Żywiec dziewięciolistny

Żywiec dziewięciolistny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	kapustowce
Rodzina	kapustowate
Rodzaj	rzeżucha
Gatunek	żywiec dziewięciolistny
	Nazwa systematyczna
	Cardamine enneaphyllos (L.) Crantz; Cl. Crucif. Emend.: 127 (1769)
Synonimy
	Dentaria enneaphyllos L.; Turritis enneaphyllos Scop. ex Steud.;
	Dentaria enneaphyllos L.; Turritis enneaphyllos Scop. ex Steud.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Żywiec dziewięciolistny (Cardamine enneaphyllos (L.) Crantz) – gatunek rośliny należący do rodziny kapustowatych.

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

W górach spotykany pospolicie, na nizinach jest rzadkością. Podelement środkowoeuropejski, typ zasięgowy alpejsko-środkowoeuropejski. W Polsce występuje w górach, głównie w Sudetach oraz bardzo rzadko w Karpatach Zachodnich, na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej i w Górach Świętokrzyskich. Najdalej wysunięte na północ stanowisko żywca dziewięciolistnego w Polsce znajduje się na północny wschód od Poznania w Parku Krajobrazowym „Puszcza Zielonka”. Roślina jest reliktem gatunków roślin z minionych okresów klimatycznych, obecnie uznawana za gatunek górski.

Morfologia edytuj

Kwiaty

Owoce – łuszczyny

Łodyga: Wzniesiona, goła, nierozgałęziona, osiąga wysokość od 20 do 40 cm.
Liście: Roślina wytwarza tylko kilka liści koloru ciemnozielonego, lśniące. Przy ziemi 1 lub 2 liście odziomkowe i na łodydze, w górnej części wyrastają równocześnie z kwiatami 3 liście tworzące okółek. Wszystkie liście są złożone, dłoniasto trójlistkowe, podłużnolancetowate, zaostrzone, o brzegach nierówno ząbkowanych.
Kwiaty: Koloru kremowego, czteropłatkowe, zwisają na długich szypułkach w górnej części łodyg pod liśćmi zebrane w kilkukwiatowe grona. Kielich i korona są wolne o jednym słupku i sześciu pręcikach.
Owoc: Wydłużona łuszczyna z okrągławymi, nasionami.

Biologia i ekologia edytuj

Rozwój: bylina, geofit. Kwitnie wiosną (kwiecień), przed rozwojem liści drzew, pod którymi rośnie, jest owadopylna.
Siedlisko: gatunek charakterystyczny dla żyznych buczyn górskich, związany głównie z piętrem górskiego regla dolnego. Rośnie głównie w lasach bukowych), gdzie tworzy często żyzne buczyny górskie, zbiorowiska o charakterze pośrednim pomiędzy buczyną a grądem, sporadycznie rośnie nad strumieniami w zbiorowisku łęgowym. Roślina cieniolubna, typowo leśna. W górach rośnie głównie w reglu dolnym.
W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Fagion sylvaticae, SubAll. Dentario glandulosae-Fagenion, Ass. Dentario enneaphylli-Fagetum^[5].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-10] (ang.).
↑ ^a ^b Cardamine enneaphyllos (L.) Crantz. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-03-05].
↑ Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

Bibliografia edytuj

Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-10] (ang.).

[powo-3] Cardamine enneaphyllos (L.) Crantz. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-03-05].

[4] Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.

[5] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]