19 Pułk Ułanów Wołyńskich

19 Pułk Ułanów Wołyńskich im. generała Edmunda Różyckiego (19 puł) – oddział kawalerii Wojska Polskiego II RP.

19 Pułk Ułanów Wołyńskich
im. generała Edmunda Różyckiego
Ilustracja
Odznaka pamiątkowa 19 puł.
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1918

Rozformowanie

1939

Nazwa wyróżniająca

Wołyńskich

Patron

płk Karol Różycki
(1924–1938)
gen. Edmund Różycki
(1938–1939)

Tradycje
Święto

19 sierpnia[a]

Nadanie sztandaru

1924

Rodowód

Pułk Jazdy Wołyńskiej

Dowódcy
Pierwszy

mjr Feliks Jaworski

Ostatni

ppłk dypl. Józef Pętkowski

Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Kuźniczami (30 I 1920)
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja

Ostróg

Rodzaj wojsk

kawaleria

Podległość

Wołyńska Brygada Kawalerii

Odznaczenia

W składzie Wojska Polskiego na Wschodzie edytuj

7 kwietnia 1917 na Ukrainie na bazie Oddziału Konnych Zwiadowców 1 Dywizji Strzelców Polskich zorganizowany został Polski Szturmowy Szwadron Huzarów pod dowództwem por. Feliksa Jaworskiego.

9 czerwca szwadron przeszedł swój chrzest bojowy, wykonując szarżę pod wsią Zazdrość. Po wybuchu rewolucji październikowej jednostka przeszła do Płoskirowa. Tam szwadron przemianowany został na dywizjon szwoleżerów i równocześnie toczył walkę z oddziałami bolszewickimi i bandami chłopskimi. 24 grudnia dywizjon włączony został w skład Wojska Polskiego na Ukrainie. 14 stycznia 1918 dywizjon przegrupowuje się do Antonin, w którym formuje się 2 pułk ułanów i kontynuuje walkę ze zrewolucjonizowanymi masami chłopskimi i demobilizowanymi oddziałami Armii Imperium Rosyjskiego. Między innymi, w dniu 5 lutego, w obronie Antonin, dywizjon stoczył walkę z rosyjskim pułkiem 11 Armii. 22 lutego dywizjon włączony został w skład III Korpusu Polskiego w Rosji, a 3 marca przemianowany został na oddzielny dywizjon szwoleżerów. 12 kwietnia dywizjon przeszedł do Pikowa i wszedł w skład Lekkiej Brygady III Korpusu, płk. Juliusza Rómmla. W składzie tej brygady walczył z Ukraińcami, w rejonie Niemirowa. Tam przeformowany został w pułk szwoleżerów polskich. Do pułku włączono pozostałości 7 pułku ułanów. Jednostka składała się z czterech szwadronów liniowych, dwóch oddziałów karabinów maszynowych, szwadronu pieszego, taboru i jednego samochodu pancernego. Służbę pełniło w niej 26 oficerów i 684 szeregowców. 10 czerwca, po kapitulacji korpusu, jednostka została rozwiązana. Rotmistrz Jaworski na czele 38 szwoleżerów udał się do Ludwipola.

