Wikipedia

Żytawa

Żytawa[2] (niem. Zittau; górnołuż. Žitawa; cz. Žitava, wym. [ˈʒʲitawa]) – miasto w Niemczech, w kraju związkowym Saksonia, w okręgu administracyjnym Drezno, w powiecie Görlitz, przy granicy z Polską i Czechami, w Łużycach Górnych. Do 31 lipca 2008 Żytawa była stolicą powiatu Löbau-Zittau.

Żytawa
Zittau
Ilustracja
Herb
Herb
Państwo  Niemcy
Kraj związkowy Saksonia
Powiat Görlitz
Prawa miejskie 1255
Powierzchnia 66,74 km²
Wysokość 242 m n.p.m.
Populacja (31 sierpnia 2019)
• liczba ludności
• gęstość
25 039[1]
386 os./km²
Nr kierunkowy 03583
Kod pocztowy 02763, 02788
Tablice rejestracyjne ZI, GR, LÖB, NOL, NY, WSW
Położenie na mapie Saksonii
Mapa lokalizacyjna Saksonii
Żytawa
Żytawa
Położenie na mapie Niemiec
Mapa lokalizacyjna Niemiec
Żytawa
Żytawa
Ziemia50°54′N 14°48′E/50,900000 14,800000
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Wikisłownik Hasło w Wikisłowniku
Wikipodróże Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Portal Portal Niemcy

Miasto należy do Związku Sześciu Miast.

Przynależność historycznaEdytuj

Początkowo część historycznej krainy Czech, następnie związana z Łużycami Górnymi od 1283 do 1319 oraz Dolnym Śląskiem od 1319 do 1346, w chwili zakładania Związku Sześciu Miast w 1346 wciąż uznawana za miasto czeskie – jedyne w związku obok pięciu miast łużyckich,[3] z którymi wiążąc się ponownie zbliżyła się do Łużyc Górnych. Nie odnotowano formalnego włączenia Żytawy do Górnych Łużyc[4], jednakże po 1346 dzieliła historię tego regionu, z nim przechodząc na lata 1469–1490 pod panowanie węgierskie, a po 1635 – saskie. Pamiątką przynależności do Czech i Dolnego Śląska jest herb miasta, zawierający czeskiego lwa i dolnośląskiego orła piastowskiego.

HistoriaEdytuj

 
Żytawa w połowie XVII wieku

Historia Żytawy sięga XII-wiecznej słowiańskiej osady[5]. Obszar leżał w granicach Czech od XI wieku[6]. Najstarsza wzmianka o Żytawie pod łacińską nazwą Sitavia pochodzi z 1238[6]. Prawa miejskie nadał w 1255 król czeski Przemysł Ottokar II, wyznaczając także granice miasta w celu budowy murów obronnych[6]. Żytawa została miastem królewskim, w którym ulokowano prowincjonalny sąd, a dekanat żytawski znajdował się pod bezpośrednim zarządem biskupów praskich[7]. W 1268 powstał klasztor franciszkanów[6]. Na początku XIV wieku miasto otrzymało po raz pierwszy herb i powstały pierwsze gildie rzemieślnicze[5].

W latach 1319–1346 Żytawa znajdowała się w granicach piastowskiego księstwa jaworskiego. W 1337, po prośbie księcia Henryka I jaworskiego, miasto przeprowadziło skuteczny atak na pobliski czeski zamek Tolsztejn, który po 1320 stał się przyczółkiem rozbójników, napadających na miasto i okolice[8]. W nagrodę Henryk I uhonorował miasto umieszczając w jego herbie dolnośląskiego orła piastowskiego[8]. Po śmierci księcia w 1346 miasto ponownie przeszło we władanie Czech[9]. W 1346 Żytawa była jednym z miast-założycieli Związku Sześciu Miast. W 1359 i 1422 miasto niszczyły wielkie pożary[6]. Od 1421 do 1436 w Żytawie rezydowali kanonicy prascy[5]. W 1469 wraz ze Związkiem Sześciu Miast miasto uznało władzę króla Węgier Macieja Korwina, po którego śmierci w 1490 powróciło do Czech, wówczas we władaniu królewicza polskiego Władysława II Jagiellończyka[10]. W 1555, 1559 i 1599 wybuchały epidemie[6]. W 1586 otwarto gimnazjum w Żytawie[6]. Na mocy postanowień pokoju praskiego w 1635 wraz z większą częścią Łużyc przypadła Saksonii. Mimo to po 1635 w mieście wciąż osiedlali się Czesi, już jako imigranci z pobliskiego miasta Gródek nad Nysą, które pozostało w granicach Czech[11].

