19 i 29 Zgrupowania Piechoty Polskiej

19 i 29 Zgrupowania Piechoty Polskiej (fr. 19 et 29 Groupements d’Infanterie Polonaise) – dwa bataliony 1 Armii Francuskiej „Ren i Dunaj” złożone z weteranów francuskiego ruchu oporu narodowości polskiej.

19 i 29 Zgrupowania
Piechoty Polskiej
19 et 29 Groupements
d’Infanterie Polonaise
Historia
Państwo

 Polska /
 Wolna Francja

Sformowanie

wrzesień 1944 (de facto)[1]
1 lutego 1945 (de iure)

Rozformowanie

listopad 1945

Tradycje
Rodowód

Polski ruch oporu we Francji

Dowódcy
Pierwszy

Bolesław Jeleń

Działania zbrojne
Front zachodni II wojny światowej
Organizacja
Podległość

1 Armia Francuska „Ren i Dunaj”

Skład

patrz tekst

Sformowanie

edytuj

W składzie Francuskich Sił Wewnętrznych (FFI) oprócz Francuzów walczyli przedstawiciele mniejszości narodowych, w tym Polacy. W czasie całej okupacji w ruch oporu na terenie Francji zaangażowało się około 40 tysięcy Polaków, z których około 10 tysięcy straciło życie[2][3]. Po wyzwoleniu władze zaproponowały obcokrajowcom z FFI przyjęcie francuskiego obywatelstwa lub wstąpienie do Legii Cudzoziemskiej. Sprzeciwili się temu dowódcy polskich oddziałów partyzanckich. Większość Polaków walczyło przed powstaniem FFI w szeregach Wolnych Strzelców i Partyzantów – organizacji komunistycznej, która w FFI zachowała autonomię. Sympatyzowali oni z Polskim Komitetem Wyzwolenia Narodowego i Krajową Radą Narodową, licząc na powrót do kraju i poprawę warunków życia[3].

Dowódcy polskich oddziałów z FTP-FFI wspólnie z emigracyjnym PKWN powołali Komisję Wojskową, której starania doprowadziły do zgody Ministerstwa Wojny i Sztabu Generalnego na sformowanie czysto polskich jednostek wojskowych wchodzących w skład Francuskiej Armii Wyzwolenia (AFL), do czego doszło w Wogezach[3].

Rozkaz Szefa Sztabu 1 Armii z dnia 22 stycznia 1945 powoływał z dniem 1 lutego dwa polskie bataliony pionierów podporządkowane administracyjnie dowódcy 201 Pułku Pionierów Północnoafrykańskich (201e Régiment de Pionniers Nord Africains). Dowódcą został mianowany major Bolesław Jeleń. 19 Zgrupowanie stworzono z partyzantów południowej i centralnej Francji zaś 29 z północnej. Jednostki te były całkowicie niezależne od Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie[3].

Dowództwo i skład

edytuj

Oba zgrupowania liczyły 2500 żołnierzy[4]. W każdej z kompanii znajdowało się ich około 290[3].

Dowodzący 19 i 29 Zgrupowaniem

edytuj
  • major Henri Thevenon (reprezentant strony francuskiej)
  • major Bolesław Jeleń (reprezentant strony polskiej)

19 Zgrupowanie Piechoty Polskiej

edytuj

Dowódca:

Zastępca:

  • porucznik Edmund Czekała

Dowódcy kompanii:

  • 1 kompania – porucznik Julian Nowak
  • 2 kompania – porucznik Władysław Kaczmarek
  • 3 kompania – porucznik Jan Kaczmarek
  • 4 kompania – porucznik Józef Olek

29 Zgrupowanie Piechoty Polskiej

edytuj

Dowódca:

Zastępca:

  • kapitan Antoni Chrost

Dowódcy kompanii:

  • 1 kompania – porucznik Tadeusz Marcinkowski
  • 2 kompania – porucznik Henryk Karczewski
  • 3 kompania – porucznik Marceli Drabik
  • 4 kompania – porucznik Edward Mazgaj

