Żarki

Żarki
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Rynek w Żarkach
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	myszkowski
Gmina	Żarki
Data założenia	przed 1325
Prawa miejskie	1382-1870, od 1949
Burmistrz	Adam Zamora
Powierzchnia	25,49 km²
Populacja (31.12.2023); • liczba ludności; • gęstość	; 4325; 170 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 34
Kod pocztowy	42-310
Tablice rejestracyjne	SMY
	Położenie na mapie gminy Żarki Żarki
	Położenie na mapie Polski Żarki
	Położenie na mapie województwa śląskiego Żarki
	Położenie na mapie powiatu myszkowskiego Żarki
	50°37′27″N 19°21′50″E/50,624167 19,363889
TERC (TERYT)	2409054
SIMC	0932643
	Urząd miejskiul. Kościuszki 15/17; 42-310 Żarki
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Żarki – miasto w Polsce położone w województwie śląskim, w powiecie myszkowskim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Żarki.

W 1595 roku miasto położone w powiecie lelowskim województwa krakowskiego było własnością Aleksandra Myszkowskiego^[2].

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Żarek w 2014 r.^[3]:

Dzielnice

Biblioteka i Gimnazjum im. Jana Pawła II w Żarkach

W skład Żarek wchodzi 5 dzielnic:

Historia

Żarki w granicach Korony Królestwa Polskiego na mapie Wacława Grodzieckiego wydanej w 1592 roku.

Po raz pierwszy Żarki wzmiankowano w spisie świętopietrza z lat 1325–1327. W 1370 r. osadę otrzymał jako lenno książę Władysław Opolczyk. Prawa miejskie miasto uzyskało przed 1382 r. W 1406 r. Władysław Jagiełło przeniósł je z prawa polskiego na prawo średzkie. W 1466 r. miał istnieć tu zamek, którego bronił podczas najazdu Jakub Kreza^[4].

W 1556 r. miasto otrzymało przywilej organizowania cotygodniowych targów, które odbywały się w każdy wtorek i trzech jarmarków w roku^[5]. Około 1620 r. Mikołaj Koryciński rozpoczął tu budowę dworu obronnego^[6]. Gościła w nim później królowa Maria Ludwika, żona Władysława IV^[7]. W 1661 r. znaczna część mieszkańców zmarła na skutek zarazy^[7]. W 1664 r. miasto zostało zniszczone przez wielki pożar.

W 1712 r., w okresie walk o koronę polską, pod Żarkami doszło do bitwy między zwolennikami Stanisława Leszczyńskiego i Augusta II. Z kolei w 1809 r. miasto wyznaczono na punkt zborny wojsk narodowych z terenów ówczesnych powiatów: częstochowskiego, lelowskiego i pilickiego^[7].

W 1827 r. ludność żydowska stanowiła ok. 27% mieszkańców. W I poł. XIX w. (po 1831 r.) pochodzący z Krakowa przemysłowiec Piotr Steinkeller rozpoczął proces uprzemysłowienia miasta. Założył w mieście olejarnię, browar oraz zakład produkcji maszyn rolniczych, w którym produkował również popularne powozy, nazywane później steinkelerkami. Kiedy w trakcie budowy Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w latach 40. XIX w. mieszkańcy przeciwstawili się poprowadzeniu jej przez Żarki, o co Steinkeller usilnie zabiegał, popadł z nimi w konflikt, na skutek którego zdecydował się sprzedać swe tutejsze majątki. W wyniku tego miasto wkrótce wyraźnie podupadło^[7].

Żarki utraciły prawa miejskie za udział mieszkańców w powstaniu styczniowym.

II wojna światowa

Po wybuchu II wojny światowej, w dniu 4 września 1939 r. żołnierze niemieccy rozstrzelali w Żarkach 104 mieszkańców. Podczas okupacji hitlerowskiej, w 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 3500 Żydów. W 6 października 1942 zostali wywiezieni do obozu zagłady Treblinka II i tam zamordowani^[8]. Podczas likwidacji getta żydowskiego, w dniu 6 października 1942 r. Niemcy rozstrzelali na kirkucie grupę trzystu Żydów. 28 marca 1944 roku grupa partyzantów Armii Ludowej skonfiskowała 10 000 kartek żywnościowych o wartości 100 tys. marek. Akcją dowodził Franciszek Szlachcic^[9].

