Otwórz menu główne
Wikipedia

15 Wielkopolski Pułk Artylerii Lekkiej

Ten artykuł dotyczy 15 Wielkopolskiego pal. Zobacz też: 15 Pułk Artylerii Lekkiej – stronę ujednoznaczniającą.

15 Wielkopolski Pułk Artylerii Lekkiej (15 pal) – oddział artylerii lekkiej Armii Wielkopolskiej i Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

15 Pułk Artylerii Lekkiej
15 Pułk Artylerii Polowej Wielkopolskiej
Historia
Państwo  II Rzeczpospolita
Sformowanie 1920
Rozformowanie 1939
Nazwa wyróżniająca Wielkopolski
Tradycje
Święto 17 sierpnia[1]
Nadanie sztandaru 19 czerwca 1938
Rodowód 1 Pułk Artylerii Polowej Wielkopolskiej
Kontynuacja 15 Brygada Zmechanizowana
Dowódcy
Pierwszy płk Anatol Kędzierski
Ostatni ppłk Jerzy Leonhard
Organizacja
Dyslokacja Garnizon Bydgoszcz[2]
Rodzaj sił zbrojnych Wojsko
Rodzaj wojsk Artyleria
Podległość 15 Wielkopolska Dywizja Piechoty[3]

Historia pułkuEdytuj

Pierwsze pododdziały przyszłego pułku tworzyły się 30 grudnia 1918 w Białych Koszarach przy ul. Magazynowej w Poznaniu. Stąd wyruszyły na front, gdzie łączono je w baterie i dywizjony. 19 stycznia 1919 roku Dowództwo Główne Sił Zbrojnych Polskich w byłym zaborze pruskim poleciło podpułkownikowi Anatolowi Kędzierskiemu przystąpić do organizacji 1 pułku artylerii lekkiej Wielkopolskiej. 6 marca 1919 właśnie te pododdziały artylerii utworzyły pułk. 21 września 1919 jednostka została przemianowana na 1 pułk artylerii polowej Wielkopolskiej. W czasie przejmowania Pomorza pułk przemianowany został na 15 Wielkopolski pułk artylerii polowej.

2 grudnia 1920 roku pułk przybył do garnizonu Bydgoszcz, w którym stacjonował do 1939 roku[4].

 
15 DP w 1938

31 grudnia 1931 roku na podstawie rozkazu B. Og. Org. 1120 – 18 Org. Ministra Spraw Wojskowych marszałka Polski Józefa Piłsudskiego 15 pap został przemianowany na 15 pułk artylerii lekkiej[5].

W niedzielę 26 sierpnia 1938 roku, w Bydgoszczy, odbyły się dwie uroczystości. Na Starym Rynku miała miejsce ceremonia powitania sztandarów 15 pal i 11 dak. Ceremonię rozpoczęto o godz. 9.30 odegraniem marsza generalskiego na powitanie gen. bryg. Stanisława Grzmot-Skotnickiego. Następnie na dziedzińcu koszar im. Bartosza Głowackiego odprawiona została msza polowa. Po mszy dowódcy obu jednostek zaprzysiężyli swoich żołnierzy na sztandary. Później płk Wojciech Stachowicz dokonał aktu nadania odznaki pamiątkowej pułku dla miasta Bydgoszczy. Odznakę odebrał prezydent Leon Barciszewski, który z kolei przekazał pułkowi herb miasta. Po dekoracji przemawiał mały Poleszuk, Tomasz Hryciuk, który na zaproszenie pułku przybył wraz z Marią Hryciuk z Zamroczyna, w powiecie stolińskim. Pułk opiekuje się szkołą w tej miejscowości. Mały Hryciuk podziękował w serdecznych słowach żołnierzom i oficerom za tę opiekę. Uroczystości zakończyła defilada[6].

