Wikipedia

1 Pułk Ułanów (I KP)

1 Pułk Ułanów – polski oddział kawalerii Wojska Polskiego na Wschodzie.

1 Pułk Ułanów
Historia
Państwo

 Republika Rosyjska

Sformowanie

1917

Rozformowanie

1918

Dowódcy
Pierwszy

płk Bolesław Mościcki

Działania zbrojne
I wojna światowa
Wojna domowa w Rosji
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych

Wojska lądowe

Rodzaj wojsk

Kawaleria

Podległość

I Korpus Polski

Multimedia w Wikimedia Commons
Dowódca pułku płk Bolesław Mościcki
2 szwadron w okopach
Oficerowie
Schemat bitwy pod Krechowcami

Historia pułku edytuj

Początkiem formowania pułku był nabór ochotników w grudniu 1914 do dwóch szwadronów jazdy, w ramach Legionu Puławskiego[1]. Do każdego z planowanych legionów miał być przydzielony szwadron jazdy[2]. Ułani początkowo używali oficjalnie polskich mundurów kawalerii wzoru z 1830 roku (powstania listopadowego)[3].

W połowie stycznia 1915 został zorganizowany 1 szwadron[4] i dlatego rok ten został umieszczony na znaku pułkowym[5]. Na początku 1915 roku jednak władze rosyjskie zakazały formowania narodowych oddziałów polskich, a istniejące wcieliły do pospolitego ruszenia. Na mocy rozkazu z 5 lutego (starego stylu), oba szwadrony jazdy przemianowane zostały na 104 i 105 sotnie konne pospolitego ruszenia[6]. W marcu 1915 roku, w związku z podporządkowaniem ich 104 Brygadzie Pospolitego Ruszenia, sotnie przenumerowano na 115 i 116[2]. Mimo to, nieoficjalnie używano nadal nazw 1 i 2 szwadron i utrzymywano ich narodowy charakter. Oba szwadrony przeszły w tym czasie do rejonu Maciejowic. Cierpiały jednak na braki w wyekwipowaniu i uzbrojeniu, z powodu przeszkód stwarzanych przez władze rosyjskie. Po odwrocie rosyjskim, przeszły do Brześcia pod dowództwo rosyjskiej 3 Armii, gdzie po raz pierwszy pełniły służbę patrolowo-wywiadowczą[2]. Zostały następnie rozdzielone między rosyjskie oddziały: 1 szwadron walczył w rejonie Pińska, a 2 szwadron – nad Kanałem Ogińskiego. 1 szwadron stoczył wówczas pierwszą pomyślną potyczkę z 4 pułkiem huzarów heskich pod Borkami[7].

W październiku 1915 oba szwadrony połączono w Barańczycach w Dywizjon Ułanów Polskich pod dowództwem rtm. Butkiewicza, który następnie w styczniu 1916 podporządkowano Brygadzie Strzelców Polskich i przeniesiono w rejon Bobrujska[8]. Wyszkolenie i umundurowanie było rosyjskie, z polskimi akcentami, jak podwójne amarantowe lampasy i galowe czapki oficerów, natomiast komenda była polska[9]. Dowódcą był ppłk Władysław Obuch-Woszczatyński. Dywizjon wyruszył wraz z Brygadą na front pod Baranowiczami w kwietniu 1916 roku, lecz był początkowo odsunięty przez dowództwo rosyjskie od zadań bojowych[10]. Dopiero w październiku 1916 spieszeni ułani obsadzili część okopów[10]. Podejmowano w tym czasie bezskuteczne starania u władz rosyjskich, aby uzyskać zgodę na powiększenie dywizjonu do stanu pułku. W lutym 1917 roku Brygadę przeformowano w Dywizję Strzelców Polskich, w skład której nadal wchodził Dywizjon Ułanów. Po rewolucji lutowej i obaleniu caratu w Rosji, ułanom zezwolono na noszenie mundurów galowych wzoru 1 Pułku Ułanów z 1830 roku[11]. 28 lutego 1917 dowództwo dywizjonu w zastępstwie objął rtm Adolf Waraksiewicz[10].

25 marca 1917 dywizjon został zaprzysiężony według tekstu własnej roty przysięgi (nie rosyjskiej), wyodrębniającej go z wojsk rosyjskich[12]. Władze rosyjskie nie wyrażały zgody na rozwinięcie dywizjonu do stanu pułku, lecz wykorzystując chaos po rewolucji, uzyskano zgodę komisarza rządu na wcielenie do niego sformowanego z Polaków szwadronu 5 zapasowego pułku jazdy rosyjskiej w Balaklei[12]. Ponadto, w dywizjonie istniał już nieoficjalnie trzeci szwadron[10].