Kawalerowie Virtuti Militari edytuj

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918-1920[2][3]
st. uł. Dominik Demczuk nr 1983 plut. Jan Drabowicz nr 4208 wachm. Władysław Grabowski nr 4394
wachm. Aleksander Gradowski nr 4361 mjr Feliks Jaworski nr 593 kpr. Maurycy Jaworski nr 4136
plut. Karol Klimczyk nr 1959 kpr. Ludwik Franciszek Kłos nr 4388 st. uł. Wacław Koch nr 4201
st. uł. Leonard Kruk nr 4413 kpr. Florian Kurowski nr 4173[4] st. uł. Włodzimierz Laskowski nr 4190
kpr. Józef Leonczuk (Leończyk) nr 4246 wachm. Józef Lindowicz nr 4415 plut. Jan Lisowski nr 2731
pchor. Władysław Ludkiewicz nr 1474 pchor. Stanisław Łukaszewicz nr 4220 plut. Franciszek Malewski nr 4212
por. Tadeusz Malinowski nr 4256 kpr. Marian Migdał nr 4166 wachm. Władysław Milczarek nr 4376
rtm. Aleksander Piotraszewski nr 2460 wachm. Zygmunt Polakowski nr 895 plut. Roman Pracz nr 4171
wachm. Aleksander Roguski nr 4363 ppor. Emanuel Rybicki-Korybut nr 4236 wachm. Bronisław Sergielis nr 4235
st. uł. Józef Silecki nr 4274 plut. Stanisław Sokolnicki nr 4284 plut. Andrzej Sujka (Sójka) nr 4128
rtm. Tadeusz Stanowski nr 4152 plut. Lucjan Świetlicki nr 2735 st. uł. Jan Wasilewski nr 4140
por. Juliusz Franciszek Wolicki nr 1988 plut. Józef Zając nr 1973 kpr. Stanisław Zalewski nr 4370
por. Kazimierz Żuromski nr 4196

Ponadto 25 oficerów, 55 podoficerów i 75 ułanów zostało odznaczonych Krzyżem Walecznych[5].

Pułk w dwudziestoleciu międzywojennym edytuj

 
Wołyńska BK w 1938
 
Uroczystość nadania sztandaru pułkowego. Ostróg, 6 sierpnia 1924. Na zdjęciu widoczni m.in.: marsz. Józef Piłsudski, gen. Marian Kukiel, bp. Ignacy Dubowski, Walery Sławek

Od 12 grudnia 1920 roku pułk patrolował linię demarkacyjną w rejonie ŁużkiGłębokieDzisna. W marcu 1922 roku pułk przybył transportem kolejowym z Głębokiego do Ostroga nad Horyniem, który został wyznaczony na stały garnizon[6].

Osobny artykuł: Szef pułku.

Pułk na swojego Szefa obrał pułkownika Karola Różyckiego, dowódcę pułku jazdy wołyńskiej w 1831 roku[6].
4 marca 1938 roku Minister Spraw Wojskowych generał dywizji Tadeusz Kasprzycki nadał pułkowi nazwę: „19 pułk Ułanów Wołyńskich im. generała Edmunda Różyckiego”[7].

Osobny artykuł: Święta wojskowe w Polsce.

19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 19 sierpnia, jako datę święta pułkowego[8]. Pułk obchodził swoje święto w rocznicę bitwy pod Frankopolem i Skrzeszewem, stoczonej w 1920 roku[6].

