Świetlik wyprężony
Świetlik wyprężony (Euphrasia stricta) – gatunek rośliny należący do rodziny zarazowatych (Orobanchaceae). W systematykach Cronquista i Takhtajana zaliczany jest do rodziny trędownikowatych (Scrophulariaceae).
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
świetlik wyprężony |
Nazwa systematyczna | |
Euphrasia stricta J. P. Wolff ex. Lehmann Prim. Lin. Fl. Herbipol. 43. 1809[3] |
Rozmieszczenie
edytujWystępuje w całej Europie z wyjątkiem Wysp Brytyjskich. W Polsce roślina pospolita.
Morfologia
edytuj- Łodyga
- Wyprostowana, barwy fioletowej. Owłosiona dość gęsto krótkimi, przylegającymi, skierowanymi w dół włoskami. Rozgałęziona od podstawy, z łukowato podnoszącymi się pędami bocznymi, długość 10 – 30 cm.
- Liście
- Naprzeciwległe, nagie, przeważnie jajowate, dolne o 1 lub 2 parach tępych ząbków, wyższe o 3-5 parach ząbków ostrych lub krótkoościstych. Przysadki szersze od liści, u nasady klinowato zwężone, nagie lub z pojedynczymi szczecinkami na brzegach, o 4-7 parach ościstych ząbków, ciemnozielonawe lub fioletowawe, po wyschnięciu czerniejące.
- Kwiaty
- Kielich rurkowato-dzbankowaty, zbiega klinowato w szypułkę, jest nagi lub z włoskami szczecinkowatymi o 4 ościsto zakończonych ząbkach. Korona jest rurkowata, dwuwargowa, z zewnątrz owłosiona włoskami prostymi i gruczołowatymi, bladofioletowa lub biaława z nieco ciemniejszą wargą górną i obrzeżeniem wargi dolnej, z żółtą plamą w gardzieli i ciemnofioletowymi nerwami. Wielkość 0,7 – 1 cm. Kwitnie od lipca do września.
- Owoce
- Owocem jest torebka, do 5 mm długa, wąsko klinowata, owłosiona krótkimi szczecinkami, z podługowatymi nasionami.
Biologia i ekologia
edytujRoślina jednoroczna, półpasożyt. Siedlisko: suche zbocza, brzegi lasów, zarośla, łąki, przydroża. Występuje do wysokości 2600 m n.p.m.
Zastosowanie
edytujSurowcem zielarskim jest ziele świetlika. Ziele zbiera się w czasie pełnego kwitnienia rośliny, ścina się je tuż pod rozgałęzieniem. Suszy się szybko w przewiewnych miejscach. Surowiec jest pozbawiony zapachu, smak gorzkawo-słonawy. Ziele zawiera garbniki, żywice, woski, glikozydy flawonowe, gorycz, olejek eteryczny, kwasy organiczne, sole mineralne.
- Działanie i zastosowanie
Działa przeciwzapalnie i ściągająco. Używany przeważnie zewnętrznie w postaci odwarów do przemywań i okładów w schorzeniach oczu, łzawieniu, zapaleniu spojówek oraz przy anginie do płukania gardła. Wewnętrznie stosuje się napary z ziela przy nieżycie żołądka, nadciśnieniu i miażdżycy.
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
- ↑ IPNI Plant Name Details
Bibliografia
edytuj- Bertram Münker: Kwiaty polne i leśne. Warszawa: Świat Książki, 1998. ISBN 83-7129-756-4.
- Polakowska Maria: Leśne rośliny zielarskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1982. ISBN 83-09-00252-1.
- BioLib: 1150966
- EoL: 489711
- EUNIS: 183166
- FloraWeb: 2348
- GBIF: 3171980
- identyfikator iNaturalist: 62397
- IPNI: 330249-2
- ITIS: 502558
- NCBI: 374709
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): tro-29200306
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:330249-2
- Tela Botanica: 26304
- identyfikator Tropicos: 100335703
- USDA PLANTS: EUST7
- CoL: 6HCCK