5 kwietnia, dowódca rtm. Waraksiewicz wydał samorzutnie rozkaz o przemianowaniu dywizjonu w 1 Pułk Ułanów, w składzie czterech szwadronów, nadal wchodzący w skład Dywizji Strzelców Polskich[12]. Wobec rozprzężenia armii rosyjskiej i agitacji bolszewickiej w Dywizji, ułani i oficerowi pułku uchwalili na początku czerwca we wsi Chatki rezolucję o chęci dalszej walki przeciw Niemcom w przymierzu z armią rosyjską[12]. Pułk wziął następnie udział w ofensywie Kiereńskiego w Galicji[13]. Od 19 lipca 1917 dowództwo pułku objął, na prośbę jego oficerów, płk Bolesław Mościcki (dotychczas dowódca rosyjskiego 1 Pułku Zaamurskiego)[13][5]. Podjął on z miejsca działania w kierunku ujednolicenia wyglądu, wyszkolenia i wyposażenia pułku[14].

Po załamaniu się ofensywy i odwrocie rosyjskim, 22 lipca szwadrony weszły do płonącego i grabionego przez maruderów armii rosyjskiej Stanisławowa (uznawanego za terytorium austriackie), przywracając porządek i stając przez dwa dni w obronie życia i mienia mieszkańców[15]. Wdzięczna ludność miasta proponowała wówczas pułkowi pozostanie w mieście do nadejścia wojsk austriacko-niemieckich i przejście na teren ziem polskich pod opiekę Rady Stanu, co jednak odrzucono, wybierając walkę zgodnie z przysięgą w szeregach rosyjskich[15].

Osobny artykuł: bitwa pod Krechowcami.

Rozkaz z 24 lipca skierował pułk na pola pod wieś Krechowce, w celu ochrony odwrotu rosyjskiego, gdzie rozegrała się bitwa, w której ułani zdobyli uznanie zarówno dowództwa rosyjskiego, jak i niemieckiego. Ranni i wzięci do niewoli ułani zostali otoczeni opieką w Stanisławowie, gdzie ludność wystarała się o specjalne względy dla nich u Niemców i wyprawiła uroczysty pogrzeb zabitego ułana Jana Wedlera[16]. Dowódca pułku wystosował wówczas list do burmistrza Stanisławowa, w którym zawarł nadzieję odrodzenia Polski i zjednoczenia walczących Polaków oraz wyrazy szacunku dla Rady Stanu i generała Piłsudskiego[16]. Bitwa zyskała szeroki oddźwięk w społeczności polskiej i uznanie rosyjskich i francuskich władz wojskowych, a dla pułku przyznano ogółem ponad 200 odznaczeń[17].

Po bitwie pod Krechowcami pułk, staczając potyczki odwrotowe, wycofał się do Besarabii[17]. We wrześniu 1917 roku pułk włączono w skład I Korpusu Polskiego gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego i przetransportowano, z pewnymi problemami stwarzanymi przez lokalne władze bolszewickie, do Dukory pod Mińskiem[17]. Po rewolucji październikowej i zawarciu rozejmu z Niemcami, w pierwszej połowie stycznia 1918 bolszewicy zażądali rozbrojenia pułku, co zostało odrzucone, zaś kaukaska dywizja jazdy odmówiła walki w tym celu z polskim pułkiem[18]. Podejmowano też próby zrewoltowania żołnierzy przeciw oficerom, które nie przyniosły efektu[18]. Pułk następnie pod koniec stycznia przemaszerował w rejon Bobrujska, w rejon koncentracji I Korpusu, atakowany po drodze przez uzbrojonych chłopów[18]. Wszedł tam w skład Dywizji Ułanów, licząc 6 szwadronów liniowych[19]. Walczył z bolszewikami[20].

W okresie służby w I Korpusie wykształcił się swoisty kodeks postępowania („ideologia pułku”). Żołnierze pułku kierowali się nie tylko rozkazem i prawem pisanym, ale również decyzjami ogólnego zebrania oficerów stosującego prawo zwyczajowe[4].

Na przełomie 1917 i 1918 roku krechowiacy ozdobili kołnierze swych mundurów miniaturowymi proporcami amarantowo-białymi. Zwyczaj ten przyjął się w pozostałych jednostkach jazdy I Korpusu i dotrwał do końca istnienia polskiej kawalerii[4].

Na podstawie umów z dowództwem niemieckim 21 maja 1918 zapadła decyzja o rozformowaniu I Korpusu, a z nim 1 Pułku Ułanów. Z czasem jednak ułani byli grupami uwalniani z niemieckiej niewoli m.in. dzięki staraniom Komitetu opieki nad Ułanami Polskimi, jaki zawiązał się w Stanisławowie[21]

Tradycje pułku kontynuował 1 Pułk Ułanów Krechowieckich.

