Żyrafowate
rodzina ssaków
(Przekierowano z Żyrafy)
Żyrafowate[26] (Giraffidae) – rodzina dużych ssaków z podrzędu przeżuwaczy (Ruminantia) w obrębie rzędu parzystokopytnych (Artiodactyla) obejmująca dwa rodzaje żyjące współcześnie i szereg rodzajów wymarłych. Oba obecnie żyjące rodzaje zasiedlają Afrykę.
| Giraffidae | |||||
| J.E. Gray, 1821[1] | |||||
 Przedstawiciel rodziny – okapi leśne (Okapia johnstoni) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Infrarząd | |||||
| Rodzina |
żyrafowate | ||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
|
Giraffa Brisson, 1762 | |||||
| |||||
| Rodzaje | |||||
| |||||
Najwcześniej datowane szczątki przodków żyrafowatych należą do przedstawicieli rodzaju Climacoceras należącego do rodziny Climacoceratidae, żyjącego we wczesnym miocenie[22].
Cechy charakterystyczne edytuj
Masa ciała wynosi 250–1500 kg. Gatunki cechuje wąska, wydłużona głowa, cienkie wargi oraz chwytny język. Na głowie występują rogi, pokryte porośniętą sierścią skórą. W szczęce brak kłów oraz siekaczy. W uzębieniu żuchwy występuje długa diastema pomiędzy siekaczami i siekaczopodobnymi kłami a zębami policzkowymi (przedtrzonowcami i trzonowcami)[27].
| Wzór zębowy | I | C | P | M | |
|---|---|---|---|---|---|
| 32 | = | 0 | 0 | 3 | 3 |
| 3 | 1 | 3 | 3 | ||
Systematyka edytuj
Do rodziny należą dwa występujące współcześnie rodzaje[28][29][26]:
- Giraffa Brisson, 1762 – żyrafa
- Okapia Lankester, 1901 – okapi – jedynym przedstawicielem jest Okapia johnstoni (P.L. Sclater, 1901) – okapi leśne
Opisano również ponad dwadzieścia rodzajów wymarłych[30]:
- Afrikanokeryx Harris, Solounias & Geraads, 2010[31] – jedynym przedstawicielem był Afrikanokeryx leakeyi Harris, Solounias & Geraads, 2010
- Birgerbohlinia Crusafont 1952[32] – jedynym przedstawicielem był Birgerbohlinia schaubi Crusafont i Pairó, 1952
- Bohlinia W.M. Matthew, 1929[33]
- Bramatherium Falconer, 1845[34]
- Bugtimeryx Ginsburg, Morales & Soria Mayor, 2001[35]
- Canthumeryx R.W. Hamilton, 1973[36] – jedynym przedstawicielem był Canthumeryx sirtensis Hamilton, 1973
- Csakvarotherium Kretzoi, 1930 – jedynym przedstawicielem był Csakvarotherium hungaricum Kretzoi, 1930
- Decennatherium Crusafont, 1952[32]
- Georgiomeryx Paraskevaidis, 1940[37] – jedynym przedstawicielem był Georgiomeryx georgalasi Paraskevaidis, 1940
- Giraffokeryx Pilgrim, 1910[38]
- Helladotherium Gaudry, 1860[39]
- Honanotherium Bohlin, 1926[40]
- Injanatherium Heintz, Brunet & Şen, 1981[41]
- Karsimatherium Meladze, 1962[42] – jedynym przedstawicielem był Karsimatherium bazalethicum (Meladze, 1961)
- Mitilanotherium Samson & Radulesco, 1966[43] – jedynym przedstawicielem był Mitilanotherium inexspectatum Samson & Rădulescu, 1966
- Palaeogiraffa Bonis & Bouvrain, 2003[44]
- Paleotragus Gaudry, 1861[45]
- Praepalaeotragus Godina, Vislobokova & Abdrachmanova, 1993[46] – jedynym przedstawicielem był Praepalaeotragus actaensis Godina, Vislobokova & Abdrachmanova, 1993
- Progiraffa Pilgrim, 1908[47] – jedynym przedstawicielem był Progiraffa exiguus Pilgrim, 1908
- Propaleomeryx Lydekker, 1883[48] – jedynym przedstawicielem był Propalaeomeryx sivalensis Lydekker, 1883
- Sivatherium Falconer & Cautley, 1836[49]
- Samotherium Forsyth Major, 1889[50]
- Shansitherium Killgus, 1923[51]
- Vishnutherium Lydekker, 1876[52]
- Ua Solounias, S. Smith & Rios Ibáñez, 2022[53] – jedynym przedstawicielem był Ua pilbeami Solounias, S. Smith & Rios Ibáñez, 2022
- Umbrotherium Abbazzi, Delfino, Gallai, Trebini & Rook, 2008[54]
Uwagi edytuj
- ↑ Takson nie bazuje na nazwie rodzajowej.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Camelopardalis Schreber, 1784 (= Giraffa Brisson, 1762).
- ↑ Typ nomenklatoryczny: †Sivatherium Falconer & Cautley, 1835.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Giraffa Brisson, 1762.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: †Helladotherium Gaudry, 1860.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: †Palaeotragus Gaudry, 1861.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: †Progiraffa Pilgrim, 1908.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Okapia Lankester, 1901.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: †Canthumeryx W.R. Hamilton, 1973.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: †Bohlinia Matthew, 1929.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: †Giraffokeryx Pilgrim, 1910.
Przypisy edytuj
- ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 307, 1821. (ang.).
- ↑ J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 103. (łac.).
- ↑ J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 342, 1825. (ang.).
- ↑ Ch.L. Bonaparte. Saggio d’una distribuzione metodica degli Animali Vertebrati. „Giornale Arcadico di Scienze Lettere ed Arti”. 49, s. 23, 1831. (wł.).
- ↑ Ch.L. Bonaparte. Synopsis Vertebratorum Systematis. „Nuovi annali delle scienze naturali”. 2, s. 112, 1838. (łac.).
- ↑ Ch.L. Bonaparte: Conspectus systematum: Mastozoölogiae. Editio altera reformata. Ornithologiae. Editio reformata additis synonymi Grayanis et Selysanis. Herpetologiae et amphibiologiae. Editio altera reformata. Icthyologiae. Editio reformata. Lugduni Batavorum: E.J. Brille, 1850, s. tabela. (łac.).
- ↑ J.E. Gray: Catalogue of the specimens of Mammalia in the collection of the British Museum. Cz. 3. London: The Trustees, 1852, s. 180. (ang.).
- ↑ E. Haeckel: Generelle morphologie der organismen. Allgemeine grundzüge der organischen formen-wissenschaft, mechanisch begründet durch die von Charles Darwin reformirte descendenztheorie. Cz. 2. Berlin: G. Reimer, 1866, s. clviii. (niem.).
- ↑ W.B. Dawkins (tłum). Fossil Animals and Geology of Attica. By Albert Gaudry. Part I. — Fossil Animals. „The Quarterly journal of the Geological Society of London”. 24 (2), s. 4, 1868. (ang.).
- ↑ Gill 1872 ↓, s. 8.
- ↑ Gill 1872 ↓, s. 9.
- ↑ Gill 1872 ↓, s. 10.
- ↑ von Zittel 1893 ↓, s. 407.
- ↑ von Zittel 1893 ↓, s. 409.
- ↑ Winge 1906 ↓, s. 70.
- ↑ a b Winge 1906 ↓, s. 127.
- ↑ a b c d G.E. Pilgrim. The fossil Giraffidae of India. „Memoirs of the Geological Survey of India, Palaeontologia Indica”. New series. 4 (1), s. 26, 1911. (ang.).
- ↑ Bohlin 1926 ↓, s. 133.
- ↑ G.G. Simpson. A new classification of mammals. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 59 (5), s. 284, 1931. (ang.).
- ↑ E.H. Colbert. Distributional and phylogenetic studies on Indian fossil mammals. 5, The classification and the phylogeny of the Giraffidae. „American Museum novitates”. 800, s. 4, 1935. (ang.).
