Żywieckie Zakłady Papiernicze „Solali”
Żywieckie Zakłady Papiernicze „Solali” – historycznie jedna z większych polskich fabryk produkujących papier.
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba |
Żywiec |
| Adres | |
| Data założenia |
1833 |
Historia edytuj
W roku 1833 w Zabłociu, koło Żywca, Karol Schrötter ze wspólnikiem – Franciszkiem Menchardtem otworzyli skład tekturniczo-papierniczy. Wytwarzano w nim także sukno. Bliskie sąsiedztwo z Żywcem i Bielskiem zwiększały konkurencyjność zakładu[1].
Spółka Schrötter-Menchardt została rozwiązana w latach 1850–1860. Dotychczasowy właściciel, Karol Schrötter, już samodzielnie rozpoczął rozbudowę fabryki produkującej papier[1].
W roku 1885 Maurycy Schrötter, syn Karola i nowy właściciel fabryki, zlecili budowę nowego jazu na rzece Sole, o długości 131 metrów. Zadaniem jazu było dostarczanie wody do rozrastającej się fabryki. Ponadto rozpoczęto modernizację zakładu i zaczęto sprowadzać nowoczesne urządzenia[1].
W roku 1889 rozbudowano fabrykę, dołączając do niej m.in. nowe hale, szmaciarnię, salę dla maszyn (tzw. holendrów) architekt Teodor Bijkowski z Bielska. Maurycego Schröttera wsparł w rozbudowie nowy wspólnik, o nazwisku Bernaczik. Oficjalna nazwa spółki brzmiała od teraz: Żywiecka Fabryka papieru – Otwarta Spółka Handlowa Bernaczik-Schrötter – S-ka[1] Był to okres szybkiego rozwoju firmy i zakupów nowych maszyn produkcyjnych: Pierwsza posiadała zdolności przerobowe na poziomie 900kg /12 godzin. W 1898 roku zakupiono drugą maszynę do produkcji papieru i bibułki. W fabryce pracowało wówczas ok. 300 ludzi. Wyroby z zabłockiej papierni zaczęto eksportować na europejskie rynki[1].
W 1900 Otwarta Spółka Handlową Bernaczik-Schrötter – S-ka została przemianowana na Spółkę Akcyjną i zaczęli do niej dołączać nowi akcjonariusze. Za sprawą dopływu środków zakupiono trzecią maszynę, odpowiadającą za produkcję papieru butelkowego, przędzalnego, pergaminu oraz bibułek kwiatowych. Możliwości nowego nabytku szacowano na blisko 1400kg/12 godzin. Na przełomie XIX i XX wieku do akcjonariuszy dołączyli Bernard Serog wraz synem Ignacym, którzy w krótkim czasie przyczynili się do rozwoju działalności handlowej zakładu[1].
W roku 1913 na terenie zakładu wybuchł pożar, który przyniósł Spółce duże straty, gdyż doszczętnie spłonął budynek szmaciarni. Szybko jednak powstał nowy, trzypiętrowy budynek, w którym stropy wykonane zostały z nowoczesnego wówczas i drogiego żelbetonu[1].
Wybuch I wojny światowej nie wpłynął znacząco na produkcję w fabryce, a zakład w dalszym ciągu przynosił duże zyski. W 1918 wynosiły one ponad 200 tys. koron[1].
Fabryka Papieru w roku 1930 połączyła się z przedsiębiorstwem Papierniczym "Solali", w wyniku czego powstało przedsiębiorstwo papiernicze Żywiecka Fabryka Papieru "Solali" S.A., obejmujące fabrykę papieru, tektury, zakład przetwórczy, siłownię, tekturownię, drukarnię, litografię i tartak. Do 1939 roku przedsiębiorstwo zatrudniało 850 pracowników, a prezesem zarządu był Ignacy Serog[2]. Na początku 1945 r. okupanci niemieccy, cofając się przed naporem radzieckiej ofensywy, zniszczyli szereg urządzeń papierni. Jej ponowne uruchomienie było możliwe m.in. dzięki wykonaniu jeszcze w tym samym roku nowego walca do maszyny papierniczej przez Odlewnię Żeliwa w Węgierskiej Górce[3].
W 1961 roku zostało wybudowane osiedle dla pracowników – Osiedle Kochanowskiego.