 
Żytawa w 1757 roku

Pomiędzy 1697 a 1763 miasto znajdowało się pod panowaniem królów Polski Augusta II Mocnego i Augusta III Sasa. W czasie wojny siedmioletniej w 1757 wojska austriackie przeprowadziły ostrzał Żytawy, doprowadzając do wielkiego pożaru[6], po którym nastąpił upadek handlowy miasta[5]. Zniszczone wówczas zostały m.in. kościół św. Jana i ratusz[5]. W 1806 Żytawa została częścią Królestwa Saksonii. Pomiędzy 1840 a 1845 wzniesiono nowy ratusz, a w 1859 otwarto dworzec kolejowy[5]. Do 1869 rozebrano znaczną część obwarowań miejskich[5]. Od 1871 miasto znalazło się w granicach zjednoczonych Niemiec.

W 1904 powstała elektrowania miejska i uruchomiono komunikację tramwajową[6]. W 1920 do miasta włączono wieś Porajów, która pozostawała dzielnicą miasta do 1945, gdy została włączona w granice powojennej Polski[6]. W 1932 miał miejsce pożar teatru, w 1936 otwarto nowy teatr[6]. W czasie II wojny światowej w miejscowości znajdowała się filia obozu koncentracyjnego Groß-Rosen[12]. W 1945 w Żytawie zamieszkiwało ok. 4000 Czechów, którzy założyli Czeską Radę Narodową i podjęli starania o włączenie miasta do Czechosłowacji, jednakże ich postulaty zostały definitywnie odrzucone w 1948[13]. W 1945 znalazła się w radzieckiej strefie okupacyjnej Niemiec, z której w 1949 utworzono NRD. Od 1990 w granicach odtworzonego Wolnego Kraju Saksonia oraz Republiki Federalnej Niemiec.

1 maja 2004 w Żytawie miała miejsce uroczystość przyjęcia Polski i Czech do Unii Europejskiej, w której uczestniczyli premier Polski Leszek Miller, premier Czech Vladimír Špidla i kanclerz Niemiec Gerhard Schröder. Od tego czasu obserwuje się wzrost liczby Polaków i Czechów w populacji Żytawy[14]. W 2010 miasto dotknęła powódź[5].

Z okolic Żytawy i pobliskiego Lubija swoje korzenie wywodzi polsko-niemiecki ród szlachecki Oppeln-Bronikowskich.

W 1812 roku w Żytawie zmarł powstaniec kościuszkowski i uczestnik wojen napoleońskich Maciej Mirosławski.

12 listopada 1949 w okolicy Żytawy przy próbie ucieczki z Polski został ujęty Tadeusz Cieśla, wielokrotny kurier Armii Andersa zajmujący się przemycaniem do zachodnich stref okupacyjnych osób zagrożonych prześladowaniami w kraju.

DemografiaEdytuj

Miasto liczy 25 950 mieszkańców (2013).

Osobny artykuł: Ludność Żytawy.

ZabytkiEdytuj

  • Wielka zasłona Wielkopostna z 1472 r. w Kościele-Muzeum Św. Krzyża (Museum Kirche zum Heiligen Kreuz);
  • dawny „Dom Solny” z 1511 r. (Salzhaus);
  • neorenesansowy ratusz z XIX wieku;
  • Stare Miasto z fontannami;
  • klasztor franciszkanów (obecnie muzeum miejskie – Kulturhistorisches Museum Franziskanerkloster);
  • Kościół katolicki pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny
  • Kościół Trójcy Świętej
  • Kościół szpitalny pw. św. Jakuba
  • łaźnia miejska;
  • gmach poczty;
  • wieża ciśnień;
  • dworzec kolejowy.

Edukacja i kulturaEdytuj

Miasto jest siedzibą Uniwersytetu Nauk Stosowanych Zittau/Görlitz (Hochschule Zittau/Görlitz) oraz Międzynarodowego Instytutu Uniwersyteckiego (Internationales Hochschulinstitut Zittau) – jednostki centralnej Uniwersytetu w Dreźnie. W Zittau działa Teatr im. Gerharta Hauptmanna.

Jest to także miasto narodzin Heinricha Marschnera.