Pułk był jednostką mobilizującą. W sierpniu 1939 roku, zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” sformował cztery pododdziały dla macierzystej dywizji i jeden pododdział dla dowódcy OK VIII:

  • kolumna taborowa parokonna nr 812
  • warsztat taborowy parokonny nr 809
  • pluton parkowy uzbrojenia nr 802
  • samodzielny patrol meteorologiczny nr 15

oraz bateria marszowa 15 pal[a] Po zakończeniu mobilizacji zorganizowany został oddział zbierania nadwyżek 15 pal pod dowództwem mjr. Zygmunta Wituńskiego (?)

Kadra pułkuEdytuj

 
 
Pułk walczył w składzie 15 DP
 
Armata 75 mm wz. 1897
Dowódcy pułku
Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 roku – I zastępca dowódcy)
  • ppłk art. August Trzos (1923[13] – V 1925 → dowódca 10 dak[14])
  • ppłk art. Olgierd Ludwik Mierkowski (od 31 V 1925[14])
  • mjr / ppłk art. dr Karol Myrek (XII 1927[15] – III 1929 → szef artylerii DOWar. „Wilno”[16])
  • mjr / ppłk dypl. art. Jan Kulczycki (27 IV 1929 - 3 XI 1934 → dowódca 26 pal[17])
  • mjr / ppłk dypl. art. Stefan Mieczysław Mączyński (15 IX 1935[18] – 1937)
  • ppłk art. Jerzy Jan Leonhard (do 24 VIII 1939 → dowódca pułku)
Kwatermistrzowie (od 1938 roku – II zastępca dowódcy)
Oficerowie

Obsada personalna w 1939 rokuEdytuj

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku[29][d]:

  • dowódca pułku – płk Wojciech Stachowicz
  • I zastępca dowódcy – ppłk Jerzy Jan Leonhard
  • adiutant – kpt. Bogdan Roman Szczerkowski
  • lekarz medycyny – por. lek. Bolesław Januszewski
  • lekarz weterynarii – por. Romuald Hayder
  • oficer zwiadowczy – kpt. Wacław Kosmowski
  • II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – mjr Leon August Jan Rzepecki
  • oficer mobilizacyjny – kpt. Stefan Dumało
  • zastępca oficera mobilizacyjnego – kpt. Zdzisław Michał Dmowski
  • oficer administracyjno-materiałowy – kpt. Stanisław Sidorenko
  • oficer gospodarczy – por. int. Michał Pracki
  • oficer żywnościowy – chor. Ignacy Frąckowiak
  • dowódca plutonu łączności – kpt. Czesław Berezowski
  • oficer plutonu – ppor. Józef Siwek
  • dowódca szkoły podoficerskiej – por. Zygmunt Zublewicz
  • dowódca plutonu – por. Mieczysław Silkowski
  • dowódca plutonu – ppor. Stefan Luśniak
  • dowódca plutonu – ppor. Jerzy Kazimierz Makowski
  • dowódca I dywizjonu – mjr Wiktor Wątorski
  • dowódca 1 baterii – kpt. Jerzy Bugajski
  • dowódca plutonu – por. Ksawery Dokurno
  • dowódca 2 baterii – kpt. Stefan Józef Dębski
  • dowódca plutonu – ppor. Jan Władysław Krajewski
  • dowódca II dywizjonu – mjr Zygmunt Wituński
  • dowódca 5 baterii – kpt. Stefan Marian Świerczyński
  • dowódca plutonu – ppor. Kazimierz Marian Adam Zimnal
  • dowódca 6 baterii – p.o. por. Apoloniusz Zawilski
  • dowódca plutonu – ppor. Wiesław Adam Annusewicz
  • dowódca III dywizjonu – mjr Walery Krzyżyński
  • dowódca 7 baterii – kpt. Andrzej Szwejkowski
  • dowódca 8 baterii – kpt. Stanisław Taczanowski
  • dowódca plutonu – ppor. Aleksander Kułakowski
  • odkomenderowany – ppor. Stefan Bancer
  • na kursie – kpt. Aleksander Kostrowicki
Obsada personalna pułku we wrześniu 1939 roku
Dowództwo
  • dowódca pułku – ppłk Jerzy Leonhard
  • adiutant – kpt. Stanisław Taczanowski
  • oficer zwiadowczy – por. Ksawery Dokurno
  • oficer łączności – por. Mieczysław Silikowski
  • oficer łącznikowy – por. rez. Wacław Suligowski
  • oficer broni – ppor. Józef Siwek
  • dowódca plutonu topograficzno-ogniowego – ppor. Stefan Luśniak
  • szef kancelarii – ogn. Jan Jankowiak
I dywizjon
  • dowódca dywizjonu – mjr Wiktor Wątorski
  • adiutant – por. rez. Jan Karwicki
  • dowódca 1 baterii – por. Zygmunt Zublewicz
  • dowódca 2 baterii – kpt. Stefan Dębski
  • dowódca 3 baterii – kpt. Czesław Berezowski
II dywizjon
  • dowódca dywizjonu – mjr Stanisław Ejsymont
  • adiutant – ppor. rez. czesław Jankowski
  • dowódca 4 baterii – kpt. Stefan Świerczyński
  • dowódca 5 baterii – kpt. Aleksander Kostrowicki
  • dowódca 6 baterii – kpt. Zdzisław Dmowski
III dywizjon
  • dowódca dywizjonu – mjr Mieczysław Para
  • adiutant – por. rez. Kazimierz Stojewski
  • dowódca 7 baterii – kpt. Andrzej Szwejkowski
  • dowódca 8 baterii – por. Apoloniusz Zawilski
  • dowódca 9 baterii – kpt. Stanisław Sidorenko

