100 złotych 1925 Mikołaj Kopernik

100 złotych 1925 Mikołaj Kopernik
	Dane podstawowe
Nominał	100 złotych
Rocznik	1925
	Emisja
Mennica	Mennica Państwowa
Nakład	100 szt. (ɸ35 mm, srebro), 50 szt. (ɸ20,5 mm, srebro), 100 szt. (ɸ20,5 mm, brąz)
Projektant	Stanisław Szukalski
	Opis fizyczny
Średnica	35 mm (ustawowa), 20,5 mm (zredukowana)
Materiał	srebro, brąz
Rant	z wklęsłym napisem (ɸ35 mm), gładki (ɸ35 mm, ɸ20,5 mm)
Stempel	lustrzany (ɸ35 mm), zwykły (ɸ20,5 mm)
Uwagi	moneta próbna kolekcjonerska

100 złotych 1925 Mikołaj Kopernik – moneta próbna okresu złotowego II Rzeczypospolitej, opracowana w celu ewentualnego wykorzystania do bicia złotych monet przewidywanych przez reformę walutową Władysława Grabskiego^[1].

Mała odmiana (ɸ20,5 mm) w brązie

Rys historyczny edytuj

W jednym z aktów prawnych poprzedzających reformę Władysława Grabskiego, tj. w dekrecie Prezydenta RP z 20 stycznia 1924 r., przewidywano bicie 3100 złotych z jednego kilograma stopu złota próby 900 (⁹/₃₁ grama czystego kruszcu na 1 złoty), w nominałach: 10, 20, 50 i 100 złotych. W ramach przygotowań Mennicy Państwowej do realizacji postanowień tego dekretu, w 1925 r. wybito między innymi partię stuzłotowych monet próbnych z Mikołajem Kopernikiem, których projektantem zarówno awersu jak i rewersu był rzeźbiarz z USA – Stanisław Szukalski^[1].

Projekt Stanisława Szukalskiego zajął trzecie miejsce w rozpisanym na początku 1925 r. drugim konkursie na projekt polskich złotych monet obiegowych^[2].

Awers edytuj

W centralnym punkcie umieszczono stylizowanego, ukoronowanego orła, u góry otokowy napis: „RZECZPOSPOLITA POLSKA”, na dole w otoku: „100 ZŁOTYCH”, pod orłem rok – 1925, z lewej strony orła herb Kościesza – znak mennicy w Warszawie, z prawej wypukły napis „PRÓBA” (tylko na monetach o średnicy 35 mm)^[3].

Rewers edytuj

Na tej stronie monety umieszczono popiersie astronoma trzymającego w prawej dłoni garść promieni słonecznych, powstrzymującego w ten sposób okrąg Słońca i lewą dłonią poruszającego wirujący symbol Ziemi, jako nawiązanie do hasła: „Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię”. Pod popiersiem (na monetach o średnicy 35 mm) albo z boku (na monetach o średnicy 20,5 mm) napis:„100 ZŁOTYCH”^[3].

Opis edytuj

Umieszczony na awersie stylizowany orzeł był jednym z najbardziej oryginalnych wyobrażeń polskiego godła bitego na numizmatach z lat międzywojennych^[1].

Ostatecznie projekt stuzłotówki z Mikołajem Kopernikiem jako złotej monety obiegowej został odrzucony. Mennica Państwowa wybiła jedynie monet^[1]:

pełnowymiarowych – o średnicy 35 mm – stemplem lustrzanym, z napisem „PRÓBA”, w srebrze – 100 sztuk
o zredukowanej do 20,5 mm średnicy stemplem zwykłym, bez napisu „PRÓBA”:
- 100 sztuk w brązie,
- 50 sztuk w srebrze.

Monety o średnicy 20,5 mm mają nieznacznie zmodyfikowanym rysunku rewersu^[1].

Na rancie monety o średnicy 35 mm umieszczono wklęsły napis: „SALUS REIPUBLICAE SUPREMA LEX”^[4].

Pod koniec drugiego dziesięciolecia XXI w. ze znanych monet II Rzeczypospolitej moneta próbna z Mikołajem Kopernikiem jest^[5]:

jedyną monetą o nominale 100 złotych,
jedną z siedmiu monet będącymi efektem przygotowań Mennicy Państwowej do wprowadzenia złotych monet obiegowych przewidywanych przez reformę walutową Władysława Grabskiego, obok:
- 10 złotych 1925 Profile kobiety i mężczyzny projektu Antoniego Madeyskiego,
- 10 złotych 1925 Bolesław Chrobry projektu Zofii Trzcińskiej-Kamińskiej,
- 20 złotych 1924 Monogram RP projektu T. Załuskiego,
- 20 złotych 1925 Polonia projektu Antoniego Madeyskiego,
- 20 złotych 1925 Bolesław Chrobry projektu Zofii Trzcińskiej-Kamińskiej,
- 50 złotych 1924 Klęczący rycerz projektu Tadeusza Breyera.