Kawalerowie Amarantowej Wstążki
Żołnierze dywizjonu odznaczeni za waleczność Amarantową Wstążką rozkazem dowódcy I Korpusu Polskiego z 19 marca 1918[22]:
mł. podof. Franciszek Mynczyński mł. podof. Michał Szpilewicz mł. podof. Wiktor Ziębicki
uł. Aleksander Pietrołaj uł. Jan Naruszewicz pchor. Bogumił Maruszewski[a]
st. podof. Bogusław Machowski st. podof. Michał Hawrzyński mł. podof. hr. Wacław Komorowski
mł. podof. Aleksander Opęchowski mł. podof. Jerzy Anders uł. Jan Nowakowski
uł. Stanisław Skarzyński uł. Piotr Krawczenko uł. Władysław Gardliński[b][25]
uł. Bolesław Niklewicz uł. Tomasz Dębowski uł. Jan Dobrowolski
uł. Ignacy Muc uł. Antoni Skonecerka uł. Jan Borek
ułan Miron Długołęcki[26] st. podof. Walery Komórowski[c][27] mł. podof. Zdzisław Gonczyński
mł. podof. Antoni Janota uł. Wawrzyniec Czynioszewski uł. Stefan Zybert
uł. Aleksander Pawelec uł Stanisław Jaratowski uł. Antoni Pućko
uł. Józef Król uł. Jan Porcianko mł. podof. Stanisław Flisowski[26] (KW)
mł. podof. Kazimierz Muczyński mł. podof. Franciszek Staroń uł. Bronisław Stankiewicz
uł. Antoni Szemoński mł. podof. Jan Woźniak mł. podof. Aleksander Sosiński
st. uł. Stanisław Lewandowski uł. Piotr Podhorski uł. Jan Dobrosielski
st. podof. Zenon Grabowski[d][28] st. ułan Bohdan Trzciński uł. Władysław Walczyński
uł. Franciszek Kowalczyk wachm. Mieczysław Górkiewicz st. podof. Władysław Matuszewicz
mł. podof. Jan Solęga mł. podof. Włodzimierz Szyld mł. podof. Andrzej Leniński
uł. Wacław Łukowski uł. Bronisław Habera uł. Stanisław Dzienisiewicz
uł. Witold Kamkosz uł. Narcyz Witczak uł. Stanisław Marczyk
uł. Antoni Nowak uł. Henryk Gąsiewicz uł. Józef Stobniak
uł. Antoni Jóźniak uł. Bolesław Apileten uł. Stanisław Zyskowski
uł. Witold Żak uł. Jan Wrólewski uł. Antoni Lewandowski
por. Anders kpr. Jan Dłużniewski[26] (KW) ułan Tomasz Dembowski[26]
kpr. Bolesław Eysteaten[26] (KW)

Uwagi edytuj

  1. ↑ tu jako Bogumił Muszewski[23].
  2. ↑ tu jako ułan Władysław Gardyński[24].
  3. ↑ tu jako plut. Walery Konrowski[23].
  4. ↑ tu jako plut. Ziemowit Grabowski [23].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Lipiński 1990 ↓.
  2. ↑ a b c Bagiński 1921 ↓, s. 36–37.
  3. ↑ Bagiński 1921 ↓, s. 16, 36.
  4. ↑ a b c Grzegorz Krogulec: 1 Pułk Ułanów Krechowieckich im. płk. Bolesława Mościckiego. s. 3–5.
  5. ↑ a b Suchcitz 2002 ↓, s. 16–24.
  6. ↑ Bagiński 1921 ↓, s. 17–18.
  7. ↑ Bagiński 1921 ↓, s. 37–38.
  8. ↑ Bagiński 1921 ↓, s. 39.
  9. ↑ Bagiński 1921 ↓, s. 47–48.
  10. ↑ a b c d Bagiński 1921 ↓, s. 75.
  11. ↑ Bagiński 1921 ↓, s. 55.
  12. ↑ a b c d Bagiński 1921 ↓, s. 76–78.
  13. ↑ a b Bagiński 1921 ↓, s. 79.
  14. ↑ Bagiński 1921 ↓, s. 80.
  15. ↑ a b Bagiński 1921 ↓, s. 82–84.
  16. ↑ a b Bagiński 1921 ↓, s. 93–94.
  17. ↑ a b c Bagiński 1921 ↓, s. 96–99.
  18. ↑ a b c Bagiński 1921 ↓, s. 197–198.
  19. ↑ Bagiński 1921 ↓, s. 279–280.
  20. ↑ Grzegorz Krogulec: 1 Pułk Ułanów Krechowieckich im. płk. Bolesława Mościckiego. s. 3–5.
  21. ↑ Österreichische Nationalbibliothek, ANNO, Kurjer Stanislawowski, 1918-09-29, Seite 2 [online], anno.onb.ac.at [dostęp 2017-04-12] (niem.).
  22. ↑ Placówka 1935 ↓, s. 32, 48, 64, 80.
  23. ↑ a b c Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 21 z 15 lipca 1922 roku, s. 522.
  24. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 21 z 15 lipca 1922 roku, s. 524.
  25. ↑ Placówka ↓, Nr 3 z 1936 roku, s. 44 tu także ułan Władysław Gardyński.
  26. ↑ a b c d e Placówka ↓, Nr 3 z 1936 roku, s. 42.
  27. ↑ Placówka ↓, Nr 3 z 1936 roku, s. 44 tu także plut. Walery Konrowski.
  28. ↑ Placówka ↓, Nr 3 z 1936 roku, s. 43 tu także Ziemowit Grabowski.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=1_Pułk_Ułanów_(I_KP)&oldid=73202548”