1 Pułk Artylerii Ciężkiej (II RP)
1 Pułk Artylerii Ciężkiej (1 pac) – oddział artylerii ciężkiej Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.
Odznaka pamiątkowa 1 pac | |
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie |
1921 |
Rozformowanie |
1939 |
Tradycje | |
Święto |
7 września |
Rodowód | |
Dowódcy | |
Ostatni |
ppłk dypl. Edward Bagieński |
Działania zbrojne | |
kampania wrześniowa | |
Organizacja | |
Dyslokacja | |
Rodzaj sił zbrojnych | |
Rodzaj wojsk | |
Podległość |
Pułk został sformowany 7 września 1921, na bazie 8. i 18 dywizjonu artylerii ciężkiej. Do 1939 stacjonował w Twierdzy Modlin (Okręg Korpusu Nr I) i podlegał dowódcy 1 Grupy Artylerii. W kampanii wrześniowej między innymi bronił Modlina.
Formowanie i zmiany organizacyjne
edytuj„Wojenny” I dywizjon 8 pułku artylerii ciężkiej (przemianowany na 8 dac) swój szlak bojowy zakończył na Podolu[1].
W tym czasie w twierdzy Modlin odtwarzał się „wojenny” 18 pułk artylerii ciężkiej, a jego 4 bateria wcielona została do 18 pułku artylerii polowej. Reorganizacja artylerii nie przewidywała odtwozrenia 1 pac. 15 grudnia z I dyonu i resztek II dyonu utworzono samodzielny 18 dywizjon artylerii ciężkiej w Modlinie[2].
W 1921 gruntownie zreorganizowano polską artylerię. Powstawały między innymi nowe pułki artylerii ciężkiej. Na mocy decyzji Naczelnego Dowództwa WP z 7 września 1921 rozpoczęto formowanie „pokojowego” 1 pułku artylerii ciężkiej. W jego skład weszły: „wojenny” 8 dac oraz utworzony 15 grudnia 1920 z „wojennego” 18 pułku artylerii ciężkiej – 18 dac[3][4].
Kawalerowie Virtuti Militari
edytujŻołnierze dywizjonów odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari:
- kpt. Mieczysław Karaszewicz,
- ognm. Zygmunt Gackowski,
Ponadto 13 oficerów i 27 szeregowych zostało odznaczonych Krzyżem Walecznych[5].
1 pac w Modlinie
edytujW latach 1924–1925 w strukturze pułku funkcjonowała na prawach dywizjonu detaszowanego 1 kompania artylerii pieszej[6].
19 maja 1927 Minister Spraw Wojskowych zatwierdził dzień 7 września świętem pułkowym[7]. Święto obchodzono w rocznicę połączenia 8 i 18 dywizjonów artylerii ciężkiej w 1921[8].
Pułk był podporządkowany szefowi Artylerii i Służby Uzbrojenia Okręgu Korpusu Nr I (1921–1926), szefowi 1 Okręgowego Szefostwa Artylerii (1926–1928) i dowódcy 1 Grupy Artylerii (1929–1939).
Do 1934 oddział składał się z trzech dywizjonów po dwie baterie. Na wyposażeniu 1., 4. i 7 baterii znajdowały się armaty kal. 105 mm, a w bateriach 2., 5. i 8. haubice kal. 155 mm.
Rozkazem Departamentu Artylerii z 20 listopada 1934 doszło do częściowej reorganizacji pułku. Jednocześnie na uzbrojenie pułku trafiły 120 mm armaty wz. 78/09/31, będące do tej pory na wyposażeniu 1 pułku artylerii najcięższej z Góry Kalwarii.
