1 Brygada AL im. Ziemi Lubelskiej

1 Brygada Armii Ludowej im. Ziemi Lubelskiej – związek partyzancki Armii Ludowej sformowany na południu Lubelszczyzny w 1944 r. prowadzący głównie działania dywersyjne skierowane przeciw armii niemieckiej, polegające na niszczeniu transportów i linii komunikacyjnych.

1 Brygada Armii Ludowej im. Ziemi Lubelskiej

Orzełek Armii Ludowej
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	20 lutego 1944
Rozformowanie	27 lipca 1944
Dowódcy
Pierwszy	kpt. Władysław Skrzypek
Ostatni	kpt. Ignacy Borkowski
Działania zbrojne
II wojna światowa Bitwa na Porytowym Wzgórzu
Organizacja
Rodzaj wojsk	oddział partyzancki
Podległość	II Obwodu Armii Ludowej
Skład	patrz tekst

Historia i działania bojowe

Została zorganizowana rozkazem dowódcy II Obwodu Armii Ludowej – ppłk Mieczysława Moczara „Mietka” z dnia 20 lutego 1944 roku z oddziałów, które włączono do Armii Ludowej a znajdowały się na południu Lubelszczyzny. Początkowo składała się z trzech batalionów, lecz ciągle zwiększała swoją liczebność. Na początku czerwca 1944 roku liczyła już ok. 750. W czerwcu została przeorganizowana i od tego momentu do czasu wyzwolenia Lubelszczyzny składa się z 9 kompanii oraz oddziałów specjalnych brygady.

Brygada działała na tyłach oddziałów niemieckich walczących na froncie wschodnim i zajmowała się głównie niszczeniem linii kolejowych, szos i mostów.

Na początku maja od brygady odłączył się III Batalion por. Edwarda Gronczewskiego „Przepiórki”, który poszedł na odsiecz północnolubelskiemu zgrupowaniu AL (dowiedziawszy się o wyjściu zgrupowania z okrążenia pod Rąblowem „Przepiórka” zdecydował się wrócić na południe). Pod koniec maja 1944 brygada przeszła reorganizacje (trzy bataliony zastąpione zostały 9 kompaniami oraz kilkoma podporządkowanymi jej oddziałami w lipcu oddelegowanymi do 3 Północnolubelskiej Brygady AL) W dniach 10–23 czerwca 1944 roku 4 kompanie z 1 Brygady AL im. Ziemi Lubelskiej wzięło udział w bitwie partyzanckiej w lasach janowskich i Puszczy Solskiej.

W lipcu 1944 roku poszczególne poddziały brygady współdziałały z oddziałami Armii Czerwonej wkraczającymi na teren Lubelszczyzny.

Po wyzwoleniu Lubelszczyzny w dniu 27 lipca 1944 roku 1 Brygada AL im. Ziemi Lubelskiej została rozwiązana, a jej członkowie w większości wstąpili do Milicji Obywatelskiej oraz część do Wojska Polskiego.

Obsada personalna

W okresie luty – połowa maja 1944 roku

Dowódca:

• kpt. Władysław Skrzypek „Grzybowski” – zginął 11 kwietnia 1944 roku w Potoku-Stany
• por. Feliks Kozyra „Błyskawica” – poległ 14 kwietnia 1944 roku w Trzydniku Dużym w czasie walki z oddziałem Narodowych Sił Zbrojnych „Cichego”
• kpt. Andrzej Flis „Maksym” - ranny w czasie bombardowania zgrupowania partyzanckiego w dniu 12 maja 1944 roku w Momotach

Oficer oświatowy:

• ppor. Wacław Rózga „Stefan”

Szef sztabu:

• kpt. Andrzej Flis „Maksym” (do połowy kwietnia 1944 roku)
• Michał Iskra „Łoś” (do końca maja 1944 roku – później organizator przepraw przez Wisłę w rejonie Świeciechowa)

1 batalion:

• Dowódca:
  • por. Ignacy Borkowski „Wicek”

2 batalion:

• Dowódca:
  • por. Aleksander Szymański „Bogdan”

3 batalion:

• Dowódca:
  • ppor. Edward Gronczewski „Przepiórka”
• Zastępca dowódcy:
  • ppor. Mieczysław Olszewski „Mietas”
• Oficer oświatowy:
  • Leon Mitkiewicz „Leon”– poległ 22 kwietnia 1944 roku w Marynopolu w walce z oddziałem Narodowych Sił Zbrojnych