Pułk w planie mobilizacyjnym „S” [9]
Nazwa pododdziału Termin Miejsce mobilizacji
dowódca pułku z drużyną alarm Ostróg
pluton łączności
1÷4 szwadrony
szwadron karabinów maszynowych
II rzut dla pułku Równe
kolumna taborowa nr 272 5 Włodzimierz Wołyński
kolumna taborowa nr 284 11
kolumna taborowa nr 285 12
uzupełnienie do czasu „W” 5
szwadron kawalerii nr 2/43 10
szwadron marszowy 1/19 18
szwadron zapasowy do 15
Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[10][b]
Nazwisko Stopień, imię i nazwisko
dowódca pułku ppłk dypl. Józef Pętkowski
I zastępca dowódcy ppłk Władysław Kotarski
adiutant rtm. adm. (kaw.) Bronisław Kochański[c]
lekarz medycyny por. lek. Jan Henryk Pruszyński
lekarz weterynarii por. Stanisław Kalman
II zastępca dowódcy (kwatermistrz) mjr Jan Pelczar
oficer mobilizacyjny rtm. Jerzy Stefan Skinder
zastępca oficera mobilizacyjnego rtm. Konstanty Galimski
oficer administracyjno-materiałowy por. adm. (kaw.) Zygmunt Jankowski
dowódca szwadronu gospodarczego rtm. adm. (kaw.) Bronisław Kochański
oficer gospodarczy kpt. int. Ignacy Malinowski
oficer żywnościowy vacat
dowódca plutonu łączności por. Seweryn Marian Lubicz-Rudnicki
dowódca plutonu kolarzy ppor. Tadeusz Józef Bączkowski
dowódca plutonu ppanc. vacat
dowódca 1 szwadronu rtm. Michał I Kłopotowski
dowódca plutonu ppor. Wacław Jachałkowski
dowódca 2 szwadronu p.o. ppor. Zdzisław Gracjan Skliwa
dowódca plutonu ppor. Włodzimierz Tokarski
dowódca 3 szwadronu por. Stanisław Górecki
dowódca plutonu ppor. Włodzimierz Aleksander Duda
dowódca plutonu ppor. Jan Stefan Karol Gaugusch
dowódca plutonu ppor. Tadeusz Laskowski
dowódca 4 szwadronu mjr Edward Alfons Daniłło-Gąsiewicz
dowódca plutonu por. Wojciech Gumiński
dowódca plutonu por. Włodzimierz Poziemski
dowódca szwadronu km p.o. ppor. Tadeusz Różycki
dowódca plutonu ppor. Zygmunt Stanisław Majewski
dowódca szwadronu zapasowego mjr Eugeniusz Wiszniowski
zastępca dowódcy vacat
na kursie rtm. Ryszard Kawka
na kursie rtm. Jerzy Wiszniowski
Szkoła podoficerska ckm Wołyńskiej BK
komendant szkoły rtm. Tadeusz Czesław Kohaut (2 psk)
instruktor ppor. Edward Leon Bobowski (21 puł)

Pułk w kampanii wrześniowej edytuj

Osobny artykuł: Kampania wrześniowa.
Walki w 1939
 
W składzie Wołyńskiej BK
 

Kampanię wrześniową pułk odbył w ramach Wołyńskiej BK. Walczył pod Mokrą, Ostrowami, Żerominem, Wolą Cyrusową, Mińskiem Mazowieckim i Rejowcem. Po bitwie pod JacniąSuchowolą Wołyńska BK i wraz z nią 19 pułk przestały istnieć. Resztki oddziałów pułku przeprawiły się przez Wieprz i dołączyły do Nowogródzkiej BK. Po reorganizacji pułk zdołano odtworzyć w ramach Kresowej BK. Ostatecznie pułk okrążony przez sowiecką jednostkę pancerno-kawaleryjską składa broń.

Za kampanię wrześniową 1939 pułk został odznaczony orderem Virtuti Militari[12].

Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939
Stanowisko etatowe Stopień, imię i nazwisko Uwagi
dowództwo pułku
dowódca pułku ppłk dypl. kaw. Józef Pętkowski †1940
zastępca dowódcy pułku ppłk kaw. Władysław Kotarski ZWZ, †24 II 1941[13]
kwatermistrz mjr kaw. Jan Pelczar †1940 Charków[14]
adiutant rtm. Ryszard Kawka †1940 Charków[15]
oficer ordynansowy ppor. rez. Lech Czernicki
oficer informacyjny ppor. kaw. Włodzimierz Aleksander Duda
oficer broni i gazu chor.Zandrowicz
dowódca szwadronu gospodarczego rtm. rez. Jerzy Nowakowski
wachmistrz szef wachm. Stanisław Lorenc
oficer żywnościowy por. adm. (kaw.) Zygmunt Jankowski
płatnik kpt. int. Ignacy Malinowski †1940 Charków[16]
lekarz medycyny por. lek. Jan Henryk Pruszyński
lekarz weterynarii por. lek. wet. Stanisław Kalman †1940 Charków[17]
kapelan ks. Urban Wiszniowski
1 szwadron
dowódca 1 szwadronu rtm. Antoni Skiba
dowódca I plutonu ppor. kaw. Wacław Jachałkowski †1940 Charków[18]
dowódca II plutonu pchor. Romuald Traczyk
dowódca III plutonu pchor. rez. Józef Nowicki
wachmistrz szef wachm. Jan Kopera
2 szwadron
dowódca 2 szwadronu rtm. Jerzy Wiszniowski †1940 Charków[19]
dowódca I plutonu por. kaw. rez. Jerzy Ligenziewicz[d]
dowódca II plutonu ppor. kaw. Zdzisław Gracjan Skliwa †1940 Charków[21]
dowódca III plutonu p.o. plut. Mieczysław Tomasiak
wachmistrz szef st. wachm. Leon Dobrowolski
3 szwadron
dowódca 3 szwadronu por. kaw. Stanisław Górecki †1940 Charków[22]
dowódca I plutonu ppor. kaw. Jan Stefan Karol Gaugusch †1940 Charków[23]
dowódca II plutonu NN
dowódca III plutonu NN
wachmistrz szef st. wachm. Stanisław Marczak
4 szwadron
dowódca 4 szwadronu por. kaw. Wojciech Gumiński †13 IX 1939 Dębe Wielkie[24]
dowódca I plutonu ppor. kaw. Włodzimierz Tokarski †13 IX 1939 Dębe Wielkie[24]
dowódca II plutonu pchor. Marian Chomicz
dowódca III plutonu ppor. rez. Eugeniusz Józef Rzewuski †1940 Charków[25]
wachmistrz szef st. wachm. Dominik Demczuk
szwadron ckm
dowódca szwadronu ckm rtm. Konstanty Galimski †1940 Charków[26]
dowódca I plutonu ppor. kaw. rez. Józef Janeczek †6 IX 1939 Brzeziny[24]
dowódca II plutonu ppor. kaw. rez. Stanisław Rżanek
dowódca III plutonu NN
wachmistrz szef wachm. Jan Duda
pododdziały specjalne
dowódca plutonu przeciwpancernego por. kaw. Zygmunt Majewski
dowódca plutonu kolarzy ppor. kaw. Tadeusz Bączkowski
dowódca plutonu łączności por. kaw. Marian Rudnicki-Lubicz

Jako pułk AK edytuj

Kolejne odtworzenie pułku nastąpiło w AK. Pułk działał w ramach 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK.

Symbole pułkowe edytuj

Sztandar edytuj

Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

23 maja 1924 Prezydent RP Stanisław Wojciechowski zatwierdził sztandar 19 puł[27]. 6 sierpnia 1924 w Ostrogu przez marszałek Polski Józef Piłsudski wręczył pułkowi sztandar ufundowany przez społeczeństwo Wołynia[6].

Odznaka pamiątkowa edytuj

17 lutego 1925 minister spraw wojskowych generał dywizji Władysław Sikorski zatwierdził wzór odznaki pamiątkowej 19 puł[28]. Posiada kształt srebrnej wielopromiennej gwiazdy orderowej, ciemno oksydowanej. Na gwiazdę nałożona jest srebrna podkowa z umieszczonym wewnątrz granatowym proporczykiem z białym kątem. W otoczeniu proporczyka wpisano daty: 1918 1831 1920. Na środkową część podkowy nałożony jest emaliowany herb województwa wołyńskiego. Wieloczęściowa - oficerska, wykonana w srebrze, emaliowana. Wymiary: 51 mm. Wykonania: Jan Knedler - Warszawa[29].

Inicjały na naramiennikach edytuj

4 marca 1938 roku Minister Spraw Wojskowych, w związku z nadaniem pułkowi imienia generała Edmunda Różyckiego, zarządził noszenie przez żołnierzy pułku na naramiennikach kurtek i płaszczy, zamiast dotychczasowego numeru „19”, inicjałów „E. R.”. Dla oficerów i chorążych inicjały miały być haftowane nićmi metalowymi oksydowanymi na stare srebro. Dla pozostałych podoficerów i ułanów inicjały miały być wykonane z białego matowanego metalu. Jednocześnie minister zezwolił podoficerom zawodowym na noszenie przy ubiorze poza służbowym inicjałów haftowanych[7].