Kultura i oświata w pułku
edytujŻycie kulturalne pułku w znacznej mierze skoncentrowało się w Domu Żołnierza w Modlinie. Organizowano tu występy teatralne, gry, zabawy, 2-3 razy tygodniowo wyświetlano filmy. Dla absolwentów szkoły podoficerskiej organizowano co roku wycieczkę oświatowo-turystyczną do Warszawy[9]. Kadra organizowała też popularne majówki. Cena takiej imprezy wraz z żywnością wynosiła średnio 3 zł od osoby, przy czym transport dostarczał nieodpłatnie pułk. Pułk starał się utrzymywać kontakt z oficerami rezerwy zapraszając ich na tradycyjne święto artylerii w dniu świętej Barbary[9].
Pułk w okresie przewrotu majowego
edytuj13 maja 1926 dowódca OK I gen. bryg. Jan Wróblewski swoim telegramem poinformował dowódcę pułku o przejęciu władzy przez marszałka Józefa Piłsudskiego. Polecał on jednocześnie przysłanie do dyspozycji stacjonującego W Warszawie 36 pułku piechoty Legii Akademickiej jednej baterii. Dowodzący w owym czasie ppłk szt. gen. Karol Matkowski wyznaczył do tego celu 2 baterię kpt. Wojciecha Pluty. Baterię zaprowiantowano na 2 dni, pobrano z magazynów amunicję w ilości 30 granatów stalowo-surówkowych, po 100 naboi do kb i po 2000 na ckm. Brakujący sprzęt uzupełniono z innych pododdziałów. Po przybyciu do Warszawy bateria zakwaterowana została w koszarach 36 pp. W starciach nie uczestniczyła, ale do garnizonu powróciła dopiero 18 maja[10].
Zmiany etatowe w pułku
edytujW 1923 w skład pułku wchodziły: dowództwo, trzy dywizjony artylerii ciężkiej, kadra oddziału łączności i kadra baterii zapasowej[11]. Na wyposażeniu 1., 4. i 7. baterii znajdowały się armaty kal. 105 mm, a w bateriach 2., 5. i 8. były haubice kal. 155 mm. Rozkazem Departamentu Artylerii z 20 lutego 1934 L. 158/tjn. Og. Org. doszło do reorganizacji pułku i częściowego przezbrojenia 1 pac w 120 mm armaty wz. 78/09/31, będące do tej pory na wyposażeniu 1 pułku artylerii najcięższej. W nowej strukturze pułk składał się z dowództwa, kwatermistrzostwa, plutonów: gospodarczego i łączności, I dywizjonu w składzie trzech baterii po 4 haubice kal. 155 mm, II dyonu w składzie dwóch baterii po 4 armaty kal. 120 mm, III dyonu w składzie dwóch baterii po 4 armaty kal. 105 mm. W związku z tym 5 baterię II dyonu przesunięto do I dyonu i przemianowano na 3 baterię. II/l1 pac uzupełniono przez sformowanie nowej 5 baterii[3].
W 1937 puk wydzielił ze swojego składu 3-działową baterię haubic kal. 155 mm dla nowo formowanego w Warszawie 28 dywizjonu artylerii ciężkiej. Wydzielił też kadrę do tworzonego w Zambrowie 18 dywizjonu artylerii ciężkiej. Ostatnie zmiany nastąpiły w 1939. Wtedy to przemianowano pluton łączności na baterię łączności, a plutonu gospodarczy na baterię remontów w składzie plutonu gospodarczego i plutonu ujeżdżania koni[12].