Kawalerowie Virtuti MilitariEdytuj

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari[31]

 
  1. bomb. Marian Berger
  2. kpt. Leon Bogusławski
  3. ppor. Marian Breliński
  4. kpr. Antoni Bródka
  5. mjr Jerzy Cegielski
  6. ppor. Michał Drozdowicz
  7. chor. Franciszek Duszyński
  8. kpt. Władysław Dzieżgowski
  9. por. Jan Heine
  10. por. Marian Kaźmierczak
  11. ppor. Adolf Karłowski
  12. ppor. Józef Lorek
  13. bomb. Stanisław Michalak
  14. por. Józef Muślewski
  15. ppłk Rudolf Niemira
  16. por. Ludwik Niewodniczański
  17. por. Kazimierz Nieżychowski
  18. kpt. Wiktor Rossa
  19. plut. Ignacy Rychłowski
  20. kpr. Antoni Sawiński
  21. bomb. Jan Spychaj
  22. bomb. Ludwik Woś
  23. kpr. Tadeusz Żak
  24. kpt. Michał Zenkteler

Symbole pułkoweEdytuj

Sztandar
Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

19 czerwca 1938, w Toruniu, Marszałek Polski Edward Śmigły-Rydz wręczył jednostce sztandar ufundowany przez społeczeństwo Bydgoszczy. Nadanie sztandaru i zatwierdzenie jego wzoru ujęte zostało w Dodatku Tajnym nr 6 do Dziennika Rozkazów M.S.Wojsk. z 17 lutego 1938, nr 3, poz. 26[32].

Odznaka pamiątkowa

28 maja 1926 roku gen. dyw. Daniel Konarzewski, w imieniu Ministra Spraw Wojskowych, zatwierdził wzór i statut odznaki pamiątkowej 15 pułku artylerii polowej[33]

Odznaka o wymiarach 57x38 mm ma kształt rombu pokrytego ciemnozieloną emalią na tle skrzyżowanych luf armatnich barwy srebrzystej. Pośrodku, na ozdobnym kartuszu barwy patynowanego srebra ujętym w gałązki laurowe wpisano numer i inicjały 15 PAP. Dwuczęściowa - oficerska, wykonana w srebrze lub w tombaku srebrzonym i emaliowana. Wykonanie: Wiktor Gontarczyk - Warszawa[2]. W 1939 roku zmieniono inicjały z PAP na PAL[34]

