Żurawina drobnoowocowa

Żurawina drobnoowocowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	wrzosowate
Rodzaj	borówka
Gatunek	żurawina drobnoowocowa
	Nazwa systematyczna
	Vaccinium microcarpum (Turcz. ex Rupr.) Schmalh.; Trudy Imp. S.-Peterburgsk. Obshch. Estestvoisp., Vyp. 3, Otd. Bot. 2: 149 1871
Synonimy
	Oxycoccus microcarpus Turcz. ex Rupr.;
	Oxycoccus microcarpus Turcz. ex Rupr.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Żurawina drobnoowocowa, żurawina drobnolistkowa^[4] (Vaccinium microcarpum (Turcz. ex Rupr.) Schmalh.) – gatunek rośliny z rodziny wrzosowatych o spornym ujęciu taksonomicznym. W niektórych ujęciach taksonomicznych włączany był do rodzaju żurawina jako Oxycoccus microcarpus Turcz. ex Rupr.^[4], według The Plant List jest gatunkiem borówki Vaccinium^[3], tak więc jego nazwa polska jest niespójna z nazwą naukową. Według GRIN gatunek nie jest wyróżniany (nazwa naukowa stanowi synonim żurawiny błotnej Vaccinium oxycoccos L.^[5]).

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Jest gatunkiem arktyczno-borealnym występującym w rozproszeniu w północnych rejonach Ameryki Północnej, Europy i Azji. Tylko w Europie ma zwarty obszar zasięgu, obejmujący całą Skandynawię oraz wschodnią część Pojezierza Bałtyckiego i północną część Niziny Wschodnioeuropejskiej. Poza tym obszarem zwartego zasięgu w Europie występuje jeszcze w rozproszeniu w Alpach i Karpatach Południowych. W Polsce występuje na Pomorzu w okolicach Augustowa, w województwie poznańskim, na Dolnym Śląsku oraz w Sudetach i Karpatach. W Karpatach podano stanowiska w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej, w Tatrach i Bieszczadach. Na Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej występuje na torfowiskach Bór na Czerwonem, Puścizna Mała, Puścizna Wielka, Baligówka, Puścizna koło Wróblówki, Przybojec koło Koniówki, Łysa Puścizna, Pustać koło Chyżnego, Bór za Lasem i Kaczmarka koło Podczerwonego. W Tatrach występuje na Wielkiej Pańszczyckiej Młace i na Polanie Waksmundzkiej. W Bieszczadach po weryfikacji stanowisk w 2008 r. stwierdzono występowanie na torfowiskach Dźwiniacz, Łokieć, Tarnawa Wyżna, Sokoliki Górskie i na północ od Tarnawy Niżnej^[6].

Morfologia edytuj

Łodyga: Pojedyncza, delikatna, pełzająca (płożąca), o długości do 60 cm, nierozgałęziona, ulistniona drobnymi listkami. Tegoroczne pędy nagie^[7]^[8].
Liście: Zimotrwałe, drobne, trójkątniejajowate, zaostrzone, o długości (3) 4–5 (6,5) mm i szerokości (2)2,5 (3,5) mm^[7]. Na górnej stronie ciemnozielone i błyszczące, na dolnej białosine. Pokryte są woskowym nalotem^[9].
Kwiaty: Różowe, zazwyczaj pojedyncze, rzadziej wyrastające po 2–3. Posiadają nagie, jajowatolancetowate podkwiatki zazwyczaj wyrastające blisko nasady szypułki. Łatki korony mają długość 4–5 mm i szerokość 1,5–2 mm^[7].
Owoce: Jagoda o kształcie od jajowatego do gruszkowatego i szerokości 5–7 mm^[8]. W stanie dojrzałym mają barwę od czerwonej do ciemnoczerwonej i kwaśny smak^[9].

Biologia i ekologia edytuj

Rozwój: Roślina wieloletnia, krzewinka, chamefit. Kwitnie od czerwca do lipca.
Siedlisko: Rośnie na torfowiskach wysokich, które w podpowierzchniowej warstwie zawierają bardzo słabo jeszcze rozłożony, gąbczasty i bardzo kwaśny torf (pH w wodzie 3,5–3,9, w KCl 2,4–2,7). Torf ten charakteryzuje się wysoką zawartością pierwiastka węgla w stosunku do azotu^[6]. Na torfowiskach bieszczadzkich i w Kotlinie Nowotarskiej dominują okazy o płonnych pędach, rozmnażające się głównie wegetatywnie, rzadko tylko zakwitające i owocujące. Zazwyczaj towarzyszą jej gatunki: żurawina błotna, rosiczka okrągłolistna, wełnianka pochwowata, modrzewnica pospolita^[6].
Fitosocjologia: Gatunek charakterystyczny dla związku Oxycocco-Empetrion^[10].
Genetyka: Jest diploidem o liczbie chromosom 2n = 24. Tym różni się od żurawiny błotnej, która jest tetraploidem o liczbie chromosomów 2n = 48. Gatunki te krzyżują się z sobą^[8].

Zagrożenia edytuj

Żurawina drobnoowocowa w opracowaniu Czerwona lista roślin i grzybów Polski (2006) umieszczona jest w grupie gatunków zagrożonych wyginięciem (kategoria zagrożenia V)^[11]. W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię DD (stopień zagrożenia nie może być określony)^[12]. W Polsce nie jest gatunkiem prawnie chronionym, ale liczne jej stanowiska znajdują się na obszarach chronionych; w rezerwatach przyrody i parkach narodowych. Często jednak stanowiska te ulegają degradacji wskutek odpływu wód. Konieczne jest więc podjęcie ochrony czynnej polegającej na zasypywaniu rowów odwadniających, a czasami nawet sztuczne spiętrzanie wód. Te stanowiska, które nie znajdują się na obszarach chronionych są zagrożone przez bezpośrednie zniszczenie związane z eksploatacją torfu, jak również pośrednio, przez osuszanie torfowisk^[6].

Znaczenie edytuj

Owoce są jadalne, jednak ze względu na drobne rozmiary, rzadkość występowania tego gatunku w Polsce oraz rzadkie zawiązywanie owoców, praktycznie nie mają znaczenia użytkowego^[6].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
↑ ^a ^b ^c The Plant List. [dostęp 2017-02-28].
↑ ^a ^b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2017-02-28].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ ^a ^b ^c Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ ^a ^b Encyklopedia Warmii i Mazur. [dostęp 2017-03-01].
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych. Warszawa. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-02-28].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[grin-5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2017-02-28].

[K-6] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[szafer-7] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[rutkowski-8] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[ency-9] Encyklopedia Warmii i Mazur. [dostęp 2017-03-01].

[10] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych. Warszawa. ISBN 83-01-14439-4.

[11] Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[12] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[4]

[3]

[5]

[1]

[2]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]