15 Wielkopolski Pułk Artylerii Lekkiej

Ten artykuł dotyczy 15 Wielkopolskiego pal. Zobacz też: 15 Pułk Artylerii Lekkiej – stronę ujednoznaczniającą.

15 Wielkopolski Pułk Artylerii Lekkiej (15 pal) – oddział artylerii lekkiej Armii Wielkopolskiej i Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

15 Pułk Artylerii Lekkiej
15 Pułk Artylerii Polowej Wielkopolskiej
Ilustracja
Odznaka 15 pap
Historia
Państwo  II Rzeczpospolita
Sformowanie 1920
Rozformowanie 1939
Nazwa wyróżniająca Wielkopolski
Tradycje
Święto 17 sierpnia[1]
Nadanie sztandaru 19 czerwca 1938
Rodowód 1 pułk artylerii polowej Wielkopolskiej
Kontynuacja 15 Brygada Zmechanizowana
Dowódcy
Pierwszy płk Anatol Kędzierski
Ostatni ppłk Jerzy Leonhard
Organizacja
Dyslokacja Garnizon Bydgoszcz[2]
Rodzaj sił zbrojnych Wojsko
Rodzaj wojsk Artyleria
Podległość 15 Wielkopolska Dywizja Piechoty[3]
Multimedia w Wikimedia Commons

Historia pułkuEdytuj

Pierwsze pododdziały przyszłego pułku tworzyły się 30 grudnia 1918 w Białych Koszarach przy ul. Magazynowej w Poznaniu. Stąd wyruszyły na front, gdzie łączono je w baterie i dywizjony. 19 stycznia 1919 roku Dowództwo Główne Sił Zbrojnych Polskich w byłym zaborze pruskim poleciło podpułkownikowi Anatolowi Kędzierskiemu przystąpić do organizacji 1 pułku artylerii lekkiej Wielkopolskiej. 6 marca 1919 właśnie te pododdziały artylerii utworzyły pułk. 21 września 1919 jednostka została przemianowana na 1 pułk artylerii polowej Wielkopolskiej. W czasie przejmowania Pomorza pułk przemianowany został na 15 Wielkopolski pułk artylerii polowej.

2 grudnia 1920 roku pułk przybył do garnizonu Bydgoszcz, w którym stacjonował do 1939 roku[4].

 
15 DP w 1938

31 grudnia 1931 roku na podstawie rozkazu B. Og. Org. 1120 – 18 Org. Ministra Spraw Wojskowych marszałka Polski Józefa Piłsudskiego 15 pap został przemianowany na 15 pułk artylerii lekkiej[5].

W niedzielę 26 sierpnia 1938 roku, w Bydgoszczy, odbyły się dwie uroczystości. Na Starym Rynku miała miejsce ceremonia powitania sztandarów 15 pal i 11 dak. Ceremonię rozpoczęto o godz. 9.30 odegraniem marsza generalskiego na powitanie gen. bryg. Stanisława Grzmot-Skotnickiego. Następnie na dziedzińcu Koszar im. Bartosza Głowackiego odprawiona została msza polowa. Po mszy dowódcy obu jednostek zaprzysiężyli swoich żołnierzy na sztandary. Później płk Wojciech Stachowicz dokonał aktu nadania odznaki pamiątkowej pułku dla miasta Bydgoszczy. Odznakę odebrał prezydent Leon Barciszewski, który z kolei przekazał pułkowi herb miasta. Po dekoracji przemawiał mały Poleszuk, Tomasz Hryciuk, który na zaproszenie pułku przybył wraz z Marią Hryciuk z Zamroczyna, w powiecie stolińskim. Pułk opiekował się szkołą w tej miejscowości. Mały Hryciuk podziękował w serdecznych słowach żołnierzom i oficerom za tę opiekę. Uroczystości zakończyła defilada[6].