TransportEdytuj

 
Dworzec Główny

Znajdowały się tutaj dwa drogowe przejścia graniczne z Polską:

oraz tranzyt przez Polskę Żytawa – Gródek nad Nysą przez wiadukt kolejowy w Żytawie.

Dworzec Główny w Żytawie jest węzłem kolejowym następujących linii:

W czasach NRD produkowany był tu samochód Robur w fabryce VEB ROBUR-Werke Zittau w latach 1962–1991 jako ciężarówka i autobus. Ostatnie egzemplarze zjechały z taśmy produkcyjnej w roku 1991[15].

Klimat (1979-2013)Edytuj

Średnia temperatura i opady dla Żytawy
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Rekordy maksymalnej temperatury [°C] 14.3 15.5 19.6 27.8 30.2 34.1 36.3 36.0 28.8 25.2 17.3 12.8 36,3
Średnie temperatury w dzień [°C] 1.0 2.5 7.2 13.1 18.4 21.0 23.0 23.0 18.1 12.6 5.9 2.3 12,3
Średnie dobowe temperatury [°C] -1.5 -0.7 3.0 7.7 12.7 15.5 17.3 16.9 12.8 8.4 3.3 0.0 8,0
Średnie temperatury w nocy [°C] -4.2 -3.7 -0.5 2.6 6.9 10.2 11.9 11.5 8.5 4.8 0.8 -2.4 3,9
Rekordy minimalnej temperatury [°C] -25.1 -22.7 -14.4 -9.2 -3.2 0.4 3.9 3.5 -0.1 -7.8 -14.7 -23.7 -25,1
Opady [mm] 58 47 54 43 62 76 96 89 61 47 57 62 753
Średnia liczba dni z opadami 12 10 11 9 11 12 12 11 10 9 11 13 131
Źródło: Na podstawie 35-lecia 1979-2013[16]

WspółpracaEdytuj

GaleriaEdytuj

  • Rynek

  • Ratusz

  • Kościół św. Jana Chrzciciela

  • Fontanna

  • Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny

  • Kościół św. Jakuba

  • Dom Solny

  • Łaźnia miejska

  • Gmach poczty

  • Zabytkowy budynek szkolny

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Bevölkerung des Freistaates Sachsen jeweils am Monatsende ausgewählter Berichtsmonate nach Gemeinden
  2. ↑ Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami RP: Nazewnictwo geograficzne świata. T. 12: Europa Część II. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2010, s. 150. ISBN 978-83-254-0825-1.
  3. ↑ Hermann Knothe, Geschichte des Oberlausitzer Adels und seiner Güter, Lipsk, Breitkopf & Härtel, 1879, s. 546-547
  4. ↑ Ibid., s. 643
  5. ↑ a b c d e f g h Historia miasta - rzemieślnicy, herb i pożary | Zittau, zittau.de [dostęp 2019-12-03] (niem.).
  6. ↑ a b c d e f g h i j k Stadtchronik | Zittau, zittau.de [dostęp 2019-12-03] (niem.).
  7. ↑ 11.-15. století - Hrádek nad Nisou - Pohled do historie, www.hradek.eu [dostęp 2019-12-11].
  8. ↑ a b Wie der Adler in Zittaus Wappen kam | Sächsische.de, www.saechsische.de [dostęp 2019-12-11].
  9. ↑ Gustav Köhler, Der Bund der Sechsstädte in der Ober-Lausitz: Eine Jubelschrift, Görlitz, G. Heinze & Comp., 1846, s. 12
  10. ↑ Ibid., s. 30
  11. ↑ 16.- 19. století - Hrádek nad Nisou - Pohled do historie, www.hradek.eu [dostęp 2019-12-11].
  12. ↑ Abraham Kajzer, Za drutami śmierci, Wałbrzych: Muzeum Gross-Rosen, 2013, ISBN 978-83-89824-09-7.
  13. ↑ 20. století - Hrádek nad Nisou - Pohled do historie, www.hradek.eu [dostęp 2019-12-11].
  14. ↑ Nachbarn gegen Wohnungsleerstand | Sächsische.de, www.saechsische.de [dostęp 2019-12-11].
  15. ↑ Dobiesław Wieliński: Dwie fazy rozwoju (pol.). (wersja zarchiwizowana przez Internet Archive, kopia z 01.02.2009).
  16. ↑ European Climate Assessment & Dataset. [dostęp 2014-08-27].

Linki zewnętrzneEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Żytawa&oldid=60385534”