1 Dywizja Litewsko-Białoruska

1 Dywizja Litewsko-Białoruska
	; Odznaka Dywizji Litewsko-Białoruskiej
	Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1921
	Tradycje
Kontynuacja	19 Dywizja Piechoty (II RP)
	Dowódcy
Pierwszy	płk Bolesław Frej
	Działania zbrojne
	wojna polsko-bolszewicka; bitwa pod Leplem (14-15 V 1920); bitwa pod Lipskiem (18–19 V 1920); bitwa pod Czernicą (24–25 VI 1920); bitwa pod Czernicą Wielką (4–5 VII 1920); bitwa nad Autą (4–6 lipca 1920); bitwa pod Mostami (22–23 VII 1920); bitwa pod Rosią (24-25 VII 1920); bitwa pod Ciechanowcem (1–3 VIII 1920); bitwa nad Niemnem (20–26 IX 1920); bitwa pod Krwawym Borem (27–28 IX 1920)
	Organizacja
Rodzaj wojsk	Piechota
	Multimedia w Wikimedia Commons

1 Dywizja Litewsko-Białoruska (1 DLit.-Biał.) – wielka jednostka piechoty Wojska Polskiego w latach 1918–1921.

Sztab 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej: gen. Wacław Iwaszkiewicz-Rudoszański 4. z lewej, płk Edmund Kessler 2. z lewej

Oficerowie 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej w Wołkowysku, z płk Bolesławem Freyem pośrodku; 1919

Gen. Stanisław Szeptycki

Grób gen. Wacława Iwaszkiewicza na Cmentarzu Łyczakowskim (po lewej).

FormowanieEdytuj

Wraz z wycofywaniem się wojsk niemieckich z terytorium Imperium Rosyjskiego, na opuszczonych przez nich terenach zamieszkanych przez Polaków zaczęły formować się polskie Samoobrony kresowe. Polityczny mecenat nad nimi sprawował powstały w listopadzie 1918 Komitet Obrony Kresów Wschodnich^[1] pod prezesurą księcia Eustachego Sapiehy. Komitet w znacznym stopniu finansował te oddziały^{[potrzebny przypis]}. Pojawiła się potrzeba włączenia ich w skład regularnego Wojska Polskiego. Cel ten miał zostać zrealizowany poprzez utworzenie Dywizji Litewsko-Białoruskiej. Dywizja została sformowana zgodnie z rozkazem Naczelnego Wodza Wojska Polskiego Józefa Piłsudskiego nr 1132/I z 26 listopada 1918 roku^[2]:

(…) Dla uchronienia Polaków i mienia polskiego na Kresach Wschodnich Naczelne Dowództwo WP zamierza tworzyć dywizję litewsko-białoruską, uwzględniając już tam istniejące związki. Społeczeństwo polskie przez „Komitet Obrony Kresów Wschodnich” niesie pomoc we wszystkich kierunkach^[1].

Dywizja Litewsko-Białoruska miała skupiać ochotników z Kresów Wschodnich, przede wszystkim zgrupowanych w istniejących już Samoobronach kresowych. Jej dowódcą został gen. Wacław Iwaszkiewicz-Rudoszański^[1]. Szefem sztabu dywizji mianowano płk Edmunda Kesslera^{[potrzebny przypis]}. Według rozkazu Dywizja miała mieć następującą strukturę:

1 Brygada Litewsko-Białoruska – złożona z 2 pułków: suwalskiego i kowieńskiego;
2 Brygada Litewsko-Białoruska – złożona z 2 pułków: grodzieńskiego i białostockiego;
3 Brygada Litewsko-Białoruska – złożona z 2 pułków: wileńskiego i mińskiego;
Pułk kawalerii;
Oddział artylerii^[1].

Zakładano przy tym, że z czasem Dywizja rozwinie się w trzypułkowe brygady. Początkowo tempo jej tworzenia było powolne. Pierwszym sformowanym pułkiem był miński pułk piechoty, utworzony rozkazem z 10 grudnia 1918 roku. W jego skład weszło ok. 1000 ochotników z grupy mińskiej pod dowództwem płk. Fabiana Kobordo. Następnie, 19 grudnia, utworzono wileński pułk strzelców pod dowództwem płk. Kazimierza Skrzyszewskiego. Formowanie Dywizji nabrało tempa dopiero w styczniu 1919 roku, po licznym napływie ochotników ze wschodu, przede wszystkim członków samoobrony Litwy i Białorusi. Początkowo miejscem organizacji Dywizji była Ostrów Mazowiecka, następnie miał się nim stać Wołkowysk^[1].

Działania zbrojneEdytuj

Jesienią 1918 roku, kiedy Wojsko Polskie było jeszcze bardzo nieliczne i już zaangażowane w walki z Ukraińcami w Galicji Wschodniej, Dywizja Litewsko-Białoruska była jedną z zaledwie dwóch grup polskich wojsk działających na północno-wschodnim pograniczu Polski^[3]. Początkowo otrzymała ona rozkazy o charakterze defensywnym. 11 stycznia 1919 roku ukazała się instrukcja Sztabu Generalnego WP, która dawała jej bardziej ofensywne zadania. Zgodnie z nią, Dywizja powinna kierować się na Prużanę, Kobryń, Wołkowysk i Grodno, przejmując terytoria od wycofujących się wojsk niemieckich, a tym samym zapobiegając ich zajęciu przez Armię Czerwoną. Zadanie to jednak przekraczało możliwości Dywizji, liczącej wówczas nieco ponad 2 tysiące żołnierzy^[1].

