Wikipedia

Żerkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy

Żerkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy – park krajobrazowy w województwie wielkopolskim, utworzony w 1994. Położony jest w zalewowej pradolinie Warty i jej dopływu Lutyni z licznymi starorzeczami.

Żerkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy
Logotyp Żerkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy
ilustracja
park krajobrazowy
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Położenie

gminy: Żerków, Miłosław, Nowe Miasto nad Wartą

Mezoregion

Kotlina Śremska, Równina Rychwalska, Równina Wrzesińska, Wysoczyzna Kaliska, Wał Żerkowski

Data utworzenia

1994

Akt prawny

Rozporządzenie Wojewody Kaliskiego i Wojewody Poznańskiego Nr 1/94 z dnia 17 października 1994[1]

Powierzchnia

157,95 km²

Obszary chronione

3 rezerwaty przyrody

Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Żerkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Żerkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy”
Ziemia52°07′23″N 17°32′00″E/52,123056 17,533333
Strona internetowa

Powierzchnia parku wynosi 15 794,84 ha[1].

Przedmiotem jego ochrony jest przede wszystkim unikatowa, bardzo urozmaicona rzeźba terenu z dwoma kulminującymi wzniesieniami: Łysą Górą (161 m n.p.m.) i Górą Żerkowską (155 m n.p.m.) i fragmentem Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej, a także cenne ekosystemy, w tym unikalne w skali regionu kompleksy lasów grądowych i łęgowych o wysokim stopniu naturalności[2].

Walory kulturowe edytuj

Na terenie Żerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego znajduje się pałac w Śmiełowie z końca XVIII wieku, w którym latem 1831 przebywał Adam Mickiewicz i w którym znajduje się powstałe w 1975 muzeum jego imienia[2]. Jednym z najcenniejszych zabytków jest także zbudowany XV-wieczny gotycki kościół w miejscowości Dębno[2]. Na północnym skraju Parku znajduje się XIX-wieczny neorenesansowy pałac Mielżyńskich w Miłosławiu z zachowanym rozległym założeniem parkowym[2][3].

Formy ochrony przyrody edytuj

Na terenie parku znajdują się następujące rezerwaty przyrody:

W swojej części obejmującej dolinę Warty oraz zlokalizowanej na północ od niej kompleksy leśne, teren Parku pokrywa się z obszarami Natura 2000: Dolina Środkowej Warty (obszar specjalnej ochrony ptaków) i Lasy Żerkowsko-Czeszewskie (specjalny obszar ochrony siedlisk)[4].

Część Parku położona na południe od rzeki Warty w większości pokrywa się z obszarem chronionego krajobrazu Szwajcaria Żerkowska[4].

W sąsiedztwie miejscowości Orzechowo na terenie Parku znajduje się użytek ekologiczny Pasieka, chroniący cenne siedliska łąkowe ze stanowiskami rzadkich gatunków roślin[4][5].

Na terenie Parku znajduje się kilkadziesiąt pomników przyrody[4].

Flora i roślinność edytuj

Najcenniejszym przyrodniczo fragmentem Parku są kompleksy leśne rozciągające się na południe od rzeki Warty, mające miejscami charakter wręcz puszczański[3]. Chodzi w szczególności o tereny objęte ochroną w formie rezerwatów florystycznych Czeszewski Las i Dwunastak[2]. Rosnące w sąsiedztwie rzeki lasy łęgowe (w tym łęgi jesionowo-wiązowe) i grądowe tworzą dawniej typowe dla dolin rzecznych kompleksy żyznych lasów liściastych, z dużymi zasobami cennego biocenotycznie martwego drewna[6]. Do chronionych roślin występujących w takich siedliskach na terenie Parku należą centuria pospolita oraz storczyki: kukułka szerokolistna, gnieźnik leśny i podkolan biały, występują tu również typowo puszczańskie gatunki mchów, takie jak np. gładysz paprociowaty[7]. W Parku znajduje się też stanowisko pszeńca grzebieniastego – gatunku dawniej uznawanego za wymarły w Polsce[8]. Liczne i dobrze zachowane starorzecza są miejscem występowania coraz rzadszych roślin typowych dla takich siedlisk, takich jak grzybienie białe[7]. Na terenach otwartych w dolinie Warty miejscami zachowały się cenne florystycznie łąki trzęślicowe, selernicowe i niżowe łąki użytkowane ekstensywnie[9] - w Parku znajduje się jedyne w Wielkopolsce stanowisko czarcikęsika Kluka[9][10], na łąkach obecne są również takie rzadkie gatunki roślin jak fiołek mokradłowy, goryczka wąskolistna, groszek błotny, nasięźrzał pospolity, wilczomlecz błyszczący, koniopłoch łąkowy, tarczyca oszczepowata, bukwica zwyczajna oraz selernica żyłkowana[10]. Łącznie na terenie Parku występuje nie mniej niż 800 gatunków roślin[11].

