140 Dywizja Strzelecka (ZSRR)

140 Syberyjska, Nowogrodzko-Siewierska Dywizja Strzelecka (ros. 140-я стрелковая дивизия; 140-я Сибирская, Новгород-Северская дивизия) – związek taktyczny Armii Czerwonej.

140 Dywizja Strzelecka
140-я стрелковая дивизия
Historia
Państwo

 ZSRR

Sformowanie

5 lutego 1943

Rozformowanie

lato 1946

Nazwa wyróżniająca

Syberyjska, Nowogrodzko-Siewierska

Dowódcy
Pierwszy

Michał Jenszyn

Ostatni

Michaił Własow

Działania zbrojne
II wojna światowa
agresja ZSRR na Polskę
front wschodni
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych

Armia Czerwona

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

70 Armia65 Armia13 Armia60 Armia38 Armia

Skład

m.in.: 258 pułk strzelców, 283 pułk strzelców

Odznaczenia
Monument upamiętniające sybirskie dywizje w Nowosybirsku

Historia edytuj

Dywizja uczestniczyła w agresji na Polskę w 1939.

Po raz kolejny dywizja (wywodząca się z Syberyjskiej Dywizji Strzeleckiej Wojska NKWD) była formowana w nieukończonych wówczas halach Nowosybirskich Zakładów Lotniczych[1]. Po dwóch miesiącach w lutym 1943 wojsko wyruszyło koleją na wschód w stronę Moskwy[1]. Od Jelca żołnierze dywizji maszerowali pieszo[2]. Po dwudziestu dniach marszu i pokonaniu 400 km[3] dywizja przystąpiła do działań w rejonie miejscowości Rżawczik i Murawczik[3]. Latem 1943 dywizja brała udział w walkach na łuku kurskim oraz operacji orłowskiej[4]. Po odniesieniu tamże zwycięstw jednostka walczyła pod Siewskiem, sforsowała Desnę i zdobyła Nowogród Siewierski. Jako pierwszy do miasta 16 września wszedł 283 pułk piechoty. Od tego dnia 140 dywizja nosiła nazwę Nowogrodzko-Siewierskiej[5] (odtąd formalnie 140 Syberyjska, Nowogrodzko-Siewierska Dywizja Piechoty[6]). Przed 1 listopada 1943 dywizja przeszła rzeki Snow, Trubiż, Soż i kierowała się w stronę Dniepru[7]. 27 lipca 1944 dywizja weszła do Lwowa[8]. Następnie jednostka kierowała się szosą Lwów-Przemyśl, po czym zmieniła kierunek na południowy, przebijając się przez wzniesienia Karpat[9]. W dniu 3 sierpnia 1944 jej 258 pułk piechoty na lewym skrzydle sforsował San i wjechał do Sanoka od strony jego północno-wschodnich przedmieść ulicą Jagiellońską[10]. Dowódca pułku, ppłk Fiodor Jarygin ustanowił komendanturę garnizonu w domu położonym naprzeciw miejscowego szpitala[11][12][13]. Dzień później, 4 sierpnia nastąpił kontratak niemieckiej 1 Dywizji Pancernej, atakująca transporterami i czołgami od strony wschodniej (od miast Zagórz i Lesko)[12] i południowej[14]. Ostrzał prowadzili niemieccy fizylierzy[15]. Wówczas w miejscowym szpitalu pozostali radzieccy ranni w liczbie ok. 30 (przebywała tam przyjęta wcześniej przez Polaków kadra radzieckiego batalionu sanitarnego)[16]. Tam polscy lekarze uratowali ich[17]. Niemcy utrzymali się w mieście kilka dni[17] i według różnych źródeł, po odbiciu Sanoka, pozostawali w mieście: trzy dni[18], od 3 do 7[19], 6-7 dni[20], około tydzień[21]. Następnie wojska radzieckiej ponownie zajęły miasto[22]. W tym czasie 140 Dywizja wchodziła w skład 101 Korpusu Piechoty 38 Armii (skupiała ona korpusy 52, 67, 101)[23]. Dywizja brała udział w walkach o Krosno, Rzeszów, Duklę[24]. Jesienią 1944 dywizja prowadziła działania w podkarpackich rejonach Zakopanego i Krynicy[22]. W tym czasie zarówno 140 jak i 70 dywizja piechoty gwardii osłaniały skrzydła 1 korpusu kawalerii gwardii, który był przeznaczony do wsparcia powstania słowackiego[25]. U boku wojsk radzieckich walczył także wówczas I Czechosłowacki Korpus Armijny pod dowództwem gen. Ludvíka Svobody[23]. Później dywizja przebywała w Bielsku-Białej[26]. Od 29 kwietnia 1945 rozpoczęła forsowanie Odry i weszły do Ostrawy, gdzie toczono walki z Niemcami[27]. W maju 1945 kierowali się na Ołomuniec[28].

