Otwórz menu główne
Wikipedia

10 Batalion Pancerny

10 Batalion Pancerny (10 bpanc) – oddział broni pancernych Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

10 Batalion Pancerny
Historia
Państwo  II Rzeczpospolita
Sformowanie 1935
Rozformowanie 1939
Tradycje
Nadanie sztandaru 1938
Dowódcy
Ostatni ppłk Michał Piwoszczuk
Organizacja
Dyslokacja Łódź
Rodzaj sił zbrojnych wojsko
Rodzaj wojsk bronie pancerne
Podległość 1 Grupa Pancerna
Bronie Pancerne Wojska Polskiego w 1939 przed wybuchem II wojny światowej

Batalion był jednostką wojskową istniejącą w okresie pokoju i spełniająca zadania mobilizacyjne wobec oddziałów i pododdziałów broni pancernej. Spełniał również zadania organizacyjne i szkoleniowe. Stacjonował w Łodzi. W 1939, po zmobilizowaniu jednostek przewidzianych planem mobilizacyjnym, został rozwiązany.

Formowanie i zmiany organizacyjneEdytuj

Od lata 1921 roku w garnizonie Łódź na terenie Okręgu Korpusu nr IV stacjonowała kadra 4 dywizjonu samochodowego. 14 listopada 1935 roku została ona przeformowana w kadrę 10 batalionu pancernego. 30 października 1937 roku kadra przekształcona została w 10 batalion pancerny. W tym samym roku pododdziały batalionu przeniesione zostały do Zgierza. Dowództwo pozostało w Łodzi do 1939 roku. W maju 1937 roku jednostka została podporządkowana dowódcy 1 Grupy Pancernej. Batalion należał do typu II[1]. W 1939 batalion stacjonował w Zgierzu[2]

Organizacja pokojowa batalionuEdytuj

  • dowództwo
  • kwatermistrzostwo
  • pluton łączności
  • 2 kompanie pancerne
  • kompania rozpoznawcza
  • kolumna samochodowa
  • park
  • kompania Junackich Hufców Pracy[a]

Według stanu z 15 lipca 1939 roku na ewidencji batalionu znajdowały się 33 czołgi rozpoznawcze TK-3, 88 samochodów ciężarowych, 29 samochodów specjalnych, 13 samochodów osobowych, 37 motocykli i 8 przyczep.

Mobilizacja w 1939Edytuj

Batalion był jednostka mobilizującą pododdziały broni pancernych, przewidziane w organizacji wojennej wojska, zgodnie z planem mobilizacyjnym "W". Po sformowaniu tych pododdziałów ulegał likwidacji, a nadwyżki ludzi i sprzętu przekazywał do ośrodków zapasowych broni pancernych.

W mobilizacji alarmowej, w grupie jednostek koloru żółtego[3], batalion formował:

 
czołg TK-3
 
Znaki taktyczne malowane na czołgach lekkich i rozpoznawczych[b]
 
Znaki taktyczne malowane na pojazdach pancernych[c]

W I rzucie mobilizacji powszechnej wystawiał:

  • kolumnę samochodów sanitarnych PCK typ I nr 402 (Fiat 614) dla Armii „Łódź”
  • kolumnę samochodów ciężarowych typ II nr 454 dla Armii „Łódź”; dowódca - por. rez. Jabłoński
  • kolumnę samochodów ciężarowych typ II nr 455
  • kolumnę samochodów ciężarowych typ II nr 456
  • kolumnę samochodów ciężarowych w Kraju nr 41 dla OK IV
  • kolumnę samochodów ciężarowych w Kraju nr 91 dla OK IX
  • kolumnę samochodów ciężarowych i osobowych w Kraju nr 4 dla OK IV

W II rzucie mobilizacji powszechnej organizował:

  • stały park broni pancernych nr 41[e] dla Armii „Łódź”; dowódca - Jerzy Rędziejewski