Fauna edytuj

Symbolem Żerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego jest bocian czarny – pierwsze gniazdowanie tego wówczas bardzo rzadkiego gatunku wykryto w roku 1965, od tej pory gniazduje regularnie w Parku lub w jego sąsiedztwie[12]. Na terenie parku gniazduje ok. 150 gatunków ptaków, a łączna liczba stwierdzonych tu gatunków (włączając gatunki nielęgowe) przekracza 200[12]. Występowanie stosunkowo dużych kompleksów zbliżonych do naturalnych lasów łęgowych i grądowych z dużymi zasobami martwego drewna sprzyja występowaniu dzięciołów – szczególnie zwraca uwagę silna populacja dzięcioła średniego, który osiąga tu bardzo wysokie zagęszczenia par lęgowych[2][3][11][12]. Starorzecza i tereny podmokłe w dolinie Warty są miejscem występowania bobra europejskiego a oraz wydry[3], w Parku okazyjnie obserwowano również łosie[11] Na terenie Parku występuje co najmniej 9 gatunków nietoperzy[11], m.in. mopek[13]. Na terenie Parku znajdują się liczne stanowiska rozrodcze płazów, w tym traszki grzebieniastej i kumaka nizinnego[13] - łącznie w Parku występuje 12 gatunków płazów i 5 gatunków gadów[11]. W wodach Parku występuje co najmniej 20 gatunków ryb, w tym objęty ochroną piskorz, związany ze starorzeczami[11]. Grądy i łęgi na terenie Parku stanowią siedlisko bardzo różnorodnej fauny bezkręgowej, w tym zagrożonych gatunków związanych z martwym drewnem oraz starymi drzewami - takich jak duże, charyzmatyczne chrząszcze: kozioróg dębosz, pachnica dębowa i ciołek matowy[2][7], a także tegosz rdzawy[14] i kwietnica okazała[15]. Teren Parku jest jednym z miejsc, w którym najwcześniej w Wielkopolsce (lata 40. XX wieku) stwierdzano będącego obecnie w ekspansji pająka, tygrzyka paskowanego[16]. Bardzo bogata jest również fauna mięczaków – to właśnie m.in. ze względu na rzadkie gatunki ślimaków utworzono rezerwat Dębno nad Wartą znajdujący się na terenie Parku[17]. Do występujących w Parku rzadkich ślimaków należą poczwarówka zwężona[13], a także 6 z 10 gatunków świdrzyków występujących w Wielkopolsce[18] - dla niektórych, np. świdrzyka okazałego[18] czy świdrzyka stępionego[19], są to jedyne lub jedne z nielicznych stanowisk w regionie.

Turystyka edytuj

Południowa i środkowa część Parku ze względu na urozmaiconą rzeźbę terenu bywa określana mianem Szwajcarii Żerkowskiej[2]. Panoramę tej części Parku można oglądać z platformy widokowej w Brzostkowie[2][20]. Wieża widokowa w Wolicy Koziej umożliwia spojrzenie z góry na kompleksy nadwarciańskich łęgów w sąsiedztwie rezerwatu Dębno nad Wartą[2][21].