- Organizacja pokojowa pułku
- Dowództwo
- I dywizjon (3 baterie po 4 haubice kal. 155 mm)
- II dywizjon (2 baterie po 4 armaty kal. 120 mm)
- III dywizjon (2 baterie po 4 armaty kal. 105 mm)
- kwatermistrzostwo
- pluton gospodarczy (w 1939 – bateria remontów)
- pluton łączności (w 1939 – bateria łączności)
Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[13][a] | |
---|---|
Stanowisko | Stopień, imię i nazwisko |
dowódca pułku | płk dypl. Marian Kazimierz Korewo |
I zastępca dowódcy | ppłk dypl. Zygmunt Andrzejowski |
adiutant | kpt. Bronisław Niezgodziński |
naczelny lekarz medycyny | kpt. dr Edward Kawicki |
lekarz weterynarii | mjr dr Stefan Włodzimierz Kejdana |
oficer zwiadowczy | por. Leopold Galocz |
II zastępca dowódcy (kwatermistrz) | mjr Michał Kubicki |
oficer mobilizacyjny | kpt. Franciszek Mostek |
zastępca oficera mobilizacyjnego | por. Stanisław Kazimierz Dawidczyński |
oficer administracyjno-materiałowy | kpt. Józef Sobczak |
oficer gospodarczy | kpt. int. Konstanty Pietrzak |
oficer żywnościowy | chor. Franciszek Stróżewski |
dowódca plutonu łączności | kpt. Jerzy Piotr Rybarski |
oficer plutonu | ppor. Edward Nowakowski |
dowódca szkoły podoficerskiej | kpt. Zbigniew Bolesław Emil Mokrzycki |
zastępca dowódcy | por. Jerzy Filutowski |
dowódca plutonu | por. Eugeniusz Małecki |
dowódca plutonu | ppor. Franciszek Stefan Ruszkowski |
dowódca I dywizjonu | ppłk dypl. Marian Ogórkiewicz |
dowódca 1 baterii | kpt. Marian Fijałkowski |
dowódca plutonu | ppor. Bronisław Stanisław Mraczek |
dowódca 2 baterii | por. Sergiusz Orłów |
dowódca plutonu | ppor. Mieczysław Józef Stefan Franz |
dowódca 3 baterii | por. Józef Kurtyka |
dowódca II dywizjonu | mjr Konrad Kazimierz Rowiński |
dowódca 4 baterii | kpt. Jan Zdzisław Hennig |
dowódca plutonu | ppor. Józef Tadeusz Dryla |
dowódca 5 baterii | por. Józef Plewiński |
dowódca plutonu | ppor. Stanisław Małkowski |
dowódca III dywizjonu | mjr Władysław Niewodniczański |
dowódca 7 baterii | kpt. Stanisław VI Kozłowski |
dowódca pluton | por. Stanisław Brunon Tomaszewski |
dowódca 8 baterii | kpt. Bolesław Gołębiowski |
dowódca plutonu | ppor. Ryszard Mieczysław Podciechowski |
na kursie | kpt. Józef Hłasko |
1 pac w kampanii wrześniowej
edytujMobilizacja
edytujPułk był jednostką mobilizującą. Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” sformował: w sierpniu 1939, w mobilizacji alarmowej, w grupie jednostek oznaczonych kolorem niebieskim:
od 31 sierpnia 1939, w I rzucie mobilizacji powszechnej:
- Dowództwo 1 pułku artylerii ciężkiej
- I dywizjon 1 pac typ I
- II dywizjon 1 pac typ I
- dywizjon artylerii ciężkiej typ I nr 46 dla Odwodu Naczelnego Wodza
w II rzucie mobilizacji powszechnej:
- Dowództwo 11 pułku artylerii ciężkiej[b]
- dywizjon artylerii ciężkiej typ I nr 47 dla Odwodu Naczelnego Wodza
- polowy szpital weterynaryjny nr 12
- pluton marszowy artylerii ciężkiej typ I nr 1[15].
Od 31 sierpnia 1939 dywizjony 1 pac mobilizowały się we wsi Wymysły (I dywizjon) i we wsi Kosewo (II dywizjon). Mobilizacja przebiegła bez zakłóceń. I/1 pac otrzymał 12 nowych armat kal. 105 mm wz. 29, zaś II/1 pac 12 haubic kal. 155 mm wz. 17. Braki wystąpiły w słabej jakości wozów, zabrakło kbk dla części taborytów, dywizjony otrzymały tylko po jednej radiostacji N2. W nocy z 3/4 września pułk zakończył przechodzenie na stopę wojenną[16].