Okres powojenny

W dniu 1 lipca 1949 r. Żarki odzyskały prawa miejskie (miasto utworzono z gromad Żarki i Leśniów na podstawie rozporządzenia Ministra Administracji Publicznej z 9 sierpnia 1949 r.). Działały w nim 3 młyny, tartak, cegielnia i kilka spółdzielni pracy. Szczególnie rozwinięte było rzemiosło skórzane: pracowało wielu garbarzy, szewców i kuśnierzy. Miasto było znane z wyrobu kożuchów i czapek futrzanych^[7].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa częstochowskiego.

Zabytki

Kościół parafialny pw. Świętych Szymona i Judy

Rynek w Żarkach w 2007 r. (przed przebudową)

Kościół szpitalny św. Barbary

Ruiny kościoła św. Stanisława

Jarmark przy stodołach

Sanktuarium Matki Bożej Leśniowskiej Patronki Rodzin
strażnica Przewodziszowice z XIV w.;
kościół św. Szymona i Judy Tadeusza z 1522 r. i rozbudowany w XVII w.;
kościół św. Barbary z XVII w.;
pozostałości zespołu dworskiego Korycińskich z XVIII w. – mur i baszta;
ruiny kościoła św. Stanisława, zbudowanego przed 1782 r.^[10];
kamienne stodoły z końca XIX i początku XX w. przy ul. Ofiar Katynia, w których nakręcono kilka kadrów do filmu Lecha Majewskiego Młyn i krzyż;
cmentarz parafialny^[11].

Zabytki kultury żydowskiej

Wspólnoty wyznaniowe

Na terenie Żarek funkcjonuje parafia rzymskokatolicka Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza.

Transport

Węzeł drogowy – krzyżują się tu drogi wojewódzkie 789, 792 oraz 793. W odległości 18 km od miasta przebiega międzynarodowa trasa E75 Gdańsk – Cieszyn.

Zobacz też

Muzeum Dawnych Rzemiosł w Żarkach

Przypisy

↑ https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2024-roku,7,21.html
↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 109.
↑ Żarki w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2013-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-25)].
↑ M. Antoniewicz, Niektóre problemy genezy miasta Żarki na tle politycznych dziejów regionu w XIV w., w: Szkice z dziejów Żarek, red. H. Rola, Katowice 1984
↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2013-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-28)].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Anna Jurkiewicz, Stanisław Ziemba: Województwo katowickie. Przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1962, s. 440-442.
↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 350 .
↑ Józef Bolesław Garas „Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942–1945” Wydawnictwo MON 1971 str. 420
↑ :: UMiG Żarki ::. umigzarki.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-12)]..
↑ SPIS OBIEKTÓW NIERUCHOMYCH WPISANYCH DO REJESTRU ZABYTKÓW Z TERENU WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2020-06-02]

Linki zewnętrzne

Miasto i Gmina Żarki
Żarki 4.) osada miejska, powiat będziński, 7 w. od st. Myszków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 736 .

[rocznik-2024-1] ttps://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2024-roku,7,21.html

[2] Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 109.

[populacja2016-3] Żarki w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[4] Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2013-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-25)].

[5] M. Antoniewicz, Niektóre problemy genezy miasta Żarki na tle politycznych dziejów regionu w XIV w., w: Szkice z dziejów Żarek, red. H. Rola, Katowice 1984

[6] Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2013-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-28)].

[Wojkat-7] Anna Jurkiewicz, Stanisław Ziemba: Województwo katowickie. Przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1962, s. 440-442.

[8] Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 350 .

[9] Józef Bolesław Garas „Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942–1945” Wydawnictwo MON 1971 str. 420

[10] :: UMiG Żarki ::. umigzarki.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-12)]..

[11] SPIS OBIEKTÓW NIERUCHOMYCH WPISANYCH DO REJESTRU ZABYTKÓW Z TERENU WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2020-06-02]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]