Szlaki rowerowe edytuj

Przez Park przebiegają 3 szlaki rowerowe:

Szlaki piesze[26][27][28] edytuj

Przez Park przebiegają 4 szlaki piesze:

Ścieżki dydaktyczne edytuj

W Parku znajdują się 3 ścieżki dydaktyczne, zarządzane przez Nadleśnictwo Jarocin:

  • "Starorzecze" (ok. 3 km) – na terenie rezerwatu Czeszewski Las[29]
  • "Tropem leśnych zwierząt" (ok. 1,9 km) – na terenie rezerwatu Czeszewski Las, ścieżka zastępuje istniejącą wcześniej i zlikwidowaną ścieżkę "Stare Dęby"[30]
  • "Nad Lutynią" (ok. 3 km) – zlokalizowana na południe od ujścia Lutyni do Warty[31]

Szlaki wodne edytuj

Warta w odcinku przepływającym przez Żerkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy jest częścią Wielkiej Pętli Wielkopolski[2]. Długość szlaku wodnego w granicach Parku wynosi ok. 14 km. Szlak kajakowy wyznaczono także na Lutyni[32][33], w granicach Parku ma on długość ok. 14 km.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Żerkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2018-06-02].
  2. ↑ a b c d e f g h i j k Mirosław Masztalerz, Żerkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy, [w:] Parki Krajobrazowe Wielkopolski. Przyroda krajobraz człowiek, Poznań: Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego, 2018, s. 102-109, ISBN 978-83-63400-97-2.
  3. ↑ a b c d Praca zbiorowa, Obszary Natura 2000 i parki krajobrazowe w województwie wielkopolskim, Piotr Basiński, Małgorzata Tarant (red.), Poznań–Toruń: Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Poznaniu, Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego, 2012, ISBN 978-83-934463-5-3.
  4. ↑ a b c d Geoserwis GDOŚ [online], geoserwis.gdos.gov.pl [dostęp 2022-01-03].
  5. ↑ Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [online], crfop.gdos.gov.pl [dostęp 2022-01-03].
  6. ↑ Praca zbiorowa, Obszary Natura 2000 i parki krajobrazowe w województwie wielkopolskim, Piotr Basiński, Małgorzata Tarant (red.), Poznań-Toruń: Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Poznaniu, Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego, 2012, ISBN 978-83-934463-5-3.
  7. ↑ a b c Rezerwaty przyrody - Nadleśnictwo Jarocin - Lasy Państwowe [online], jarocin.poznan.lasy.gov.pl [dostęp 2022-01-04].
  8. ↑ Aneta Czarna, Małgorzata Klimko, Magdalena Wawrzyńska, Occurrence of Melampyrum cristatum L. in Dębno upon Warta (Wielkopolska, Poland), „Steciana”, 18 (3), 2014, s. 173-176, DOI: 10.12657/steciana.018.017, ISSN 1689-653X.
  9. ↑ a b Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody - Przeglądanie danych - Użytek ekologiczny - Użytek ekologiczny Pasieka [online], crfop.gdos.gov.pl [dostęp 2022-01-04].
  10. ↑ a b Użytki ekologiczne - Nadleśnictwo Jarocin - Lasy Państwowe [online], jarocin.poznan.lasy.gov.pl [dostęp 2022-01-04].
  11. ↑ a b c d e f Mirosław Masztalerz, Dwadzieścia lat Żerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego, „Biuletyn Parków Krajobrazowych Wielkopolski”, 20(22), 2014, s. 119-125, ISSN 2426-7756.
  12. ↑ a b c Praca zbiorowa, Awifauna Żerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego, [w:] Aleksander Winiecki (red.), Ptaki parków krajobrazowych Wielkopolski, „Wielkopolskie Prace Ornitologiczne (d. Prace Zakładu Biologii i Ekologii Ptaków Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)”, 9, Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego, 2000, s. 173-200, ISBN 83-88163-58-2.