Żołnierze batalionuEdytuj

Dowódcy batalionu
  • mjr Henryk Emil Cybulski
  • mjr/ppłk Michał Piwoszczuk (– 1939)[3]
Podoficerowie batalionu
Organizacja i obsada personalna w 1939

Obsada personalna batalionu w marcu 1939 roku[5][f]:

  • dowódca batalionu – ppłk Michał Piwoszczuk
  • I zastępca dowódcy – mjr Tadeusz III Wolski[g]
  • I zastępca dowódcy (dubler) – mjr kontr. Aleksander Aławidze
  • II zastępca dowódcy – mjr Mieczysław Poniatowski
  • adiutant – kpt. Jan Antoni Kurowski
  • lekarz medycyny – por. lek. Longinus Eugeniusz Pajewski
  • kwatermistrz – kpt. Olgierd Władysław Czechowski
  • oficer mobilizacyjny – kpt. Andrzej Walczak
  • I zastępca oficera mobilizacyjnego – kpt. adm. (sap.) Teofil Janiszewski
  • oficer administracyjno-materiałowy – kpt. adm. (samoch.) Tadeusz Backiel
  • oficer gospodarczy – kpt. int. Marian Lech
  • dowódca kompanii gospodarczej – vacat
  • dowódca plutonu przewozowego OK IV – chor. Józef Tłokiński
  • dowódca plutonu łączności – por. Stanisław Wojcieszek
  • dowódca kompanii szkolnej – kpt. Jan Hodoń
  • instruktor – por. Zygmunt Wiktor Herniczek
  • instruktor – por. Eugeniusz Jan Wiktor Bukowczyk
  • dowódca kompanii pancernej – kpt. Eugeniusz Kołodziejski
  • instruktor – por. Jacek Krzyszkowski
  • dowódca plutonu szkolnego – por. Ludwik Maldełło
  • dowódca kompanii czołgów rozpoznawczych – kpt. Maciej Grabowski
  • dowódca plutonu technicznego – kpt. Lucjan Zajączkowski
  • dowódca 1 plutonu – por. Jan Bień
  • dowódca 2 plutonu – por. Oskar Brunon Jazdowski
  • dowódca kolumny samochodowej – por. Jerzy Zbigniew Radziejowski
  • zastępca dowódcy – chor. Mieczysław Swiderski
  • komendant parku – kpt. Tadeusz Witanowski
  • kierownik warsztatów – vakat
  • kierownik składnicy – chor. Marian Ostrowski
  • na kursie – kpt. Ksawery Marian Pobóg-Pągowski
  • na kursie – por. piech. Mieczysław Bielenin
  • na kursie – por. kaw. Kazimierz Bronisław Edmund Huttel

Symbole batalionuEdytuj

Sztandar

Zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 25 marca 1938 roku nadano batalionowi sztandar. Jak wszystkie sztandary broni pancernych, posiadał on ujednoliconą prawą stronę płatu. Zamiast numeru oddziału, na białych tarczach między ramionami krzyża kawaleryjskiego występował Znak Pancerny[8]. Znak ten umieszczony był również na przedniej ściance podstawy orła.

Na lewej stronie płatu sztandaru umieszczono[9]:

Uroczyste wręczenie sztandaru odbyło się 26 maja 1938 roku na Polu Mokotowskim w Warszawie. Sztandar wręczył reprezentujący Prezydenta RP i Naczelnego Wodza — minister spraw wojskowych gen. dyw. Tadeusz Kasprzycki.

Obecnie sztandar eksponowany jest w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie[10][11].

Odznaka pamiątkowa

22 grudnia 1937 roku minister spraw wojskowych, gen. dyw. Tadeusz Kasprzycki zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 10 bpanc [12].

Odznaka ma kształt krzyża maltańskiego, pokrytego czarną emalią. Pośrodku srebrny smok. Brak jest danych o autorze projektu odznaki. Odznaki wykonywane były jedynie w wersji emaliowanej[13].