- ↑ Hamilton 1973 ↓, s. 103.
- ↑ a b W.R. Hamilton. Fossil giraffes from the Miocene of Africa and a revision of the phylogeny of the Giraffoidea. „Philosophical Transactions of the Royal Society of London”. Biological sciences. 283 (996), s. 178, 1978. DOI: 10.1098/rstb.1978.0019. (ang.).
- ↑ McKenna i Bell 1997 ↓, s. 432.
- ↑ a b McKenna i Bell 1997 ↓, s. 433.
- ↑ a b N. Solounias: Family Giraffidae. W: D.R. Prothero & S.E. Foss (redaktorzy): The Evolution of Artiodactyls. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2007, s. 257–277. ISBN 978-0-8018-8735-2. (ang.).
- ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 176. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ Giraffidae. Giraffes and okapis. Animal Diversity Web, 2000.
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-11-27]. (ang.).
- ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 306. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ Dale Peterson: Giraffe Reflections. University of California Press, 2013, s. 87.
- ↑ J.M. Harris, N. Solounias & D. Geraads: Giraffoidea. W: L. Werdelin & W.J. Sanders (redaktorzy): Cenozoic Mammals of Africa. Berkeley: University of California Press, 2010, s. 810. ISBN 978-0-520-25721-4. (ang.).
- ↑ a b M. Crusafont i Pairó, Los jiráfidos fósiles de España, [w:] Diputación Provincial de Barcelona. Memorias y Comunicaciones del Instituto Geológico VIII: Premio Extraordinario de Doctorado, Barcelona: CSIC, 1952, s. 1–239 (hiszp.).
- ↑ W.D. Matthew. Critical observations upon Siwalik mammals (exclusive of Proboscidea). „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 56 (7), s. 546, 1929. (ang.).
- ↑ H. Falconer. Description of some fossil remains of Dinotherium, Giraffe, and other Mammalia, from the gulf of Cambay, western coast of India, chiefly from the collection presented by captain Fulljames, of the Bombay engineers, to the Museum of the Geological Society. „The Quarterly journal of the Geological Society of London”. 1 (3), s. 363, 1845. (ang.).
- ↑ L. Ginsburg, J. Morales & M.D. Soria Mayor. Les Ruminantia (Artiodactyla, Mammalia) du Miocène des bugti (Balouchistan, Pakistan). „Estudios Geológicos”. 57, s. 163, 2001. (hiszp.).
- ↑ Hamilton 1973 ↓, s. 81.
- ↑ I. Paraskevaidis. Eine obermiocäne Fauna von Chios. „Neues Jahrbuch für Mineralogie, Geologie und Paläontologie”. 83, s. 405, 408, 1940. (niem.).
- ↑ G.E. Pilgrim. Notices of new mammalian genera and species from the Tertiaries of India. „Records of the Geological Survey of India”. 40 (1), s. 69, 1910. (ang.).
- ↑ A. Gaudry. Résultats des fouilles exécutées en Grèce sous tes auspices de l’Académie. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 51, s. 804, 1860. (fr.).
- ↑ Bohlin 1926 ↓, s. 102.
- ↑ É. Heintz, M. Brunet & S. Şen. Injanatherium hazimi new genus new species of giraffid from Iraq upper miocene. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 292 (4), s. 423, 1981. (ang.).
- ↑ Г.К. Меладзе. Новый представитель Sivatheriinae из восточной Грузии. „Труды Института палеобиологии, АН ГССР”. 7, s. 51, 1962. (ros.).
- ↑ P. Samson & C. Radulesco. Sur la présence des Giraffidés dans le Villafranchien supérieur de Roumanie. „Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie”. 10, s. 589, 1966. (fr.).
- ↑ L. Bonis & G. Bouvrain: Nouveaux Giraffidae du Miocène supérieur de Macédoine (Grèce). W: A. Petculescu & E. Stiuca (redaktorzy): Advances in Vertebrate Paleontology “Hen to Panta”. Bucharest: Romanian Academy, 2003, s. 5–16. (ang.).