Działania bojowe pułku
edytujPo zmobilizowaniu 1 pac został podporządkowany dowódcy artylerii płk. Michałowi Gałązce w Armii „Modlin” gen. Emila Krukowicza-Przedrzymirskiego.
4 września pułk wzmocnił przedmoście modlińskie. Poszczególne baterie zajęły stanowiska ogniowe na lewym brzegu Wisły, na południowy wschód od Zakroczymia. Zadaniem pułku było zamknięcie ogniem kierunku północnego w pasie od Zakroczymia do Pomiechówka. 5 września pułk podporządkowany został dowódcy obrony Modlina, płk. Wacławowi Młodzianowskiemu. Do 8 września pułk nie uczestniczył w walkach, a przygotowywał stanowiska ogniowe i punkty obserwacyjne. 1 pac miał wspierać obronę przedmościa Modlina i zamknąć ogniem zagrożone kierunki. W tych dniach stwierdzono działanie silnej dywersji niemieckiej. Dywersanci niszczyli łączność przewodową pomiędzy stanowiskami ogniowymi a punktami obserwacyjnymi. Zorganizowano więc stałe patrole. W jedną z zasadzek zorganizowanych przez patrol wpadło troje dywersantów. Zostali oni rozstrzelani. Dowódcy 1 pac podporządkowano 8 dac. Z zasobów pułku na rozkaz dowódcy AD 5. DP ppłk. Ciałowicza złożono dwie z 6 j.o. na stanowiskach zapasowych na południowym brzegu Narwi przy moście kolejowym. Amunicję tę przejął 8 dac.
Nocą 8/9 września 1 pac zwinął swoje stanowiska i pomaszerował przez Nowy Dwór, Okunin, Janówek do Wieliszewa. 9 września dowództwo pułku przygotowywało się do wsparcia obrony zgrupowania gen. bryg. Juliusza Zulaufa. Dywizjon II/1 pac przydzielono do wsparcia obrony rejonu Marek, gdzie zajął stanowiska ogniowe 9/10 września. Tej samej nocy 1 pac bez II dywizjonu pomaszerował przez Nieporęt, Strugę, Drewnicę i Zielonkę do Rembertowa na poligon, gdzie wypoczywano. Dowódca pułku otrzymał w Warszawie rozkaz od dowódcy artylerii Armii "Warszawa" odesłania całej amunicji do Warszawy. Rozkaz ten mimo protestów ppłk. Edwarda Bagieńskiego został wykonany, amunicja została przewieziona do koszar PP w Golędzinowie. W I dywizjonie pozostało na rozkaz dowódcy pułku tylko po 25 naboi na baterię. O świcie 11 września do miejsca stacjonowania pułku dołączył zupełnie bez amunicji II dywizjon. 11 września 1 pac podjął marsz na odcinek Falenica-Świder, jednocześnie podporządkowano go Grupie Operacyjnej Kawalerii gen. bryg. Władysława Andersa. Z uwagi na to, że GOKaw. miała uderzyć w kierunku Mińska Mazowieckiego, 1 pac otrzymał rozkaz udania się w kierunku Garwolina. 12 września zajął las koło wsi Sępochowo i w tym miejscu został zaatakowany przez lotnictwo niemieckie; poniósł ciężkie straty osobowe w zabitych i rannych, stracono wiele koni, co zdekompletowało zaprzęgi. Na rozkaz gen. Andersa ppłk Bagieński skierował do wsparcia natarcia kawalerii 1 pluton z 1 baterii pod dowództwem kpt. Jerzego Rybarskiego, któremu przekazano większość posiadanej amunicji. Pluton ten ze stanowisk ogniowych w Siennicy 13 września wspierał kawalerię, aż do wyczerpania amunicji. Nocą 12/13 września pomaszerował w pobliże Garwolina do rejonu wsi Miętne i Zawady.