Barwy edytuj

Proporczyk Opis[30]
  Proporczyk granatowy z białym trójkątem u nasady
  proporczyk dowództwa w 1939
  proporczyk 1 szwadronu w 1939
  proporczyk 2 szwadronu w 1939
  proporczyk 3 szwadronu w 1939
  proporczyk 4 szwadronu w 1939
  proporczyk 5 szwadronu ckm w 1939
  proporczyk plutonu łączności w 1939
Inne Opis
  Na czapce rogatywceotok granatowy[31]
  Szasery ciemnogranatowe, lampasy białe, wypustka biała
  „Łapka” (do 1921[e]) – karmazynowa[f]

Żurawiejka edytuj

Dziewiętnasty to hołota,
nosi otok jak piechota.
Lance do boju, szable w dłoń
Bolszewika goń, goń, goń
Żura, żura, żura ma
Żurawiejka ty moja!
Słynny z mordów i pożarów,
Dziewiętnasty pułk batiarów.
Lance do boju...
Swoich grabi, cudzych łupi
Dziewiętnasty nie jest głupi.
Lance do boju...
Dziewiętnasty tym się chwali:
Na postojach wioski pali.
Lance do boju...
Gwałci panny, gwałci wdowy
Dziewiętnasty pułk morowy.
Lance do boju...
Same łotry i wisielce,
To są Jaworskiego strzelce.
Lance do boju...
Bić, mordować - nic nowego,
Dla ułanów Jaworskiego.
Lance do boju...
Wroga gnębić, wódkę pić,
Jaworczykiem trzeba być.
Lance do boju...

Wołyńscy ułani edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: oficerowie 19 Pułku Ułanów Wołyńskich.
Dowódcy pułku
Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 - I zastępca dowódcy)
  • mjr kaw. Jan Szkuta (1923)
  • mjr kaw. Aleksander Piotraszewski (1924[40][41])
  • ppłk kaw. Tomasz Dobrzański (1 VIII 1925[42] – II 1927 → p.o. dowódcy 11 puł[43])
  • mjr kaw. Aleksander Winnicki-Rodziewicz[i] (p.o. 18 II[44] – †30 IX 1927[45])
  • mjr / ppłk kaw. Aleksander Piotraszewski (XII 1927[46][47] – III 1929)
  • mjr / ppłk kaw. inż. Dezyderiusz Zawistowski (VII 1929[48] – V 1938)
  • ppłk kaw. Władysław Kotarski (1939)
II zastępcy dowódcy pułku (kwatermistrzowie)

Żołnierze 19 pułku ułanów - ofiary zbrodni katyńskiej edytuj

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Bandura Mieczysław Michał ppor. kaw. rez. student UAM ULK[49]
Kucharski Wacław ppor. kaw. rez. urzędnik skarbowy Charków[50]
Szczepowski Jerzy ppor. kaw. rez. student prawa walczył poza pułkiem jako ochotnik Katyń[51]

Tradycje edytuj

Pułk nawiązywał do tradycji 19 pułku ułanów Księstwa Warszawskiego uczestniczącego w kampanii napoleońskiej 1812 i pułku Jazdy Wołyńskiej z powstania listopadowego oraz do odtworzonego w 1917 pułku w ramach III Korpusu Polskiego w Rosji.

W 1993 Szkoła Podstawowa Nr 204 w Warszawie przyjęła imię 19 Pułku Ułanów Wołyńskich.

Tradycje i barwy 19 Pułku Ułanów przejęło Stowarzyszenie Pamięci 19 Pułku Ułanów im. Generała Różyckiego w Opolu, które prowadzi działalność upamiętniającą historię Pułku /umundurowanie, Święto Pułkowe, rajdy konne do Mokrej, wykłady na temat elementów historii Pułku/.