Pułk był jednostką mobilizującą. W sierpniu 1939 roku, zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” sformował cztery pododdziały dla macierzystej dywizji i jeden pododdział dla dowódcy OK VIII:

  • kolumna taborowa parokonna nr 812
  • warsztat taborowy parokonny nr 809
  • pluton parkowy uzbrojenia nr 802
  • samodzielny patrol meteorologiczny nr 15

oraz bateria marszowa 15 pal[a] Po zakończeniu mobilizacji zorganizowany został oddział zbierania nadwyżek 15 pal pod dowództwem mjr. Zygmunta Wituńskiego (?)

Kadra pułkuEdytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Żołnierze 15 Wielkopolskiego Pułku Artylerii Lekkiej.
 
 
 
 
Pułk walczył w składzie 15 DP
 
Armata 75 mm wz. 1897
Dowódcy pułku
Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 roku – I zastępca dowódcy)
  • ppłk art. August Trzos (1923[13] – V 1925 → dowódca 10 dak[14])
  • ppłk art. Olgierd Ludwik Mierkowski (od 31 V 1925[14])
  • mjr / ppłk art. dr Karol Myrek (XII 1927[15] – III 1929 → szef artylerii DOWar. „Wilno”[16])
  • mjr / ppłk dypl. art. Jan Kulczycki (27 IV 1929 - 3 XI 1934 → dowódca 26 pal[17])
  • mjr / ppłk dypl. art. Stefan Mieczysław Mączyński (15 IX 1935[18] – 1937)
  • ppłk art. Jerzy Jan Leonhard (do 24 VIII 1939 → dowódca pułku)
  • mjr art. Leon August Jan Rzepecki (II z-ca d-cy/kwatermistrz – 1939)
Obsada personalna w latach 1919–1920[19]
  • dowódca I dyonu – mjr Rudolf Niemira (do 8 X 1919)
  • dowódca I dyonu – por. Jerzy Cegielski (od 8 X 1919)
  • dowódca 1 baterii – ppor. Kazimierz Nieżychowski
  • dowódca 2 baterii – kpt. Stanisław Adam Kamiński
  • dowódca 2 baterii – por. Józef Muślewski
  • dowódca 3 baterii – ppor. Marian Breliński
  • dowódca II dyonu – mjr Brzeski
  • dowódca II dyonu – mjr Dębski
  • dowódca 4 baterii – por. Michał Chłapowski
  • dowódca 4 baterii – ppor. Stefan Tadeusz Wypijewski
  • dowódca plutonu (tzw. pluton „Kujawianka”) – ogn. / ppor. Stefan Tadeusz Wypijewski
  • dowódca 5 baterii – por. Suzin (1919)
  • dowódca 5 baterii – por. Jan Heine (1920)
  • obsługa km – kpr. Biskup (KW)
  • oficer baterii – ppor. Józef Lorek †26 VII 1920 Ostrów[20]
  • dowódca 6 baterii – ppor. Jasiński
  • dowódca III dyonu – ppłk Więckowski
  • dowódca 7 baterii – ppor. / por. Jerzy Cegielski (do 8 X 1919)
  • dowódca 7 baterii – kpt. Leon Bogusławski
  • oficer baterii – por. Ludwik Niewodniczański
  • dowódca 8 baterii – por. Raszewski
  • pchor. Żółtowski (KW)
  • dowódca 9 baterii – ppor. Marian Kaźmierczak
  • oficer baterii – ppor. Marian Bieniak (KW)
  • chor. Rozmiarek (KW)
  • chor. Dirska (KW)
  • kpr. Spychaj (KW)
  • celowniczy km - bomb. Bachorski (KW)
  • kapelmistrz orkiestry – urzędnik wojskowy Mackiewicz

Kawalerowie Virtuti MilitariEdytuj

Osobny artykuł: Kawalerowie Virtuti Militari 1914–1921.