GOKaw. gen. Andersa pomaszerowała forsownym marszem na południe; 1 pac podjął marsz samodzielnie. W nocy 13/14 września maszerujący na południe pułk minął Garwolin i na wieść o marszu wojsk niemieckich w kierunku Garwolina zmieniono marszrutę i przez Rudę Talubską skierowano się w pobliże Łaskarzewa. Dołączył do 1 pac 1 pluton 1 baterii[17]. 14 września patrole pułku nawiązały kontakt z pozostałościami 13. DP, której pododdziały stały na zachód od Łaskarzewa. Zgodnie z rozkazem dowódcy 13 DP płk. Kalińskiego 1 pac dotarł do Wilgi nocą 15/16 września. Z uwagi na przecięcie szosy do Warszawy przez niemieckie oddziały pancerno-motorowe, 1 pac pomaszerował na Sobienie Kiełczyńskie; po dojściu do Sobienie Jeziory ustalono, że dalsza droga jest zamknięta przez niemiecki oddział pancerny. W tej sytuacji pułk pomaszerował do Osiecka. 17 września rano 1 pac zatrzymał się w lesie Kozia Wola na południe od Osiecka. Zrobiono zawały leśne z drzew i wystawiono dwa działony 105 mm jako ppanc. wyposażone w resztę amunicji. 18 września około południa rejon pułku zaatakował niemiecki oddział zmotoryzowany. Oficer zwiadowczy pułku por. Jerzy Filutowski poprowadził kontratak żołnierzy pułku; w jego wyniku poległo kilkunastu żołnierzy niemieckich, zdobyto 2 samochody terenowe i 2 armatki ppanc. Straty własne kilku rannych. Z uwagi na zupełny brak amunicji i niemożliwość dalszego marszu bezbronnej kolumny z działami, ppłk Bagieński wydał rozkaz o zniszczeniu dział.
Dalszy marsz podjęto 18 września wieczorem. Podczas przekraczania drogi Wilga-Garwolin i rzeki Wilga doszło do rozdzielenia dywizjonów. Dowództwo 1 pac i I dywizjon dotarły do lasu obok majątku Huta Garwolińska; tu został zaatakowany przez patrole niemieckie, które w walce odparto ze stratą kilku rannych. Wobec okrążenia przez niemieckie oddziały postoju dowództwa 1 pac i I dywizjonu oraz wyczerpania amunicji strzeleckiej, w godzinach popołudniowych 19 września, złożono broń.
II dywizjon dotarł do wsi Żabiniec i natknął się na nocujący we wsi niemiecki oddział pancerno-motorowy; w walce poległ dowódca kolumny amunicyjnej por. Rudolf Parisenberg i kilku kanonierów. Następnie dywizjon maszerował przez Podzamcze, Sobolewo, Falentyn i Budziska, osiągnął 21 września lasy obok Woli Gułowskiej i samą wieś. O godz. 9.30 na Wolę Gułowską od strony Adamowa uderzył niemiecki batalion zmotoryzowany. Zacięta walka II dywizjonu, aż do wyczerpania amunicji strzeleckiej, przyniosła duże straty; poległo 3 oficerów i 8 kanonierów, w tym kpt. Jan Henning, kpt. J. Sobczak; ciężko ranny został dowódca II dywizjonu kpt. Zbigniew Mokrzycki (zmarł 6 dni później), rannych zostało 30 żołnierzy, ponad 140 dostało się do niewoli, w tym 3 oficerów. Batalion niemiecki utracił 8 poległych i 32 rannych[18].
Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939[19] | |
---|---|
Dowództwo | |
dowódca pułku | ppłk dypl. art. Edward Bagieński |
adiutant | por. art. Wiktor Markowski |
oficer zwiadowczy | por. art. Jerzy Filutowski |
I dywizjon | |
dowódca I dywizjonu | mjr dypl. art. Jan II Stenzel |
adiutant | por. art. rez. Zygmunt Kukiełło |
oficer zwiadowczy | ppor. art. Jan Badowski |
oficer obserwacyjny | ppor. art. rez. Wojciech Bartnik |
oficer łączności | por. art. rez. Bogusław Kamiński |
dowódca 1 baterii | kpt. art. Jerzy Piotr Rybarski |
dowódca plutonu | ppor. art. rez. Jan Badowski[20] |
dowódca 2 baterii | por. art. rez. Jan Hilkner |
dowódca 3 baterii | por. art. Stanisław Tomaszewski |
dowódca kolumny amunicyjnej | ppor. rez. Zygmunt Krynicki |
II dywizjon | |
dowódca II dywizjonu | kpt. art. Zbigniew l Mokrzycki (†27 IX) |
adiutant | por. art. rez. Florian Sierantowicz |
dowódca 4 baterii | kpt. art. Jan Zdzisław Henning (†21 IX ) |
dowódca 5 baterii | por. art. rez. Leon Laskowski |
dowódca 6 baterii | por. art. Józef Plewiński |
dowódca kolumny amunicyjnej | por. Rudolf Parisenberg (do19 IX) |
ppor. art. rez. Wojciech Liszka[c] |
Symbole pułkowe
edytujSztandar
edytuj17 lutego 1938 zatwierdzony został wzór sztandaru 1 pac[23]. Sztandar ufundowało społeczeństwo ziemi płońskiej. Jego nadanie odbyło się w Warszawie 26 maja 1938[24].
Płat sztandaru miał wymiary 64x64 cm. Prawa strona sztandaru była wykonana według wzoru regulaminowego. W centrum znajdowało się godło państwowe – orzeł w koronie w wieńcu z liści laurowych, w czterech rogach numer pułku w takich samych wieńcach.
Na lewej stronie płatu sztandarowego, pośrodku krzyża kawaleryjskiego znajdował się wieniec taki sam jak po stronie prawej, a w wieńcu trzywierszowy napis „HONOR I OJCZYZNA”. W rogach sztandaru, w mniejszych wieńcach umieszczone były na tarczach[25]:
- w prawym górnym rogu – wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej
- w lewym górnym rogu – wizerunek św. Barbary
- w prawym dolnym rogu – herb miasta Płońsk
- w lewym dolnym rogu – odznaka pamiątkowa 1 pac
Na ramionach amarantowego krzyża kawalerskiego były napisy[25]:
- na górnym – Wasinki 2 VI1920 i Obgów 9 VII 1920
- na dolnym – Modlin 7 IX 1921
- na lewym – Zorzanka 3 X 1919 i Połock 5 XI 1919
- na prawym – Warszawa-Modlin 13-17 VIII 1920 i Brody 25-26 VII1920
Odznaka pamiątkowa
edytujRegulamin i wzór odznaki pamiątkowej 1 pac zatwierdzony został Dz. Rozk. MWojsk. Nr 35 z 14 grudnia 1928 poz. 379[25]. Odznaka o wymiarach 40x36 mm ma kształt stylizowanej tarczy w formie sześciokąta, z zarysowanymi od środka promieniami, na której wpisano cyfry „8” i „18”. Na tarczy znajdują się dwie skrzyżowane lufy stanowiące tło dla emaliowanej w kolorze ciemnozielonym z obwódką szkarłatną tarczki, na której wpisano numer i inicjały „1 PAC”. Nad tarczą orzeł wz. 1927. Dwuczęściowa - oficerska, wykonana w srebrze, oksydowana, na rewersie numerowana. Wykonawcą odznaki był Wiktor Gontarczyk z Warszawy[26].