Uwagi edytuj

  1. W rocznicę bitwy pod Frankopolem i Skrzeszowem[1].
  2. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[11].
  3. rtm. adm. (kaw.) Bronisław Kochański pełnił jednocześnie funkcję dowódcy szwadronu gospodarczego.
  4. Jerzy Ligenziewicz (ur. 27 października 1901) na porucznika rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1935 i 79. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[20].
  5. W 1921 roku przywrócono barwne proporczyki w broniach jezdnych.
  6. Karmazynowe patki ułanów (zamiast proporczyków) nawiązywały do dawnych barw mundurów i wyłogów tych formacji od XVIII wieku po 1831[32].
  7. Mścisław Butkiewicz z dniem 1 października 1922 roku, na własną prośbę, został przeniesiony w stan nieczynny na okres sześciu miesięcy bez prawa do poborów[35].
  8. Zbigniew Brochwicz-Lewiński obowiązki dowódcy pułku objął 11 września 1920 roku[6].
  9. Mjr kaw. Aleksander Winnicki-Rodziewicz ur. 3 lipca 1887 w Wiedniu, w rodzinie Kaliksta.

Przypisy edytuj

  1. Filipow i Wróblewski 1992 ↓, s. 30.
  2. Zawistowski 1930 ↓, s. 37-38.
  3. Księga Jazdy Polskiej 1938 ↓, s. 409-425.
  4. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 8 maja 1926 roku, s. 161.
  5. Zawistowski 1930 ↓, s. 38.
  6. a b c d e Zawistowski 1930 ↓, s. 35.
  7. a b Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 2 z 4 marca 1938 roku, poz. 15.
  8. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927 roku, poz. 174.
  9. Wojciechowski 2010 ↓, s. 23.
  10. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 702–703.
  11. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. VI.
  12. Zarządzenie gen. W Andersa z 11 listopada 1966 r. Instytut Polski i Muzeum im. gen Sikorskiego w Londynie, sygn. A XII 77
  13. Indeks Represjonowanych. Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2024-02-02].
  14. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 404.
  15. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 219.
  16. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 325.
  17. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 206.
  18. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 179, błędnie jako Jahołkowski.
  19. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 598.
  20. Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 594.
  21. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 489.
  22. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 144.
  23. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 127.
  24. a b c Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2024-02-02].
  25. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 466.
  26. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 124.
  27. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 23 z 12 czerwca 1924 roku, poz. 339.
  28. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 6 z 17 lutego 1925 roku, poz. 57.
  29. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 196-198.
  30. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 22 z 4 sierpnia 1927 roku, poz.268
  31. Dz. Rozk. MSWojsk. nr nr 6 z 24 lutego 1928 roku, poz.66
  32. Żygulski (jun.) i Wielecki 1988 ↓, s. 116.
  33. a b Zawistowski 1930 ↓, s. 34.
  34. a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 30 z 2 września 1922 roku, s. 655.
  35. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 37 z 7 października 1922 roku, s. 766.
  36. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 25 sierpnia 1927 roku, s. 256.
  37. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 12 marca 1929 roku, s. 91.
  38. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 22 marca 1929, s. 102.
  39. a b c WKKP 2012 ↓, s. 78.
  40. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 574.
  41. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 33 z 21 sierpnia 1926, s. 273.
  42. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 80 z 31 lipca 1925 roku, s. 443.
  43. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 11 lutego 1927 roku, s. 47.
  44. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 4 lutego 1927 roku, s. 57.
  45. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 28 z 23 grudnia 1927 roku, s. 376.
  46. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 28 z 23 grudnia 1927 roku, s. 372.
  47. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 308.
  48. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 6 lipca 1929 roku, s. 188.
  49. Cmentarze katyńskie : Lista ofiar. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. [dostęp 2024-02-02].
  50. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 273.
  51. Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 850.

Bibliografia edytuj