Šaukava

wieś na Litwie

Šaukava (hist., pol. Szołkowo[1], Szawkowo[2][3], Szowkowo[3], Szowków[4], Szołków[1], Szołkowsk[1]) – wieś na Litwie położona w rejonie wiłkomierskim okręgu wileńskiego, 3 km na północ od centrum Wiłkomierza.

Šaukava
Szołkowo
Państwo

 Litwa

Okręg

 wileński

Rejon

wiłkomierski

Gmina

Widziszki

Wysokość

76 m n.p.m.

Populacja (2011)
• liczba ludności


179

Położenie na mapie Litwy
Mapa konturowa Litwy, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Šaukava”
Ziemia55°16′28″N 24°45′43″E/55,274444 24,761944

Historia edytuj

Własność edytuj

W drugiej połowie XIX wieku część tutejszych dóbr była dziedzictwem rodziny Kontowtów[3][5] herbu Pomian mieszkających w pobliskim dworze Szowkowo (Szowków[4], Szawkowo[2]). Majątek ten należał do Zygmunta Kontowta[4], a następnie do jego syna Mieczysława, który prowadził tu wzorowe gospodarstwo i był zdobywcą wielu nagród agrotechnicznych[2][6]. Dwór Szowkowo Kontowtów oznaczony jest na mapie WIG 1:100 000 z 1935 roku.

Inna część tych dóbr należała od początku XIX wieku do rodziny Krupek-Kozakowskich herbu Lilia Darta. Właścicielem tej części był Józef Kozakowski (1769–1850), syn Antoniego, podkomorzy wiłkomierski, prezydent graniczny ujezdu wiłkomierskiego w 1826 roku[7], następnie jego syn Karol Kozakowski, a następnie syn Karola Wacław. Ta część Szołkowa w 1859 roku liczyła 17 mieszkańców. Działała tu gorzelnia. Do rodziny tej należał też (nieistniejący już) folwark Promusz (obecnie na terenie wsi Kurany (lit. Kurėnai)) z młynem wodnym na rzeczce Promusze. Karol Kozakowski wzniósł tu (obecnie w pobliżu wsi Bernotiškiai, obok miejsca gdzie istniał dwór Kozakowskich Szołkowo) w 1857 roku murowany kościół pw. NMP Ostrobramskiej[8]. Majątek (zapewne po okrojeniu przez litewską reformę rolną) Kozakowskich przed II wojną światową należał do Kaczyńskich, rodzina ta w 1941 roku została wywieziona na Syberię. Folwark został przekazany lokalnemu kołchozowi. W czasach radzieckich dwór został całkowicie zniszczony, pozostał jedynie kościół, który od 2008 roku jest zarejestrowany jako zabytek[9].

Jeszcze inna część tutejszych dóbr Szołkowo należała w XIX wieku do rodziny Klimowiczów[10],

Lokalizacje poszczególnych obiektów edytuj

Dwór Szowkowo Kontowtów był odległy od dworu Szołkowo Kozakowskich o niecałe 2 km. Miejsce, w którym istniał dwór Szowkowo, jest odległe o 2,3 km od centrum obecnej wsi Šaukava, natomiast miejsce, gdzie był dwór Szołkowo, odległe jest od centrum wsi Šaukava o 4,2 km.

Przynależność administracyjna edytuj

Demografia Szołkowa
rok liczba ludności
1902 50
1923 96 (folwark)
1959 91
1970 151
1979 211
1989 185
2001 186
2011 179[11]

Nieistniejący dwór Kontowtów edytuj

Kontowtowie do I wojny światowej mieszkali w drewnianym dworze z nietynkowanych bali. Był to budynek dwukondygnacyjny z parterowymi skrzydłami. Na część środkową składały się dwa pseudoryzality, pomiędzy którymi wyrastała jeszcze jedna kondygnacja o kwadratowej podstawie, przykryta namiotowym dachem. Cały budynek był bogato przeszklony: drzwi, portfenetry i okna. Charakterystycznymi dla tego domu były cztery rzeźby figuralne, przedstawiające postacie alegoryczne, o wielkości zbliżonej do naturalnej, ustawione na rogach dwóch górnych tarasów frontowych. Dwór przykrywał dach gontowy o kształcie odpowiadającym skomplikowanej bryle domu[2].

Majątek Szawkowo Kontowtów został opisany w 11. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[2].

Przypisy edytuj

  1. a b c d Szołków, Szołkowo, Szołkowsk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 16. 2. znaczenie
  2. a b c d e f Szawkowo, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 11: Województwo kijowskie oraz uzupełnienia do tomów 1-10, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1997, s. 605–6060, ISBN 83-04-04369-6, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
  3. a b c d Szawkowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 639.
  4. a b c Zofia Sawaniewska-Mochowa, Anna Zielińska, Dziedzictwo kultury szlacheckiej na byłych kresach północno-wschodnich Rzeczypospolitej – ginąca część kultury europejskiej, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Instytut Slawistyki PAN, 2007, s. 321, ISBN 978-83-89191-63-2 [dostęp 2020-11-29].
  5. a b Szołków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 16. 6. znaczenie
  6. Zygmunt Gloger, Pisma rozproszone, Jarosław Ławski, Jan Leończuk (red.), t. 2 (1877–1889), Białystok: Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego w Białymstoku, Katedra Badań Filologicznych „Wschód - Zachód” Uniwersytetu w Białymstoku, Wydział Filologiczny Uniwersytetu w Białymstoku, 2015, s. 421 [dostęp 2020-11-29].
  7. Marek Minakowski, Profil Józefa Krupek-Kozakowskiego w Wielkiej genealogii Minakowskiego [online] [dostęp 2020-11-29].
  8. Szołków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 16. 4. znaczenie
  9. Opis kościoła w Bernotiškės (nr w rejestrze: 32400) w Rejestrze zabytków Litwy [online], kvr.kpd.lt [dostęp 2020-11-29] (lit.).
  10. Szołków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 16. 3. znaczenie
  11. Results of the 2011 Population and Housing Census of the Republic of Lithuania [online] [dostęp 2020-11-29] (ang.).