  13. ↑ a b c Natura 2000 - Standardowy Formularz Danych - Obszar PLH300053 Lasy Żerkowsko-Czeszewskie [online], Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2021.
  14. ↑ L Buchholz, M Ossowska, Current data on the occurrence of Elater ferrugineus Linnaeus, 1758 (Coleoptera: Elateridae) in Poland, „Wiadomości Entomologiczne”, 23 (3), 2004, s. 169-171.
  15. ↑ Adam Byk, Rafał Cieślak, Kwietnica okazała Protaetia aeruginosa (Coleoptera: Scarabaeidae) w Polsce, „Chrońmy Przyrodę Ojczystą”, 67 (5), Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2011, s. 449-457, ISSN 0009-6172.
  16. ↑ Jacek Pietrowiak, Tygrzyk paskowany Argiope bruennichi na Ziemi Jarocińskiej i w Żerkowsko-Czeszewskim Parku Krajobrazowym, „Biuletyn Parków Krajobrazowych Wielkopolski”, 16(18), Poznań: Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego, 2010, s. 92-94, ISSN 1426-7756.
  17. ↑ Przeglądanie danych - Rezerwat przyrody Dębno nad Wartą [online], Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [dostęp 2022-01-05].
  18. ↑ a b Krystyna Szybiak, Elżbieta Koralewska-Batura, Jerzy Błoszyk, Świdrzyki Wielkopolski, wyd. 1, Poznań: Kontekst, 2009, ISBN 978-83-88572-74-6.
  19. ↑ Krystyna Szybiak, Jerzy Błoszyk, Elżbieta Kowalewska-Batura, Ruthenica filograna (Rossmässler, 1836) (Gastropoda: Pulmonata: Clausiliidae) in malacocoenoses of deciduous forests in various regions of Poland, „Folia Malacologica”, 15 (2), 2007, s. 59-64, DOI: 10.12657/folmal.015.006, ISSN 1506-7629.
  20. ↑ Otwarcie platformy widokowej w Brzóstkowie [online], www.zerkow.pl [dostęp 2022-01-18] (pol.).
  21. ↑ Wolica Kozia - Punkt widokowy (wieża), Wolica Kozia 42 63-040 - Punkt widokowy [online], mapa.targeo.pl [dostęp 2022-01-18] (pol.).
  22. ↑ Nadwarciański Szlak Rowerowy [online], Polska na Rowerze [dostęp 2022-01-18] (pol.).
  23. ↑ Transwielkopolska Trasa Rowerowa [online], Polska na Rowerze [dostęp 2022-01-18] (pol.).
  24. ↑ a b Szlaki w Wielkopolsce południowej • Odkryj Wielkopolskę • sprawdź ciekawe miejsca w Twojej okolicy [online], regionwielkopolska.pl [dostęp 2022-01-18] (pol.).
  25. ↑ Żerkowsko-Czeszewska ósemka [online], Wycieczki rowerowe. Zdjęcia, ślady GPS, 26 sierpnia 2006 [dostęp 2022-01-18].
  26. ↑ Szlaki piesze [online], www.zerkow.pl [dostęp 2022-01-18] (pol.).
  27. ↑ Turystyka – Szlaki [online] [dostęp 2022-01-18] (pol.).
  28. ↑ Droga Nadwarciańska [online], camino.net.pl [dostęp 2022-01-18] (pol.).
  29. ↑ Widok obiektu - Starorzecze [online], czaswlas.pl [dostęp 2022-01-18].
  30. ↑ Widok obiektu - Tropem leśnych zwierząt [online], czaswlas.pl [dostęp 2022-01-18].
  31. ↑ Widok obiektu - Nad Lutynią [online], czaswlas.pl [dostęp 2022-01-18].
  32. ↑ Lutynia [online], Wielkopolska.travel - Wielkopolski Portal Turystyczny, 3 czerwca 2019 [dostęp 2022-01-18] (pol.).
  33. ↑ Powiat jarociński. Kajakowe [online], www.powiat-jarocinski.pl [dostęp 2022-01-18].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Żerkowsko-Czeszewski_Park_Krajobrazowy&oldid=70484070”