Trąbka
edytujW 10 rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości 1 pułk artylerii ciężkiej otrzymał na znak braterstwa broni, z rąk przedstawiciela wojskowego króla Włoch, srebrną trąbkę z płomieniami i napisem „L’esercito Italiano al 1-o Regimento artiglieria Pesante campale Polacco 1918-1928” (Wojsko włoskie polskiemu 1 pułkowi artylerii ciężkiej 1918-1928)[27].
Żołnierze pułku
edytujDowódcy i zastępcy dowódcy pułku
edytujStopień, imię i nazwisko | Okres pełnienia służby | Kolejne stanowisko |
---|---|---|
Dowódcy pułku | ||
płk Bronisław Kuczewski | od 7 IX 1921 | |
ppłk dypl. art. dr Stanisław Künstler | 22 III 1929 – VI 1931 | I oficer sztabu inspektora armii we Lwowie |
ppłk art. Bolesław Dziubiński | od 21 VI 1931 – VI 1932 | dowódca 3 pac[28] |
ppłk art. Adam Faustyn Biskupski | 16 VI 1932[29] – XI 1934 | stan spoczynku z dniem 31 XII 1934[30] |
ppłk dypl. art. Marian Korewo | 17 XI 1934[31] – VI 1939 | I oficer sztabu Insp. OP Państwa |
ppłk dypl. art. Edward Bagieński | VIII – IX 1939) | |
Zastępcy dowódcy pułku | ||
ppłk art. Jakub Mikołaj Łobanowski | od 1 IV 1924[32][33] | |
ppłk SG art.) Karol Matkowski | do 31 X 1927 | praktyka poborowa w PKU Modlin[34] |
ppłk dypl. art. dr Stanisław Künstler | 31 X 1927 – 22 III 1929 | dowódca 1 pac |
mjr / ppłk art. Bolesław Dziubiński | 27 IV 1929[d] – VI 1931 | dowódca 1 pac[36] |
ppłk dypl. art. Stanisław Rola-Arciszewski | 23 X 1931 - XI 1935 | dowódca 1 pam |
ppłk dypl. art. Zygmunt Andrzejowski | do VIII 1939 | szef Oddziału I Sztabu Korpusu Interwencyjnego |
mjr art. Wojciech Pluta (II z-ca) | 22 XII 1934[37] – 1938 | zastępca dowódcy 21 pal |
mjr art. Michał Kubicki (II z-ca) | do VIII 1939 | dowódca 47 dac |
Żołnierze 1 pułku artylerii ciężkiej - ofiary zbrodni katyńskiej
edytujBiogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[38] oraz Muzeum Katyńskie[39][e][f].
Stopień, imię i nazwisko | Zawód | Miejsce pracy przed mobilizacją | Zamordowany |
---|---|---|---|
ppor. rez. Romuald Kałuba | inżynier architekt | Katyń | |
kpt. dr med. Edward Kawa-Kawicki[42] | żołnierz zawodowy | Charków | |
ppor. rez. Stanisław Kuliński | księgowy | spółka „Wspólnota Interesów” | Charków |
mjr w st. sp. Tomasz Kuśmierek | Katyń | ||
ppor. rez. Henryk Niwińsk | lekarz weterynarii | Rzeźnia Miejska w Radomiu | Charków |
ppor. rez. Maksymilian Polański | lekarz weterynarii | Charków | |
ppor. rez. Aleksander Wieniewicz | chemik | właściciel przedsiębiorstwa w Warszawie | Charków |
Uwagi
edytuj- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[14].
- ↑ Dowództwo 11 pac było dowództwem dyspozycyjnym. Pod względem materiałowym miało być wyposażone w roku budżetowym 1939/1940.