- ↑ A. Gaudry. Résultats des fouilles entreprises en Grèce sous tes auspices de l’Académie. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 52, s. 239, 1861. (fr.).
- ↑ A.Y. Godina, I.A. Vislobokova & L.T. Abdrachmanova. A new Giraffidae from the Lower Miocene of Kazakhstan. „Paleontological Journal”. 27 (1), s. 92, 1993. (ang.).
- ↑ G.E. Pilgrim. The Tertiary and post-Tertiary freshwater deposits of Baluchistan and Sind with notices of new vertebrates. „Records of the Geological Survey of India”. 37 (2), s. 155, 1908. (ang.).
- ↑ R. Lydekker: Siwalik selenodont Suina, etc. W: R.Lydekker: Indian Tertiary and post Tertiary Vertebrata. Calcutta: Geological Survey Office, 1883, s. 173, seria: Memoirs of the Geological Survey of India, Palæontologia Indica, ser. 10. (ang.).
- ↑ H. Falconer & P.T. Cautley. Synopsis of Fossil Genera and Species from the upper deposits of the tertiary strata of the Sivdlik Hills, in the collection of the authors. „The Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 4 (48), s. 706, 1835. (ang.).
- ↑ Ch.I. Forsyth Major. Sur un gisement d’ossements fossiles dans l’île de Samos, contemporains de l’âge de Pikermi (présentée par M. Albert Gaudry). „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 107, s. 1181, 1888. (fr.).
- ↑ H. Killgus. Ünterpliozäne Sauger aus China. „Paläontologische Zeitschrift”. 5 (3), s. 251, 1923. DOI: 10.1007/BF03160375. (niem.).
- ↑ R. Lydekker. Notes on the fossil mammalian faunæ of India and Burma. „Records of the Geological Survey of India”. 9 (3), s. 103, 1876. (ang.).
- ↑ N. Solounias, S. Smith & M. Rios Ibàñez. Ua pilbeami: a new taxon of Giraffidae (Mammalia) from the Chinji Formation of Pakistan with phylogenetic proximity to Okapia. „Bollettino della Società Paleontologica Italiana”. 61 (3), s. 319-326, 2022. DOI: 10.4435/BSPI.2022.19. (ang.).
- ↑ L. Abbazzi, M. Delfino, G. Gallai, L. Trebini & L. Rook. New data on the vertebrate assemblage of Fiume Santo (North-West Sardinia, Italy), and overview on the Late Miocene Tusco-Sardinian palaeobioprovince. „Palaeontology”. 51 (2), s. 432, 2008. DOI: 10.1111/j.1475-4983.2008.00758.x. (ang.).
Bibliografia edytuj
- T.N. Gill. Arrangement of the Families of Mammals; with Analytical Tables. „Smithsonian Miscellaneous collections”. 11, s. 1–98, 1872. (ang.).
- K.A. von Zittel: Handbuch der palaeontologie. Cz. 4. München: R. Oldenbourg, 1893, s. 1–799. (niem.).
- H. Winge: Jordfundne og nulevende hovdyr (Ungulata) fra Lagoa Santa, Minas Geraes, Brasilien: med udsigt over hovdyrenes indbyrdes slægtskab. Kjøbenhavn: H. Hagerup, 1906, s. 1–239, seria: E Museo Lundii. Triede Bind. Første halvbind. (duń.).
- A.B. Bohlin. Die Familie Giraffidae mit besondere Berucksichtigung der Fossilen Formen aus China. „Palaeontologia Sinica”. Series C. 4, s. 1–178, 1926. (niem.).
- W.R. Hamilton. The Lower Miocene ruminants of Gebel Zelten, Libya. „Bulletin of The British Museum (Natural History) Geology”. 21 (3), s. 73–150, 1973. (ang.).
- M.C. McKenna & S.K. Bell: Classification of mammals above the species level. Nowy Jork: Columbia University Press, 1997, s. 1–631. ISBN 978-0-231-11013-6. (ang.).