UwagiEdytuj

  1. ↑ Bateria marszowa 15 pal była formacją krajową podporządkowaną dowódcy OK VIII, której zadaniem było uzupełnianie strat poniesionych przez pułk w czasie walk.
  2. ↑ Zygmunt Kinel urodził się 27 grudnia 1884 roku w Rzeszowie, w rodzinie Ignacego. Zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów artylerii. W 1923 roku pełnił służbę w 11 Pułku Artylerii Polowej w Stanisławowie na stanowisku dowódcy I dywizjonu detaszowanego w Kołomyi. Następnie został przeniesiony do 15 pułku artylerii polowej w Bydgoszczy. 15 lipca 1924 roku został wyznaczony na stanowisko kwatermistrza pułku. W październiku 1927 roku został przeniesiony do 13 pułku artylerii polowej w Równem na stanowisko dowódcy I dywizjonu. W kwietniu 1928 roku został przeniesiony do Komendy Placu Obozu Ćwiczebnego Czerwony Bór na stanowisko komendanta. W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I. Był wówczas „w dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr I”. W 1940 roku został zamordowany w Bykowni. Jego nazwisko figuruje na Ukraińskiej Liście Katyńskiej[19][20][21][22]
  3. ↑ Ryszard Vietinghoff-Scheel, dowódca I/15 pap, zmarł 16 września 1925 roku „po długich i ciężkich cierpieniach spowodowanych chorobą nabytą w wojnie polsko-bolszewickiej roku 1920”, „Polska Zbrojna” Nr 257 z 19 września 1925 roku, s. 5.
  4. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[30].

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Galster 1975 ↓, s. 43.
  2. ↑ a b Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 249.
  3. ↑ Satora 1990 ↓, s. 288.
  4. ↑ Panufnik 1929 ↓, s. 27.
  5. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 36 z 31 grudnia 1931 roku, poz. 473.
  6. ↑ Zaprzysiężenie pułków pomorskich, Kurier Bydgoski Nr 145 z 28 czerwca 1938 r.
  7. ↑ Panufnik 1929 ↓, s. 5.
  8. ↑ a b Panufnik 1929 ↓, s. 6.
  9. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 23 maja 1927 roku, s. 147.
  10. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 28 stycznia 1931 roku, s. 4.
  11. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934 roku, s. 254.
  12. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 6 lutego 1935 roku, s. 4.
  13. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 743.
  14. ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 59 z 31 maja 1925 roku, s. 294.
  15. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 28 z 23 grudnia 1927 roku, s. 365.
  16. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 22 marca 1929 roku, s. 101.
  17. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934 roku, s. 263.
  18. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 31 sierpnia 1935 roku, s. 99.
  19. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 735, 815.
  20. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 664, 739.
  21. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 431, 451.
  22. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 342, 850.
  23. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 70 z 25 lipca 1924 roku, s. 403.
  24. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 304.
  25. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 327.
  26. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930 roku, s. 116.
  27. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930 roku, s. 101.
  28. ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 18 kwietnia 1935 roku, s. 40.
  29. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 733.
  30. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  31. ↑ Panufnik 1929 ↓, s. 29-30.
  32. ↑ Satora 1990 ↓, s. 288-290.
  33. ↑ Dziennik Rozkazów M.S.Wojsk. Nr 14 z 28 maja 1926 r., poz. 142.
  34. ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 250-251.

BibliografiaEdytuj

  • Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 7, Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939. Organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. Warszawa, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1975.
  • Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914 - 1939. Londyn: 1975.
  • Roman Łoś: Artyleria polska 1914-1939. Warszawa: Wydawnictwo "Bellona", 1991. ISBN 83-11-07772-X.
  • Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
  • Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
  • Piotr Zarzycki, 15 Wielkopolski Pułk Artylerii Lekkiej, Pruszków 2000.
  • Ładysław Panufnik: Zarys historii wojennej 15-go Pułku Artylerii Polowej Wielkopolskiej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
  • Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=15_Wielkopolski_Pułk_Artylerii_Lekkiej&oldid=57275208”