- ↑ Wojciech Liszka ur. 12 marca 1911 w Gądkach, przysiółku Trzcinicy, w powiecie jasielskim. Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1933 w korpusie oficerów rezerwy artylerii. W 1934 posiadał przydział w rezerwie do 10 pac w Przemyślu[21]. W 1939 pełnił służbę w Grupie Rezerwy Policyjnej w Warszawie, w stopniu przodownika PP. 31 sierpnia 1939 został zmobilizowany do 1 pac (pismo nr 170/Tjn. dowódcy Grupy Rezerwy Policyjnej nadkom. Jana Zdanowicza do Komendy Głównej PP z 31 sierpnia 1939). W czasie kampanii wrześniowej dostał się do niemieckiej niewoli. Początkowo przebywał w Oflagu XVIII-A. 31 maja 1940 został przeniesiony do Oflagu II C Woldenberg. 26 września 1941 został zwolniony do dyspozycji Policji w Warszawie. Później został osadzony w obozie koncentracyjnym Mittelbau[22].
- ↑ Tu jeszcze, jako major Tadeusz Emanuel Dziubiński, przeniesiony z CWArt. w Toruniu[35].
- ↑ Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939[40] .
- ↑ Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940[41] .
Przypisy
edytuj- ↑ Zarzycki 1997 ↓, s. 4.
- ↑ Zarzycki 1997 ↓, s. 5.
- ↑ a b Zarzycki 1997 ↓, s. 6.
- ↑ Spis byłych oddziałów WP 1935 ↓, s. 69.
- ↑ Hłasko 1929 ↓, s. 27.
- ↑ Zarzycki 2001 ↓, s. 69-70.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 V 1927, poz. 174.
- ↑ Hłasko 1929 ↓, s. 3, 25.
- ↑ a b Zarzycki 1997 ↓, s. 15.
- ↑ Zarzycki 1997 ↓, s. 10.
- ↑ Almanach oficerski 1923/24 ↓, s. 59.
- ↑ Zarzycki 1997 ↓, s. 6–8.
- ↑ Rocznik oficerski
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 321-322.
- ↑ Zarzycki 1997 ↓, s. 18.
- ↑ Zarzycki 1997 ↓, s. 18-21.
- ↑ Zarzycki 1997 ↓, s. 22-23.
- ↑ Zarzycki 1997 ↓, s. 45.
- ↑ Jan Badowski (ur. 22 marca 1905). [w:] Kolekcja akt żołnierzy zarejestrowanych w rejonowych komendach uzupełnień, sygn. II.56.16102 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-12-18].
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 157, 653.
- ↑ Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2023-12-26].
- ↑ Dodatek Tajny Nr 3 do Dziennika Rozkazów M.S.Wojsk. Nr 3 z 17 lutego 1938 r., poz 21.
- ↑ Satora 1990 ↓, s. 326.
- ↑ a b c Zarzycki 1997 ↓, s. 46.
- ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 275.
- ↑ Zarzycki 1997 ↓, s. 15-17.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 XII 1932, s. 432.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 XII 1932, s. 422.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 XII 1934, s. 251.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 XII 1934, s. 263.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 38 z 17 IV 1924, s. 215.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 48 z 15 V 1924, s. 278.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 X 1927, s. 305.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 27 IV 1929, s. 122.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 3 VIII 1931, s. 244.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 XII 1934, s. 256.
- ↑ Katyń – miejsca pamięci. [dostęp 2022-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-19)].
- ↑ Muzeum Katyńskie – Księgi Cmentarne.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓.
- ↑ Wyrwa 2015 ↓.
- ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5698.
Bibliografia
edytuj- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
- Wiktor Brummer, Wacław Zawadzki. Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (183), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
- Józef Hłasko: Zarys historii wojennej 1-go pułku artylerii ciężkiej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
- Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
- Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918–1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
- Piotr Zarzycki. Artyleria piesza w Wojsku Polskim II Rzeczypospolitej. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (187), 2001. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej. ISSN 1640-6281.
- Piotr Zarzycki: 1 Pułk Artylerii Ciężkiej. Pruszków: Wydawnictwo „Ajaks”, 1997, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 55. ISBN 978-83-87103-27-9.
- Maciej Wyrwa: Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940. Pruszków: Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, 2015. ISBN 978-83-64486-31-9.