12 Batalion Celny
12 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1921 |
| Rozformowanie |
1922 |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Kontynuacja | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
ppłk Stanisław Turski |
| Organizacja | |
| Dyslokacja |
Stryj[1] |
| Formacja | |
| Podległość |
Główna Komenda Batalionów Celnych |
Formowanie i zmiany organizacyjne edytuj
Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 w miejsce batalionów wartowniczych i batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne. 12 batalion celny powstał w granicach DOG Lwów, a zorganizowano go na bazie 3/VI batalionu wartowniczego. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych[2]. Podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a pod względem politycznym Ministrowi Spraw Wewnętrznych[3].
Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej[4]. Po sformowaniu dowództwo batalionu stacjonowało w Stryju, a sztaby kompanii w Oporcu, Siankach,Ludwikówce i Świętosławiu[5]. W sierpniu 1921 4 kompania zluzowała 1 kompanię, a 1 kompania we wrześniu przeszła na miejsce 3 kompanii, a kompania 3 do Sianek na miejsce 2 kompanii. sztab 2 kompanii zajął kwatery w Ticholce[5].
W listopadzie 1921 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne[6]. 12 batalion celny znalazł się w strukturze 4 Brygady Celnej[7]. Z początkiem 1922 został rozwiązany stacjonujący w Chojnicach 20 batalion celny. 3 kompania celna rozwiązanego batalionu początkowo miała wejść w struktury 9 batalionu celnego stacjonującego w Oświęcimiu. Ostatecznie rozkaz zmieniono i przydzielono kompanię do 12 batalionu celnego[8]. W lutym 1922 4 kompania była "w drodze" do Lubkowa, a 1 kompania celna była luzowana przez 19 batalion celny[5]. 1 kwietnia 1 kompania odbywała przeszkolenie graniczne w Drohobyczu, a 4 kompania celna przeszła do Maniowa[5].
W czerwcu 1922 do Drohobycza przeniosło się dowództwo batalionu i 3 kompania[5]. 12 batalion celny został zluzowany i zakończył służbę graniczną 30 lipca 1922 o godzinie 12:00. W sierpniu został przeznaczony do wzmocnienia granicy wschodniej i przegrupowany z Drohobycza do Stołpców do dyspozycji Wojewody Nowogródzkiego. Obsadził odcinek 4 kompanii celnej 32 batalionu celnego i 3 kompanii 2 batalionu celnego. Była to część powiatu stołpeckiego od placówki „Zagajna” do Tryszkowszczyzny[9]. Na miejsce postoju dowództwa wyznaczono Rubieżewicze[8]. Ostatni meldunek dyslokacyjny batalionu z października 1922 umiejscawiał sztab batalionu w Rubieżewiczach, a 3 kompanię celną w rezerwie[5].
Wykonując postanowienia uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922, Minister Spraw Wewnętrznych rozkazem z 9 listopada 1922 zmienił nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”[3]. Wprowadził jednocześnie w formacji nową organizację wewnętrzną[10]. 12 batalion celny przemianowany został na 12 batalion Straży Granicznej.
Służba celna edytuj
Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień[11]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście[12].
- Sąsiednie bataliony
Kadra batalionu edytuj
- Dowódcy batalionu
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
|---|---|---|---|
| ppłk | Stanisław Turski[1] | VII – VIII 1921[5] | |
| mjr | Leparski[1] | od IX 1921 – X 1922[5] |
Struktura organizacyjna edytuj
| Ordre de Bataille 12 batalionu celnego w Stryju na dzień 1 lipca 1921[5] | ||||
|---|---|---|---|---|
| kompanie | 1. Oporzec | 2. Sianki | 3. Ludwikówka | 4. Świętosław |
| dowódcy | por. Witwicki | kpt. Niziński | por. Porucznik | por. Wiesel |
| placówki | Wyżłów | Libuchora | Seneczków | Klimiec |
| Beskid | Hnyła | Wyszków | Iwaszkowce | |
| Chaszczowanie | Husne | Świeca Klausa | Żupanie | |
| Jelenkowate | Bukowiec | Beskid Klausa | ||
| Różanka | Osmołoda | |||
| Mosty kolejowe | ||||
| Ordre de Bataille 12 batalionu celnego w Stryju na dzień 1 grudnia 1921[5] | ||||
| kompanie | 1. Ludwikówka | 2. Tucholka | 3. Sianki | 4. Ławoczne |
| dowódcy | por. Witwicki | kpt. Niziński | por. Porucznik | kpt. Kaczkowski |
| placówki | Seneczków | Żupanie | Hnyła | Beskid |
| Beskid Klauza | Klimiec | Libuchora | Jelenkowate | |
| Świeca Klauza | Iwaszkowce | Bukowiec | Chaszczowanie | |
| Osmołoda | Krywka | Wyżłów | ||
| Wyszków | Husne | |||
| OdeB 12 batalionu celnego w Rubieżewiczach na dzień 1 października 1922[5] | ||||
| kompanie | 1. Wołma | 2. Rubieżewicze | 3. Rubieżewicze | 4. Suła |
| dowódcy | por. Witwicki | kpt. Szhenk | por. Porucznik | kpt. Solecki |
| placówki | Szczepki | Różanka | Basmany | |
| Zajówka | Zichacze | Nowy dom | ||
| Wołma | Rubieżewicze | Bardzie | ||
| Jachimowo | Mikolicze | Dubowo | ||
| Morgi | Nowy dom | |||
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 13.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.
- ↑ a b Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 75.
- ↑ a b c d e f g h i j k OdeB batalionów celnych ↓, s. 12bc.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 26.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 74.
- ↑ a b Organizacja batalionów celnych ↓.
- ↑ Materiały dotyczące dyslokacji IWGW ↓, s. 28.
- ↑ Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 5.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 72.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 73.
- ↑ WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000
Bibliografia edytuj
- Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Teresa Prengel-Boczkowska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
- Ordre de Bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Zarządzenia i wytyczne Ministerstwa Skarbu, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Głównej Komendy Batalionów Celnych dotyczące organizacji, reorganizacji i luzowania Batalionów Celnych → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Materiały dotyczące dyslokacji Inspektoratu Wojskowego Granicy Wschodniej Województwa Poleskiego, 1921–1922 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin