Świetlik wyprężony

Świetlik wyprężony (Euphrasia stricta) – gatunek rośliny należący do rodziny zarazowatych (Orobanchaceae). W systematykach Cronquista i Takhtajana zaliczany jest do rodziny trędownikowatych (Scrophulariaceae).

Świetlik wyprężony
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

zarazowate

Rodzaj

świetlik

Gatunek

świetlik wyprężony

Nazwa systematyczna
Euphrasia stricta J. P. Wolff ex. Lehmann
Prim. Lin. Fl. Herbipol. 43. 1809[3]

Rozmieszczenie

edytuj

Występuje w całej Europie z wyjątkiem Wysp Brytyjskich. W Polsce roślina pospolita.

Morfologia

edytuj
 
Kwiat
 
Przysadka
Łodyga
Wyprostowana, barwy fioletowej. Owłosiona dość gęsto krótkimi, przylegającymi, skierowanymi w dół włoskami. Rozgałęziona od podstawy, z łukowato podnoszącymi się pędami bocznymi, długość 10 – 30 cm.
Liście
Naprzeciwległe, nagie, przeważnie jajowate, dolne o 1 lub 2 parach tępych ząbków, wyższe o 3-5 parach ząbków ostrych lub krótkoościstych. Przysadki szersze od liści, u nasady klinowato zwężone, nagie lub z pojedynczymi szczecinkami na brzegach, o 4-7 parach ościstych ząbków, ciemnozielonawe lub fioletowawe, po wyschnięciu czerniejące.
Kwiaty
Kielich rurkowato-dzbankowaty, zbiega klinowato w szypułkę, jest nagi lub z włoskami szczecinkowatymi o 4 ościsto zakończonych ząbkach. Korona jest rurkowata, dwuwargowa, z zewnątrz owłosiona włoskami prostymi i gruczołowatymi, bladofioletowa lub biaława z nieco ciemniejszą wargą górną i obrzeżeniem wargi dolnej, z żółtą plamą w gardzieli i ciemnofioletowymi nerwami. Wielkość 0,7 – 1 cm. Kwitnie od lipca do września.
Owoce
Owocem jest torebka, do 5 mm długa, wąsko klinowata, owłosiona krótkimi szczecinkami, z podługowatymi nasionami.

Biologia i ekologia

edytuj

Roślina jednoroczna, półpasożyt. Siedlisko: suche zbocza, brzegi lasów, zarośla, łąki, przydroża. Występuje do wysokości 2600 m n.p.m.

Zastosowanie

edytuj
surowiec zielarski

Surowcem zielarskim jest ziele świetlika. Ziele zbiera się w czasie pełnego kwitnienia rośliny, ścina się je tuż pod rozgałęzieniem. Suszy się szybko w przewiewnych miejscach. Surowiec jest pozbawiony zapachu, smak gorzkawo-słonawy. Ziele zawiera garbniki, żywice, woski, glikozydy flawonowe, gorycz, olejek eteryczny, kwasy organiczne, sole mineralne.

Działanie i zastosowanie

Działa przeciwzapalnie i ściągająco. Używany przeważnie zewnętrznie w postaci odwarów do przemywań i okładów w schorzeniach oczu, łzawieniu, zapaleniu spojówek oraz przy anginie do płukania gardła. Wewnętrznie stosuje się napary z ziela przy nieżycie żołądka, nadciśnieniu i miażdżycy.

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
  3. IPNI Plant Name Details

Bibliografia

edytuj
  • Bertram Münker: Kwiaty polne i leśne. Warszawa: Świat Książki, 1998. ISBN 83-7129-756-4.
  • Polakowska Maria: Leśne rośliny zielarskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1982. ISBN 83-09-00252-1.