UwagiEdytuj

  1. ↑ Witold Jarno podaje, że w skład batalionu wchodził pluton junaków, natomiast Rajmund Szubański stwierdza, że kompania junaków występowała wyłącznie w strukturze Kadry 9 Batalionu Pancernego, a pozostałych batalionach pancernych był tylko pluton.
  2. ↑ 1 – czołg dowódcy kompanii; 2 – czołg dowódcy 1 plutonu; 3 – czołg dowódcy 2 plutonu; 4 – czołg dowódcy 3 plutonu; 5 – czołgi z 1 plutonu; 6 – czołgi z 2 plutonu; 7 – czołgi z 3 plutonu
  3. ↑ 1 – wóz dowódcy szwadronu; 2 – wóz dowódcy 1 plutonu; 3 – wóz dowódcy 2 plutonu; 4 – wóz z 1 plutonu; 5 – wóz z 2 plutonu.
  4. ↑ Piotr Zarzycki nie wymienia Kolumny Samochodów Osobowych nr 41.
  5. ↑ Według Piotra Zarzyckiego Stały Park Broni Pancernych nr 41 formował się bez czołówki.
  6. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[6].
  7. ↑ Tadeusz III Wolski ur. 8 stycznia 1891 roku w Popelni na Ukrainie, w rodzinie Stanisława i Anny z Sośnickich. W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku dostał się do sowieckiej niewoli. Przebywał w obozie w Starobielsku. Wiosną 1940 roku został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie i pogrzebany w Piatichatkach. Od 17 czerwca 2000 roku spoczywa na Cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie. 5 października 2007 roku Minister Obrony Narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie do stopnia podpułkownika. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 roku, w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[7]

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Gaj 2014 ↓, s. 37.
  2. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 791.
  3. ↑ a b Szubański 2011 ↓, s. 57.
  4. ↑ Żebrowski 1971 ↓, s. 383.
  5. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 797.
  6. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  7. ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 608.
  8. ↑ Satora 1990 ↓, s. 369.
  9. ↑ Żebrowski 1971 ↓, s. 258-271.
  10. ↑ Żebrowski 1971 ↓, s. 267.
  11. ↑ Satora 1990 ↓, s. 381.
  12. ↑ Dziennik Rozkazów M.S.Wojsk. nr 17 z 22.12.1937 r., poz. 210.
  13. ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 319.

BibliografiaEdytuj

  • Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
  • Krzysztof M. Gaj: Polska broń pancerna w 1939 roku - organizacja wojenna i pokojowa jednostek. Oświęcim: NapoleonV, 2014. ISBN 978-83-7889-122-2.
  • Adam Jońca: Wrzesień 1939: pojazdy Wojska Polskiego: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1990.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
  • Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
  • Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
  • Rajmund Szubański: Polska broń pancerna 1939. Warszawa: Bellona, 2011. ISBN 978-83-11-12106-5.
  • Jan Tarczyński, Krzysztof Barbarski, Adam Jońca: Pojazdy w Wojsku Polskim = Polish Army vehicles : 1918-1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Ajaks"; Londyn: Komisja Historyczna b. Sztabu Głównego PSZ, 1995. ISBN 83-85621-57-1.
  • Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918 - 1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddziałowych Broni Pancernych, 1971.
  • Witold Jarno, Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918-1939, Instytut Historii Uniwersytetu Łódzkiego, Katedra Historii Polski Współczesnej, Wydawnictwo „Ibidem”, Łódź 2001, ​ISBN 83-88679-10-4​, s. 198, 335-337.
  • Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny „W”, Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny, Pruszków 1995, ​ISBN 83-85621-87-3​.
  • Waldemar Rezmer, Operacyjna służba sztabów Wojska Polskiego w 1939 r. (organizacja, zasady funkcjonowania, przygotowanie do wojny), Toruń 1993.
  • Włodzimierz Kozłowski, Łódzko-zgierski 10 batalion pancerny (1935-1939), "Rocznik Łódzki" 1985, T. XXXV.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=10_Batalion_Pancerny&oldid=57452795”