Po wojnie dywizja została rozwiązana[29].

Struktura organizacyjna edytuj

W 1939[30]
  • dowództwo i sztab
  • 445 pułk strzelecki
  • 637 pułk strzelecki
  • 798 pułk strzelecki
  • 309 pułk artylerii
  • 344 pułk artylerii haubic

Żołnierze dywizji edytuj

Dowódcy dywizji
Inni

Odznaczenia edytuj

Upamiętnienie edytuj

W okresie PRL w Krośnie ustanowiono upamiętnienia ku czci wyzwolenia miasta przez 140 dywizję: na cmentarzu przy placu 3 Maja pomnik (1947) oraz w Urzędzie Miasta przy Rynku tablicę pamiątkową[33].

Przypisy edytuj

  1. a b Kardin 1978 ↓, s. 23.
  2. Kardin 1978 ↓, s. 24.
  3. a b c Kardin 1978 ↓, s. 26.
  4. Kardin 1978 ↓, s. 39, 42, 46, 51.
  5. Kardin 1978 ↓, s. 51.
  6. Kardin 1978 ↓, s. 18, 52.
  7. Kardin 1978 ↓, s. 52.
  8. Kardin 1978 ↓, s. 138-139.
  9. Kardin 1978 ↓, s. 139.
  10. Kardin 1978 ↓, s. 139, 179, 227-229.
  11. Kardin 1978 ↓, s. 179, 229.
  12. a b Witold Szymczyk. Powrót lejtnantów. „Nowiny”. Nr 37, s. 7, 17-18 lutego 1979. 
  13. Józef Ząbkiewicz. Pierwszy dzień wolności. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 22 (279), s. 4, 10-20 sierpnia 1983. 
  14. Kardin 1978 ↓, s. 179, 183.
  15. Kardin 1978 ↓, s. 130.
  16. Kardin 1978 ↓, s. 140, 197.
  17. a b Kardin 1978 ↓, s. 183.
  18. Kardin 1978 ↓, s. 184 (relacje dowódcy 258 pułku Fiodora Jarygina oraz szefa sztabu 140 dywizji, Siergieja Grigorjewicza Samuelsona.
  19. Kardin 1978 ↓, s. 184-185 (relacje mieszkańców Sanoka, którzy podawali 3 lub 4 lub 6 lub 7 dni..
  20. Kardin 1978 ↓, s. 241 (relacja Zdzisława Beksińskiego).
  21. Kardin 1978 ↓, s. 184 (relacje Emila Kardina i Marii Witinskiej).
  22. a b Kardin 1978 ↓, s. 140.
  23. a b Kardin 1978 ↓, s. 141, 142.
  24. Kardin 1978 ↓, s. 142.
  25. Kardin 1978 ↓, s. 141.
  26. Kardin 1978 ↓, s. 151.
  27. Kardin 1978 ↓, s. 153-154.
  28. Kardin 1978 ↓, s. 195.
  29. a b c d Kardin 1978 ↓, s. 18.
  30. a b Zarzycki 2014 ↓, s. 308.
  31. Kardin 1978 ↓, s. 15, 27, 156.
  32. Kardin 1978 ↓, s. 18, 102.
  33. Województwo krośnieńskie. W: Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa, lata wojny 1939–1945. Warszawa: Rada Ochrony Pomników Walk i Męczeństwa / Sport i Turystyka, 1988, s. 387. ISBN 83-217-2709-3.

Bibliografia edytuj