi specyficzny charakter. Największe gołoborza znajdują się na Łysej Górze (największe – 3,84 ha) i na Łysicy. Powstały one w klimacie peryglacjalnym, który stworzył korzystne warunki do wietrzenia mrozowego i tym samym dezintegracji skały macierzystej[6].

Szlaki turystyczne edytuj

Szlaki turystyczne na obszarze Świętokrzyskiego Parku Narodowego:

  •   z Trzcianki przez Święty Krzyż, Przełęcz Hucką, Łysicę do Świętej Katarzyny[9]
  •   z Nowej Słupi na Święty Krzyż[9]
  •   z Bodzentyna do Świętej Katarzyny[9]
  •   w granicach parku: Zagórze (Pomarańczowy Stok)–Psary Podlesie[9]
  •   w granicach parku: Klonów–Bukowa Góra[9]
  •   przez enklawę ŚPN Góra Chełmowa[9]

Zobacz też: świętokrzyskie szlaki turystyczne

Baza noclegowa edytuj

Zmiana granic Świętokrzyskiego Parku Narodowego edytuj

10 stycznia 2022 roku Rada Ministrów wydała rozporządzenie o usunięciu z granic Świętokrzyskiego Parku Narodowego enklawy o powierzchni 1,35 ha na Łyścu oraz o dodaniu do parku 62,5 ha śródpolnej leśnej enklawy pod Grzegowicami[10]. RM, wbrew negatywnych opinii wielu środowisk naukowych (krytyczne oceny wyraziły: Komitet Biologii Środowiskowej Polskiej Akademii Nauk, Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, Rada Naukowa Świętokrzyskiego Parku Narodowego, Państwowa Rada Ochrony Przyrody, a w ramach procedowania sejmowa komisja prawnicza), wyłączyła szczytowy fragment Łyśca z granic ŚPN. Ostatecznie, wbrew licznym opiniom i raportom środowiskowym działki odłączono od Świętokrzyskiego Parku Narodowego ministerialnym rozporządzeniem podpisanym przez premiera Mateusza Morawieckiego w grudniu 2021 r. oraz przyłączono 62,5 ha leśnej enklawy. Decyzję premiera w obszernym raporcie z września 2022 r. skrytykowała Najwyższa Izba Kontroli. NIK wystąpiła dodatkowo do premiera o przywrócenie spornych działek do terenów ŚPN.[11] Mimo to, jeszcze latem tego samego roku o preferencyjny, bezprzetargowy wykup działek, na wyłączność i z 99% bonifikatą, wystąpiło Zgromadzenie Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej. W trakcie ponownej wyceny, wartość działek zmniejszono z ok. 5,5 mln zł na ok. 3,2 mln co przy zastosowaniu 99% bonifikaty daje symboliczną kwotę ok. 32 tys. zł.[12] Zakonowi Oblatów szansę na bezprzetargowe przejęcie działek zakłócił analogiczny wniosek złożony do starostwa kieleckiego przez Rodzimy Kościół Polski, związek nawiązujący do przedchrześcijańskiej wiary Słowian[13][14]. Obecnie Rodzimy Kościół Polski w porozumieniu ze Stowarzyszeniem Społeczno – Przyrodniczym M.O.S.T. prowadzi internetową zbiórkę pieniężną, w celu wykupienia spornych działek[15][16][17][18][19].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Zarządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2018 r. w sprawie zadań ochronnych dla Świętokrzyskiego Parku Narodowego. [w:] Dziennik Urzędowy Ministra Środowiska poz. 9 [on-line]. 2018-01-15. [dostęp 2018-09-22].
  2. ↑ Zygmunt Kruczek: Frekwencja w atrakcjach turystycznych w latach 2011 - 2015. Polska Organizacja Turystyczna, 2016. [dostęp 2018-09-22].
  3. ↑ a b c d e f g h i j Witamy w Świętokrzyskim Parku Narodowym. Oficjalna strona Parku. [dostęp 2014-01-15].
  4. ↑ Podstrona Muzeum na stronie Parku Narodowego. Świętokrzyski Park Narodowy. [dostęp 2013-10-14].
  5. ↑ Informacje krajoznawcze na stronie Parku Narodowego. Świętokrzyski Park Narodowy. [dostęp 2013-10-14].
  6. ↑ a b c d e f g Marcin Sikorski: Świętokrzyski Park Narodowy. W: Polskie parki narodowe. Chorzów: Videograf II, 2008, s. 34–35. ISBN 978-83-7183-601-5.
  7. ↑ Strona ŚPN, roślinność
  8. ↑ Wszystko, co chcielibyście wiedzieć o choinkach. polskieradio.pl. [dostęp 2011-08-28].
  9. ↑ a b c d e f Szlaki piesze. Oficjalna strona Parku. [dostęp 2014-01-15].
  10. ↑ Łukasz Misiuna, O konieczności powiększenia Świętokrzyskiego Parku Narodowego, nowyobywatel.pl, 28 września 2023 [dostęp 2023-10-10] (pol.).
  11. ↑ Nieuprawnione okrojenie parku narodowego - Najwyższa Izba Kontroli, www.nik.gov.pl [dostęp 2023-01-18].
  12. ↑ Zaskakująca cena działek na Świętym Krzyżu. "Brzmi jak promocja"., kielce.wyborcza.pl [dostęp 2023-01-18].
  13. ↑ Oblaci mają konkurencję. Rodzimowiercy też chcą kupić działki na Świętym Krzyżu, Onet Wiadomości, 16 stycznia 2023 [dostęp 2023-01-18] (pol.).
  14. ↑ Konkurencja dla oblatów. Rodzimowiercy chcą... przejąć działki na Świętym Krzyżu., kielce.wyborcza.pl [dostęp 2023-01-18].
  15. ↑ Rodzimowiercy zbierają pieniądze na wykup działek na Świętym Krzyżu. Co zrobi starosta?, kielce.wyborcza.pl [dostęp 2023-01-18].
  16. ↑ Walka o cenne działki na Świętym Krzyżu. Aktywiści wspierają rodzimowierców, Onet Wiadomości, 19 stycznia 2023 [dostęp 2023-01-25] (pol.).
  17. ↑ Świętokrzyski Park Narodowy. Rodzimowiercy chcą kupić działkę na Łyścu, oko.press [dostęp 2023-01-25] (pol.).
  18. ↑ Stowarzyszenie M.O.S.T., Narodowa zbiórka na zachowanie integralności Świętokrzyskiego Parku Narodowego [dostęp 2023-01-18] (pol.).
  19. ↑ RATUJMY ŚWIĘTOKRZYSKI PARK NARODOWY, zrzutka.pl [dostęp 2023-01-18] (pol.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Świętokrzyski_Park_Narodowy&oldid=71730118”