Odmiany edytuj

W przypadku pełnowymiarowej monety o średnicy 35 mm znane są jej odmiany^[6]:

w srebrze, bez wklęsłego napisu na rancie, znane 2 szt.,
w miedzi, nakład nieznany^[7] (w jednym ze źródeł internetowych^[8] podawany jest nakład 60 szt. wygląda to jednak na błąd źródła, gdyż jednocześnie podawana jest informacja o masie monety – 8,8 grama, co przy średnicy 35 mm jest niemożliwe)
wybite na srebrnej monecie 1 rubel 1924, nakład nieznany.

Znane odmiany monety z redukowanej do 20,5 mm średnicy to^[9]:

w srebrze, litery w napisie „100 ZŁOTYCH” gładkie, w ramach 50 szt. całkowitego nakładu,
w srebrze, litery w napisie „100 ZŁOTYCH” rowkowate, w ramach 50 szt. całkowitego nakładu,
w miedzi, nakład nieznany,
w niklu, nakład nieznany,
w złocie, nakład nieznany,
w aluminium, nakład nieznany,
w srebrze, na krążku monety wyciętym z 2 reichsmark, nakład nieznany.

Ciekawostki edytuj

Repliki odmiany ɸ35 mm

w srebrze

w miedzi

w brązie

Repliki odmiany ɸ20,5 mm

w srebrze

w miedzi

w brązie

W początku XXI w. Mennica Polska w ramach serii: „240 lat Mennicy Polskiej – Repliki monet polskich według projektów z okresu międzywojennego” wydała blister zawierający cztery pozłacane repliki/wyobrażenia złotych monet II Rzeczypospolitej (10, 20, 50 i 100 złotych) według projektu Stanisława Szukalskiego. Numizmat 100-złotówki z tego blistra jest de facto repliką 35-milimetrowej próby 100 złotych 1925 Mikołaj Kopernik^[10].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Mennica PolskaM.P. S.A. Mennica PolskaM.P., Blister: Repliki monet polskich według projektów okresu międzywojennego, Mikołaj Kopernik, „240 lat Mennicy Polskiej”, Warszawa: Mennica Polska S.A., s. 2 .
↑ JerzyJ. Chałupski JerzyJ., Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 231, ISBN 83-912223-4-9 .
↑ ^a ^b JanuszJ. Parchimowicz JanuszJ., Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 266–278, ISBN 978-83-87355-65-4 .
↑ JanuszJ. Parchimowicz JanuszJ., Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 266, ISBN 978-83-87355-65-4 .
↑ JanuszJ. Parchimowicz JanuszJ., Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 16–60, 64–278, ISBN 978-83-87355-65-4 .
↑ JanuszJ. Parchimowicz JanuszJ., Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 266–269, ISBN 978-83-87355-65-4 .
↑ JanuszJ. Parchimowicz JanuszJ., Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 269, ISBN 978-83-87355-65-4 .
↑ Moneta: 100 Złotych (Nicolaus Copernicus) (Polska) (1918~1939 – II Rzeczpospolita (Próbne)) Col:P-047a [online], Colnect [dostęp 2019-03-24] (pol.).
↑ JanuszJ. Parchimowicz JanuszJ., Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 270–275, ISBN 978-83-87355-65-4 .
↑ Mennica PolskaM.P. S.A. Mennica PolskaM.P., Blister: Repliki monet polskich według projektów z okresu międzywojennego – Mikołaj Kopernik, „240 lat Mennicy Polskiej”, Warszawa .

Bibliografia edytuj

J. Parchimowicz Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939, Nefryt, Szczecin, wydanie I, ISBN 978-83-87355-65-4

[:0-1] Mennica PolskaM.P. S.A. Mennica PolskaM.P., Blister: Repliki monet polskich według projektów okresu międzywojennego, Mikołaj Kopernik, „240 lat Mennicy Polskiej”, Warszawa: Mennica Polska S.A., s. 2 .

[2] JerzyJ. Chałupski JerzyJ., Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 231, ISBN 83-912223-4-9 .

[:1-3] JanuszJ. Parchimowicz JanuszJ., Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 266–278, ISBN 978-83-87355-65-4 .

[4] JanuszJ. Parchimowicz JanuszJ., Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 266, ISBN 978-83-87355-65-4 .

[:22-5] JanuszJ. Parchimowicz JanuszJ., Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 16–60, 64–278, ISBN 978-83-87355-65-4 .

[6] JanuszJ. Parchimowicz JanuszJ., Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 266–269, ISBN 978-83-87355-65-4 .

[7] JanuszJ. Parchimowicz JanuszJ., Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 269, ISBN 978-83-87355-65-4 .

[:2-8] Moneta: 100 Złotych (Nicolaus Copernicus) (Polska) (1918~1939 – II Rzeczpospolita (Próbne)) Col:P-047a [online], Colnect [dostęp 2019-03-24] (pol.).

[9] JanuszJ. Parchimowicz JanuszJ., Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 270–275, ISBN 978-83-87355-65-4 .

[10] Mennica PolskaM.P. S.A. Mennica PolskaM.P., Blister: Repliki monet polskich według projektów z okresu międzywojennego – Mikołaj Kopernik, „240 lat Mennicy Polskiej”, Warszawa .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]