W 1998 obiekt został wpisany do ewidencji zabytków[4].
Współcześnie edytuj
Po prywatyzacji w latach 90. zakład nie odzyskał kondycji finansowej. Już w 2000 roku sąd ogłosił jego upadłość, co zakończyło się po kilku latach zawarciem układu z wierzycielami[5].
W 2017 roku fabryka Solali przeszła w stan likwidacji, doszło do masowych zwolnień[6]. Od tego czasu fabryką interesują się inwestorzy chcący wykupić zakład[7].
Część budynków i pomieszczeń Papierni wynajmowana jest innym podmiotom. Znajdują się tam m.in. Beskidzki Browar Rzemieślniczy[8] czy poradnia lekarza POZ[9].
Papiernik edytuj
W 1967 roku w dzielnicy oddany został do użytku Zakładowy Dom Kultury Żywieckiej Fabryki Papieru „Solali”. Znajdowało się tam kino Papiernik i biblioteka oraz pomieszczenia siedziby Zespołu Regionalnego „Gronie”[10]. W latach 90. bibliotekę i kino zlikwidowano.
Obecnie w budynku dawnego Zakładowego Domu Kultury Fabryki Papieru „Solali”, położonym przy ul. Księdza Prałata Stanisława Słonki 31, swoją działalność prowadzi filia Miejskiego Centrum Kultury o nazwie Papiernik[11].
W 2013 na ścianach Miejskiego Centrum Kultury „Papiernik” został namalowany mural przedstawiający jukacy[12].
W 2016 roku ponownie otworzono bibliotekę na Zabłociu[13]. Jest to oddział Żywieckiej Biblioteki Samorządowej.
Sport przy zakładzie edytuj
W 1938 roku, z inicjatywy działaczy robotniczych, pracowników Żywieckiej Fabryki Papieru powstał klub sportowy „Czarni”[14].
W literaturze edytuj
W 2017 roku ukazała się książka autorstwa Kazimierza Semika pt. „Zarys historii Żywieckiej Fabryki Papieru Solali”[15].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h Redakcja, Jak powstawała papiernia w Zabłociu?... Cześć II [online], zywiecinfo.pl [dostęp 2022-10-28] (pol.).
- ↑ Nad Sołą i Koszarawą: "Czy wiecie, że...". [dostęp 2009-03-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-11)].
- ↑ Odlewnia Żeliwa "Węgierska Górka". Produkcja. [w:] Archiwum firmy "Metalpol" Węgierska Górka [on-line]. fot. arch. z 1945 r.. [dostęp 2023-07-05]. (pol.).
- ↑ fabryka papieru - Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2023-02-22] (pol.).
- ↑ Papier od pokoleń [online], Rzeczpospolita [dostęp 2022-10-28] (pol.).
- ↑ Żywiec: pracownicy zlikwidowanej papierni bez pieniędzy i świadectw pracy [online], Onet Wiadomości, 17 sierpnia 2017 [dostęp 2022-10-28] (pol.).
- ↑ Żywiecka fabryka papieru Solali przed szansą na reaktywację [online], plus.dziennikzachodni.pl, 16 lipca 2018 [dostęp 2022-10-28] (pol.).
- ↑ Kontakt – Beskidzki Browar Rzemieślniczy [online] [dostęp 2022-10-28] (pol.).
- ↑ Poradnia Lekarza POZ, Ks. Słonki 24, Żywiec - Umów wizytę [online], placowki.mp.pl [dostęp 2022-10-28].
- ↑ Czy wiecie że...? Rok 1967. nsik.com.pl. [dostęp 2022-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ KLUB PAPIERNIK [online], mck.zywiec.pl [dostęp 2022-10-28].
- ↑ Powstał mural na elewacji klubu [online], mck.zywiec.pl [dostęp 2022-10-28].
- ↑ Żywiecka Biblioteka Samorządowa znowu w Zabłociu [online], zywiec.pl [dostęp 2022-10-28] (pol.).
- ↑ Czy wiecie że?. nsik.com.pl. [dostęp 2022-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Redakcja, Żywiec: O fabryce papieru na papierze [online], Beskidzka24.pl – Regionalny Portal: Bielsko-Biała, Cieszyn, Żywiec, Czechowice, Sucha Beskidzka, Wadowice, 1 grudnia 2017 [dostęp 2022-10-28] (pol.).
