Wikipedia

16 Batalion Celny

16 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.

16 Batalion Celny
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1921

Rozformowanie

1922

Tradycje
Rodowód

3/VII batalion wartowniczy

Dowódcy
Pierwszy

kpt. Aleksander Sturomski

Organizacja
Dyslokacja

Nowe nad Wisłą[1]

Formacja

Bataliony Celne

Podległość

Główna Komenda Batalionów Celnych
1 Brygada Celna
Ministerstwo Skarbu

Multimedia w Wikimedia Commons
Szkic rozmieszczenia 1 i 2 kompanii 16 batalionu celnego „Nowe”
Szkic rozmieszczenia 3 i 4 kompanii 16 batalionu celnego „Nowe”

Formowanie i zmiany organizacyjne edytuj

Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 w miejsce batalionów wartowniczych i batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne. 16 batalion celny powstał w granicach DOG Poznań, a zorganizowano go na bazie 3/VII batalionu wartowniczego[2]. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych[3]. Podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a pod względem politycznym Ministrowi Spraw Wewnętrznych[4].

Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej[5]. Po sformowaniu dowództwo batalionu stacjonowało w Nowem nad Wisłą. Swoje kompanie batalion rozmieścił w Lipnikach, Dusocinie, Gronowie i Nowem[6]. 1 sierpnia sztab 4 kompanii celnej przeniesiono z Nowego do Pieniążkowa. Z dniem 1 września 1921 zniesiono placówkę celną w Niecponiach[6]. Rozkazem tajnym nr 10 z 7 października 1921 Komendant Główny Batalionów Celnych nakazał likwidację batalionów nr 14., 17. i 18[7]. W myśl tego rozkazu 17 batalion celny miał przekazać swoją 3 kompanię do 16 batalionu celnego w Nowem[8]. W dniu 28 października wszystkie kompanie rozformowywanych batalionów winny odejść do miejsc nowego przeznaczenia[9].

W listopadzie 1921 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne[10]. 16 batalion celny znalazł się w strukturze 1 Brygady Celnej[11]. 16 batalion celny został zluzowany przez Straż Graniczną 14 marca 1922 o godzinie 12:00 i niedługo potem rozwiązany[12]. Ostatni meldunek dyslokacyjny batalion przesłał na dzień 1 kwietnia 1922[6].

Służba celna edytuj

17 maja 1921 Główna Komenda Batalionów Celnych zarządziła zmiany dyslokacyjne batalionów. 16 batalion celny miał ochraniać odcinek granicy od Scharschau–Jędrychów do Schlanz–Sobkowy. Sztab batalionu rozlokowany miał być w Grupie[13].

Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień[14]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście[15].

Sąsiednie bataliony

13 batalion celny w Lubawie ⇔ 21 batalion celny w Tczewie – VI 1921[16]

Kadra batalionu edytuj

Dowódcy batalionu
stopień imię i nazwisko okres pełnienia służby kolejne stanowisko
kapitan kpt. Aleksander Sturomski[1] VIII 1921 – IV 1922

Struktura organizacyjna edytuj

OdeB 16 batalionu celnego w Nowem nad Wisłą na dzień 1 sierpnia 1921[6]:
kompanie 1. Lipinki 2. Dusocin 3. Gronowo 4. Nowe[a]
dowódcy ppor. Feliks Tomaszewski ppor. Józef Paszkowski ppor. Mieczysław Rosochowicz por Mieczysław Stroiński[b]
placówki Szwarcenowo Zawda Janowo Tryl
Bonin Szymwałd Lignowy Nowe
Czarkówka Nogat Nicponie[c] Kozielec
Sędzice Boże Pole Kotło Duże Wiosło
Fitowo Torbudy Kuchnia Opalenie Most
Babalice Budy Walichnowy Opalenie Wieś
Wielka Tymawa Kołmuczyn Międzyłecz Kurczybrak
Donowo Leśniczówka Małe Słońce Jaźwiska
Łasinka Duży Wełcz
Mały Wełcz
Ordre de Bataille16 batalionu celnego w Nowem na dzień 1 grudnia 1921 i 1 kwietnia 1922[6]:
kompanie 1. Lipinki 2. Dusocin 3. Gronowo 4. Pieniążkowo
dowódcy por. Łucjan Ciądliński por. Mieczysław Stroiński ppor. Mieczysław Rosochowicz por. Roman Drzewiecki
por. Jan Kaczorowski[d]
placówki Zazdrość Zawda Janowo Tryl
Szwarcynowo Szymwałd Lignowy Nowe
Szachówka Nogat Kotło Kozielce
Fitowo Bożepole Kuchnia Duże Wiosło
Sędzice Terbudy Walichnowy Opalenie Most
Babalice Budy Międzyłęź Opalenie Wieś
Kuczwały Kalmuzy Małe Słońce Kurczybrak
Wielka Tymawa Leśniczówka Jaźwiska
Donowo Wielki Wełcz
Łasińka Mały Wełcz

Uwagi edytuj

  1. ↑ W sierpniu 1921 sztab 4 kompanii celnej przeniesiono z Nowego do Pieniążkowa. → OdeB batalionów celnych ↓, s. 16bc
  2. ↑ wz. por. Ciągliński → OdeB batalionów celnych ↓, s. 16bc
  3. ↑ 9 września placówka została zniesiona. → OdeB batalionów celnych ↓, s. 16bc
  4. ↑ por. Jan Kaczorowski wymieniony jest jako dowódca 3 kompanii celnej w meldunku z 1 kwietnia 1922[6].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 13.
  2. ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 124.
  3. ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.
  4. ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.
  5. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 75.
  6. ↑ a b c d e f OdeB batalionów celnych ↓, s. 16bc.
  7. ↑ Polak 1998 ↓, s. 18.
  8. ↑ Polak 1998 ↓, s. 19.
  9. ↑ Polak 1998 ↓, s. 20.
  10. ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 26.
  11. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 74.
  12. ↑ Organizacja batalionów celnych ↓.
  13. ↑ Materiały dotyczące dyslokacji 3 bc ↓, s. 4.
  14. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 72.
  15. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 73.
  16. ↑ WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000

Bibliografia edytuj

  • Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
  • Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
  • Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
  • Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918−1839. Studia i materiały. T. I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-0-0.
  • Teresa Prengel-Boczkowska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
  • Ordre de Bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Zarządzenia i wytyczne Ministerstwa Skarbu, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Głównej Komendy Batalionów Celnych dotyczące organizacji, reorganizacji i luzowania Batalionów Celnych → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Materiały dotyczące dyslokacji 3 batalionu celnego. Wytyczne władz zwierzchnich. Wykazy rozlokowania jednostek. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=16_Batalion_Celny&oldid=73221465”