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari[21][22]

  1. bomb. Marian Berger
  2. kpt. Leon Bogusławski
  3. ppor. Marian Breliński
  4. kpr. Antoni Bródka
  5. mjr Jerzy Cegielski nr 1434
  6. ppor. Michał Drozdowicz
  7. chor. Franciszek Duszyński nr 4668
  8. kpt. Władysław Dzieżgowski
  9. por. Jan Heine
  10. por. Marian Kaźmierczak nr 4328
  11. ppor. Adolf Karłowski
  12. ś.p. ppor. Józef Lorek
  13. bomb. Stanisław Michalak
  14. por. Józef Muślewski nr 939
  15. ppłk Rudolf Niemira
  16. por. Ludwik Niewodniczański
  17. por. Kazimierz Nieżychowski
  18. kpt. Wiktor Rossa
  19. plut. Ignacy Rychłowski
  20. kpr. Antoni Sawiński
  21. bomb. Jan Spychaj
  22. bomb. Ludwik Woś
  23. kpr. Tadeusz Żak
  24. kpt. Michał Zenkteler

Obsada personalna w 1939 rokuEdytuj

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku[23][b]:

  • dowódca pułku – płk Wojciech Stachowicz
  • I zastępca dowódcy – ppłk Jerzy Jan Leonhard
  • adiutant – kpt. Bogdan Roman Szczerkowski
  • lekarz medycyny – por. lek. Bolesław Januszewski
  • lekarz weterynarii – por. Romuald Hayder
  • oficer zwiadowczy – kpt. Wacław Kosmowski
  • II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – mjr Leon August Jan Rzepecki
  • oficer mobilizacyjny – kpt. Stefan Dumało
  • zastępca oficera mobilizacyjnego – kpt. Zdzisław Michał Dmowski
  • oficer administracyjno-materiałowy – kpt. Stanisław Sidorenko
  • oficer gospodarczy – por. int. Michał Pracki
  • oficer żywnościowy – chor. Ignacy Frąckowiak
  • dowódca plutonu łączności – kpt. Czesław Berezowski
  • oficer plutonu – ppor. Józef Siwek
  • dowódca szkoły podoficerskiej – por. Zygmunt Zublewicz
  • dowódca plutonu – por. Mieczysław Silkowski
  • dowódca plutonu – ppor. Stefan Luśniak
  • dowódca plutonu – ppor. Jerzy Kazimierz Makowski
  • dowódca I dywizjonu – mjr Wiktor Wątorski
  • dowódca 1 baterii – kpt. Jerzy Bugajski
  • dowódca plutonu – por. Ksawery Dokurno
  • dowódca 2 baterii – kpt. Stefan Józef Dębski
  • dowódca plutonu – ppor. Jan Władysław Krajewski
  • dowódca II dywizjonu – mjr Zygmunt Wituński
  • dowódca 5 baterii – kpt. Stefan Marian Świerczyński
  • dowódca plutonu – ppor. Kazimierz Marian Adam Zimnal
  • dowódca 6 baterii – p.o. por. Apoloniusz Zawilski
  • dowódca plutonu – ppor. Wiesław Adam Annusewicz
  • dowódca III dywizjonu – mjr Walery Krzyżyński
  • dowódca 7 baterii – kpt. Andrzej Szwejkowski
  • dowódca 8 baterii – kpt. Stanisław Taczanowski
  • dowódca plutonu – ppor. Aleksander Kułakowski
  • odkomenderowany – ppor. Stefan Bancer
  • na kursie – kpt. Aleksander Kostrowicki
Obsada personalna pułku we wrześniu 1939 roku
Dowództwo
  • dowódca pułku – ppłk Jerzy Leonhard
  • adiutant – kpt. Stanisław Taczanowski
  • oficer zwiadowczy – por. Ksawery Dokurno
  • oficer łączności – por. Mieczysław Silikowski
  • oficer łącznikowy – por. rez. Wacław Suligowski
  • oficer broni – ppor. Józef Siwek
  • dowódca plutonu topograficzno-ogniowego – ppor. Stefan Luśniak
  • szef kancelarii – ogn. Jan Jankowiak
I dywizjon
  • dowódca dywizjonu – mjr Wiktor Wątorski
  • adiutant – por. rez. Jan Karwicki
  • dowódca 1 baterii – por. Zygmunt Zublewicz
  • dowódca 2 baterii – kpt. Stefan Dębski
  • dowódca 3 baterii – kpt. Czesław Berezowski
II dywizjon
  • dowódca dywizjonu – mjr Stanisław Ejsymont
  • adiutant – ppor. rez. czesław Jankowski
  • dowódca 4 baterii – kpt. Stefan Świerczyński
  • dowódca 5 baterii – kpt. Aleksander Kostrowicki
  • dowódca 6 baterii – kpt. Zdzisław Dmowski
III dywizjon
  • dowódca dywizjonu – mjr Mieczysław Para
  • adiutant – por. rez. Kazimierz Stojewski
  • dowódca 7 baterii – kpt. Andrzej Szwejkowski
  • dowódca 8 baterii – por. Apoloniusz Zawilski
  • dowódca 9 baterii – kpt. Stanisław Sidorenko