Po reorganizacji Dywizja składała się z trzech brygad piechoty. W każdej brygadzie znajdowały się dwa pułki strzelców.

Dowództwo dywizji
I Brygada - płk Bolesław Frej (od 3 IV 1919)
- Białostocki Pułk Strzelców
- Lidzki Pułk Strzelców
II Brygada - gen. ppor. Adam Mokrzecki (od 3 IV 1919)
- Kowieński Pułk Strzelców
- Grodzieński Pułk Strzelców
III Brygada - płk Aleksander Boruszczak (od 3 IV 1919)
- Wileński Pułk Strzelców
- Miński Pułk Strzelców
kompania telegraficzna

21 października 1919 na bazie dywizji sformowano dwie wielkie jednostki piechoty - 1 i 2 Dywizja Litewsko-Białoruska. W skład każdej z nich wchodziły dwie brygady złożone z dwóch pułków strzelców. Po reorganizacji struktura organizacyjna dywizji wyglądała następująco:

Dowództwo dywizji
I Brygada
- Wileński Pułk Strzelców
- Miński Pułk Strzelców
II Brygada
- Grodzieński Pułk Strzelców
- Nowogródzki Pułk Strzelców
I Brygada Artylerii
1 Pułk Artylerii Polowej Litewsko-Białoruski
1 Dywizjon Artylerii Ciężkiej Litewski-Białoruski
III dywizjon 3 Pułku Strzelców Konnych
XIX Batalion Saperów

7 października 1920 dywizja „zbuntowała się” i zajęła Wilno, a następnie weszła w skład Wojska Litwy Środkowej i została zreorganizowana. Na jej bazie utworzono trzy samodzielne brygady. Brygady I i II pozostały w dotychczasowym składzie. Brygadę III utworzono z 5 Ochotniczego Pułku Strzelców i 6 Harcerskiego Pułku Strzelców.

W wyniku kolejnej reorganizacji Wojsk Litwy Środkowej utworzono 1, 2 i 3 Dywizję Litewsko-Białoruską. W skład każdej z nich włączono dwa pułki strzelców. 5 Ochotniczy Pułk Strzelców został rozformowany, a 6 Harcerski Pułku Strzelców stał się jednostką samodzielną.

1 Dywizja Litewsko-Białoruska
- Wileński Pułk Strzelców
- Miński Pułk Strzelców
2 Dywizja Litewsko-Białoruska
- Grodzieński Pułk Strzelców
- Nowogródzki Pułk Strzelców
3 Dywizja Litewsko-Białoruska
- Lidzki Pułk Strzelców
- Kowieński Pułk Strzelców

12 października 1921 wszystkie dywizje i pułki przemianowano nadając im numerację obowiązującą w Wojsku Polskim. Równocześnie dywizje przeszły na „stopę pokojową”. W skład 1 Dywizji włączono Kowieński Pułk Strzelców. W skład 2 Dywizji włączono Słucki Pułk Strzelców i Białostocki Pułk Strzelców, a Grodzieński Pułk Strzelców podporządkowano 3 Dywizji. Skład 3 Dywizji uzupełnił 41 Suwalski Pułk Piechoty.

Obsada personalna dowództwa dywizjiEdytuj

Dowódcy dywizji:

gen. Wacław Iwaszkiewicz-Rudoszański od 26 września 1918 do 11 marca 1919
gen. Stanisław Szeptycki od 19 marca do czerwca 1919
gen. Adam Wincenty Mokrzecki od czerwca do września 1919
gen. Józef Lasocki od września do 6 grudnia 1919
gen. Jan Rządkowski od 6 grudnia 1919 do 31 lipca 1920
gen. Stefan Latour 31 lipca 1920
gen. ppor. Władysław Bejnar od 31 stycznia 1921

Stały pomocnik dowódcy dywizji:

gen. ppor. Wincenty Odyniec (od 20 grudnia 1918)

Szefowie sztabu:

płk SG Edmund Kessler
ppłk SG Jan Kubin od 1 sierpnia 1919 i od 6 kwietnia do 7 maja 1920
ppłk SG Adam Nałęcz Nieniewski od maja do czerwca 1920
mjr SG Władysław Powierza od czerwca do sierpnia 1920

szefowie sanitarni:

gen. ppor. lek. Aleksander Bernatowicz (1918-1919)

oficerowie sztabu:

por. Jan Certowicz - zastępca szefa sanitarnego (1918 - 1919)

PrzypisyEdytuj

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Wstępna faza walk. W: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. s. 40–42.
↑ Dąbrowski 1933 ↓, s. 30.
↑ Drugą grupą była formująca się na Podlasiu grupa płk. Eugeniusza Pogorzelskiego

BibliografiaEdytuj

Jerzy Dąbrowski: Bój odwrotowy nad Niemnem i Rosią 1-ej Dywizji Litewsko-Białoruskiej (21 – 25 lipca 1920 roku). Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1933.
Księga chwały piechoty, praca zbiorowa, Warszawa 1992, reprint wydania z 1939 r.
Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. T. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 696. ISBN 978-83-11-11934-5.

[wyszcz1-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Wstępna faza walk. W: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. s. 40–42.

[CITEREFDąbrowski193330-2] Dąbrowski 1933 ↓, s. 30.

[3] Drugą grupą była formująca się na Podlasiu grupa płk. Eugeniusza Pogorzelskiego

[1]

[2]

[3]