W okresie maj do 27 lipca 1944 roku

Dowódca:

• kpt. Ignacy Borkowski „Wicek”

Oficer oświatowy:

• ppor. Wacław Rózga „Stefan”

Kompania Sztabowa:

• Dowódca:
  • por. Aleksander Szymański „Bogdan” – poległ 22 czerwca 1944 roku w rejonie Górecka Kościelnego
  • sierż. Ludwik Bujanowicz „Gajowy”
• Dowódcy plutonów:
  • sierż. Ludwik Bujanowicz „Gajowy” (równocześnie dowódca kompanii) - pluton 1
  • sierż. Jan Owczarz „Marynarz” (od końca czerwca 1944 roku dowódca samodzielnego oddziału) - pluton 2
  • sierż. Władysław Bownik „Kret” - pluton 3

1 kompania:

• Dowódca:
  • por. Ludwik Paszkowski „Lutek”
• Zastępca dowódcy – oficer oświatowt:
  • por. Mieczysław Wiśniewski – poległ w maju 1944 roku pod Flisami
  • ppor. Jan Juniewicz „Janek”

2 kompania (rozwiązana pod koniec czerwca 1944 roku):

• Dowódca:
  • ppor. Jan Fijoł „Ryś II” – zaginął 16 czerwca 1944 roku
  • kpr. Franciszek Ziemba „Januszek” – poległ 22 czerwca 1944 roku w Puszczy Solskiej

W wyniku strat jakie kompania poniosła w czasie walk w lasach janowskich dowództwo brygady postanowiło sformować ją na nowo wykorzystując nadwyżkę partyzantów w 1 kompanii. Z powodów politycznych postanowiono jednak zarzucić ten plan na rzecz odbudowy 3 kompanii „Straży Chłopskiej” na skutek czego 2 kompania została rozwiązana.

3 kompania „Straży Chłopskiej”:

• Dowódca:
  • por./kpt. Julian Kaczmarczyk „Lipa” – poległ 11 czerwca 1944 roku w pobliżu wsi Graba (obecnie część wsi Mostki, gm. Jarocin, pow. Nisko), Lasy Janowskie.
  • ppor. Franciszek Bielak „Dobry” (od lipca)
• Zastępca dowódcy:
  • ppor. Władysław Rękas „Sęp” – poległ 11 czerwca 1944 roku w rejonie Jarocina
  • sierż. Stanisław Supruniuk (od lipca)

4 kompania: (w końcu czerwca 1944 roku kompania została przekształcona w dwa samodzielne oddziały „Małego Ryśka” i „Zająca”)

• Dowódca:
  • por. Zbigniew Pietrzyk „Zbyszek” – od końca czerwca 1944 roku w sztabie brygady)
• Zastępcy dowódcy:
  • ppor. Ryszard Płowaś „Mały Rysiek”
  • sierż. Czesław Olszewski „Zając”

5 kompania:

• Dowódca:
  • por. Edward Gronczewski „Przepiórka”
• Zastępcy dowódcy:
  • ppor. Mieczysław Olszewski „Mietas”
  • ppor. Kazimierz Zabor „Tygrys”
• Dowódcy plutonów:
  • sierż. Adam Skóra „Adaś” - 1 pluton
  • sierż. Edward Strzelecki „Pająk” - 2 pluton
  • sierż. Aleksander Szmecht - 3 pluton

6 kompania:

• Dowódca:
  • por. Bolesław Kowalski „Cień”

Latem 1944 brygada liczyła około 1000 partyzantów.

Bibliografia

• Praca zbiorowa: Mała Encyklopedia Wojskowa. T. 1. Wydawnictwo MON. Brak numerów stron w książce
• [przew.] Kazimierz Sobczak: Polski ruch oporu 1939–1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1988. ISBN 83-11-07038-5.
• Mieczysław Wieczorek: Armia Ludowa. Powstanie i organizacja 1944 - 1945. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1979. ISBN 83-11-06225-0. Brak numerów stron w książce
• Mieczysław Wieczorek: Armia Ludowa. Działalność bojowa 1944 - 1945. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1984. ISBN 83-11-07052-0. Brak numerów stron w książce
• Praca zbiorowa: Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: 1975.