Symbole pułkoweEdytuj

Sztandar
Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

19 czerwca 1938, w Toruniu, Marszałek Polski Edward Śmigły-Rydz wręczył jednostce sztandar ufundowany przez społeczeństwo Bydgoszczy. Nadanie sztandaru i zatwierdzenie jego wzoru ujęte zostało w Dodatku Tajnym nr 6 do Dziennika Rozkazów M.S.Wojsk. z 17 lutego 1938, nr 3, poz. 26[25].

Odznaka pamiątkowa

28 maja 1926 roku gen. dyw. Daniel Konarzewski, w imieniu Ministra Spraw Wojskowych, zatwierdził wzór i statut odznaki pamiątkowej 15 pułku artylerii polowej[26]

Odznaka o wymiarach 57x38 mm ma kształt rombu pokrytego ciemnozieloną emalią na tle skrzyżowanych luf armatnich barwy srebrzystej. Pośrodku, na ozdobnym kartuszu barwy patynowanego srebra ujętym w gałązki laurowe wpisano numer i inicjały 15 PAP. Dwuczęściowa - oficerska, wykonana w srebrze lub w tombaku srebrzonym i emaliowana. Wykonanie: Wiktor Gontarczyk - Warszawa[2]. W 1939 roku zmieniono inicjały z PAP na PAL[27]

UwagiEdytuj

  1. ↑ Bateria marszowa 15 pal była formacją krajową podporządkowaną dowódcy OK VIII, której zadaniem było uzupełnianie strat poniesionych przez pułk w czasie walk.
  2. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[24].

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Galster 1975 ↓, s. 43.
  2. ↑ a b Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 249.
  3. ↑ Satora 1990 ↓, s. 288.
  4. ↑ Panufnik 1929 ↓, s. 27.
  5. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 36 z 31 grudnia 1931 roku, poz. 473.
  6. ↑ Zaprzysiężenie pułków pomorskich, Kurier Bydgoski Nr 145 z 28 czerwca 1938 r.
  7. ↑ Panufnik 1929 ↓, s. 5.
  8. ↑ a b Panufnik 1929 ↓, s. 6.
  9. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 23 maja 1927 roku, s. 147.
  10. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 28 stycznia 1931 roku, s. 4.
  11. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934 roku, s. 254.
  12. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 6 lutego 1935 roku, s. 4.
  13. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 743.
  14. ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 59 z 31 maja 1925 roku, s. 294.
  15. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 28 z 23 grudnia 1927 roku, s. 365.
  16. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 22 marca 1929 roku, s. 101.
  17. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934 roku, s. 263.
  18. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 31 sierpnia 1935 roku, s. 99.
  19. ↑ Panufnik 1929 ↓, s. 5-6, 11, 15, 18, 22-23.
  20. ↑ Lista strat 1934 ↓, s. 491.
  21. ↑ Panufnik 1929 ↓, s. 29-30.
  22. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 21 z 28 maja 1921 roku, s. 995-996.
  23. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 733.
  24. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  25. ↑ Satora 1990 ↓, s. 288-290.
  26. ↑ Dziennik Rozkazów M.S.Wojsk. Nr 14 z 28 maja 1926 r., poz. 142.
  27. ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 250-251.

BibliografiaEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=15_Wielkopolski_Pułk_Artylerii_Lekkiej&oldid=62130193”