Działania bojowe i służba powojenna

edytuj

Polskie bataliony pod koniec 1944 wzięły udział w kampanii lotaryńskiej oraz w walkach na linii Zygfryda wyzwalając Colmar[potrzebny przypis]. 14 marca 1945 w ramach kampanii niemieckiej 1 Armia Francuska „Ren i Dunaj”, razem z polskimi zgrupowaniami, sforsowała Ren[potrzebny przypis]. Walczyły o Palatynat, Badenię i Wirtembergię (między innymi zdobyto Karlsruhe) oraz Schwarzwald[potrzebny przypis]. Szlak bojowy zgrupowań zakończył się nad Jeziorem Bodeńskim, pod Konstancją i Friedrichshafen oraz w rejonie Singen, Donaueschingen, Tuttlingen i Balgheim[3].

W ramach francuskiej strefy okupacyjnej polscy żołnierze pełnili służbę garnizonową w Tuttlingen, Lindau, Stuttgarcie, Karlsruhe, Rottweil, Horb i Baden-Baden. Otrzymali oni podziękowania od generała armii Jean de Lattre de Tassigny – dowódcy 1 Armii Francuskiej „Ren i Dunaj”, który w imieniu Francji podpisał akt kapitulacji III Rzeszy[3].

Powrót do kraju

edytuj

19 i 29 Zgrupowania Piechoty Polskiej we Francji były jedynymi jednostkami polskimi walczącymi na froncie zachodnim, które w całości wróciły do kraju[1]. Dwa transporty wyruszyły z miasta Tuttlingen w Niemczech, za zgodą przewodniczącego Rządu Tymczasowego Republiki Francuskiej generała brygady Charles’a de Gaulle’a, 4 listopada 1945. 11 listopada w Międzylesiu pociągi przekroczyły granicę Polski a 18 listopada odbyła się parada zgrupowań w Warszawie, w pełnym umundurowaniu i wyposażeniu. Do Polski powróciło 1396 żołnierzy obu jednostek. Po rozformowaniu 19 i 29 Zgrupowania część żołnierzy trafiła do ludowego Wojska Polskiego, zdemobilizowani osiedlili się na Ziemiach Odzyskanych[5].

Symbolika, umundurowanie i uzbrojenie

edytuj

Żołnierze 19 i 29 Zgrupowania Piechoty Polskiej używali umundurowania zarówno francuskiego, jak i amerykańskiego oraz brytyjskiego (podobnie w przypadku uzbrojenia[6]). Jedynym znakiem wyróżniającym był noszony na czapkach (czasem także na kieszeniach munduru) polski orzeł wojskowy na tarczy amazonek pozbawiony korony (na hełmach malowano herb Polski, także bez korony). W obu jednostkach przyjęto francuski system nazewnictwa (spolszczany) i oznaczania stopni wojskowych[3][4].

Przypisy

edytuj
  1. a b dws.org.pl • Zobacz temat – Zgrupowania Piechoty Polskiej [online], dws.org.pl [dostęp 2019-03-13] (pol.).
  2. Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej, s. 443.
  3. a b c d e f g h Historia – Stowarzyszenie Byłych Żołnierzy I Armii Francuskiej „Ren i Dunaj” [online], renidunaj.pl [dostęp 2019-03-13] (pol.).
  4. a b 19. i 29. Zgrupowanie Piechoty we Francji i w Polsce – www.indochiny.fora.pl [online], indochiny.fora.pl [dostęp 2019-03-13].
  5. Historia – Stowarzyszenie Byłych Żołnierzy I Armii Francuskiej „Ren i Dunaj” [online], renidunaj.pl [dostęp 2019-03-13] (pol.).
  6. Wykorzystywano także zdobyczną broń niemiecką, między innymi karabiny Mauser.

Bibliografia

edytuj
  • Kazimierz Satora: Emblematy, godło i symbole GL i AL.
  • Henryk Kawka: Wrócili pod polskim sztandarem.