1 Warszawska Brygada Saperów
1 Warszawska Brygada Saperów (1 BSap) – związek taktyczny wojsk inżynieryjno-saperskich ludowego Wojska Polskiego.
Barwy saperów noszone na kołnierzach kurtek | |
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie |
1944 |
Rozformowanie |
1946 |
Nazwa wyróżniająca |
Warszawska, obecnie Brzeska |
Tradycje | |
Kontynuacja |
1 Warszawska Brygada Saperów |
Dowódcy | |
Pierwszy | |
Organizacja | |
Numer |
JW 2691[1] |
Dyslokacja | |
Rodzaj wojsk | |
Podległość | |
Odznaczenia | |
Za udział w działaniach bojowych 1 Brygada Saperów została wyróżniona mianem „Warszawska”, nadanym rozkazem Naczelnego Dowódcy Armii Czerwonej nr 112 z 19 lutego 1945 i rozkazem dowódcy 1 Armii WP nr 060/45. Została odznaczona[a] Krzyżem Grunwaldu III klasy, nadanym rozkazem Naczelnego Dowódcy WP nr 105 z 4 kwietnia 1946,oraz Orderem Kutuzowa II stopnia, nadanym na podstawie uchwały Rady Najwyższej ZSRR nr 253/113 z 4 kwietnia 1949, Za udział w akcjach powodziowych i przeciwlodowych oraz prace na rzecz gospodarki narodowej w 1978 była odznaczona orderem Sztandaru Pracy II klasy.
Formowanie i szkolenie
edytujSformowana w miejscowości Lebiedin w rejonie Sum na podstawie rozkazu dowódcy 1 Armii Polskiej w ZSRR nr 001 z 1 kwietnia 1944. Formowana zgodnie z etatami Armii Czerwonej nr 012/88, 012/89, 012/90, 012/109 oraz 014/97-W. Pierwszym dowódcą był płk Bronisław Lubański jednocześnie do 24 kwietnia 1944 dowódca oddziału saperów 1 Armii, szefem sztabu ppłk Włodzimierz Piliński, zastępcą ds polityczno-wychowawczych kpt. Antoni Kazior. 9 maja żołnierzom uroczyście wręczono broń. W kwietniu 1944 sformowano w brygadzie nieetatową Szkołę Podoficerską Saperów. 30 maja, po dwumiesięcznym kursie, szkoła promowała 204 podoficerów z których 104 pozostało w brygadzie. Podstawową kadrę brygady stanowili oficerowie sowieccy pochodzenia polskiego. Formowanie zakończono 9 czerwca 1944. Stany osobowe na: 7.04 - 50%, 10.04 - 75%, 15.04 ok. 90%, na 15.05 oficerów 70, etat 129, podoficerów 73 etat 172, szeregowych 781 etat 709. 27 czerwca w skład brygady wszedł 3 batalion saperów, przemianowany na 8 batalion saperów i podporządkowany na podstawie rozkazu dowódcy 1 Armii Polskiej nr 0124 z 27 czerwca 1944.
Na 27 czerwca stan osobowy liczył: dowództwo i sztab – 38 oficerów i 9 pracowników kontraktowych, kompania dowodzenia – 88 osób, 8, 9, 10 i 11 bsap – 1256 osób, 1 park lekkich przepraw – 36 osób, 2966 poczta polowa – 4 osoby. Brygada w rejonie Sum intensywnie szkoliła się. Saperzy nauczyli się obsługiwać park pontonowy, traki, kafary, wykrywacze min. Opanowali budowę przepraw desantowych, promowych i mostowych w dzień i w nocy w różnych warunkach atmosferycznych. Poznali sposoby minowania, rozminowania oraz unieszkodliwiania min i materiałów wybuchowych, urządzania przejść w polach minowych oraz organizacji prac przy całkowitym rozminowaniu. Uczyli się naprawy dróg i mostów na konkretnych obiektach. Saperzy pozostawili wiele kilometrów odbudowanych dróg i kilku mostów z których korzystała następnie ludność cywilna.
8 czerwca 1944 brygada otrzymała rozkaz przegrupowania w rejon Łuck – Kiwerce. 11 i 12 czerwca wyruszyła transportem kolejowym po trasie: Sumy, Konotop, Sarny, Równe i 21 oraz 26 przybyła w nakazany rejon. Rozlokowała się w lesie 1 kilometr na północny wschód od m. Ostrów. Tam, po zakwaterowaniu, zgrywała pododdziały w wykonywaniu działań bojowych. 26 czerwca 1 Brygada Saperów otrzymała zarządzenie z oddziału saperów 1 Armii nakazujące zabezpieczenie przepraw 3 Dywizji Piechoty przez Styr w rejonie Antonówki. Do wykonania tego zadania wyznaczono 3 kompanię 8 bsap. Kompanią współdziałała z 7 zmotoryzowanym samodzielnym batalionem saperów. 27 i 28 czerwca pododdziały inżynieryjne przeprawiły 3 DP. 30 czerwca do rejonu przeprawy przybył cały 8 bsap i brygadowy park pontonowy NLP[b], na sześciodniowe ćwiczenie z budowy przepraw. 10 lipca w rejonie Antonówki przegrupowały się 10 i 11 bsap. 13 lipca 1 BSap z 6 bpont-most i 7 zsbsap przeprowadziły ćwiczenia pokazowe dla wszystkich rodzajów wojsk 1 Armii. Stan osobowy i uzbrojenie 1 BSap na 15 lipca: oficerów 129, podoficerów 255, szeregowych 1042, karabinów 548, pistoletów maszynowych 593, karabinów maszynowych – 99, samochodów – 57, traktorów i ciągników – 4, radiostacji – 12. Nie był to cały etat brygady. Uzupełniał go późniejszy rozkaz dowódcy 1 Armii z 15 listopada 1944 nakazujący sformowanie samodzielnej kompanii zwiadu w sile 65 ludzi i samodzielnego plutonu sanitarnego w sile 17 żołnierzy. 10 października dowódca Wojsk Inżynieryjnych Wojska Polskiego wydał rozkaz nr 03 nakazujący w brygadach saperów utworzenie nieetatowych szkół podoficerskich w sile jednej kompanii, trzyplutonowej, o stanie osobowym 120 żołnierzy. Na 15 listopada niedobór w kadrze oficerskiej stanowił 34% (szczególnie dowódcy plutonów), podoficerów 14%. W rozkazie z 24 listopada dowódca Wojsk Inżynieryjnych WP określił programy szkolenia dla oddziałów i pododdziałów inżynieryjno-saperskich 1 Armii. Na podstawie tego sztaby jednostek opracowały własne programy szkolenia dla pododdziałów.
Przysięgę żołnierze brygady złożyli 9 lipca 1944 we wsi Ostrów na Wołyniu. W przysiędze uczestniczył dowódca 1 Armii gen. Zygmunt Berling i członek Rady Wojennej Armii gen. Aleksander Zawadzki. Sztandar ufundowany przez społeczeństwo Wawra wręczono w październiku 1944 w Wawrze.
Dowódcy
edytuj- mjr Karol Jakubiak p.o. od 21.04.1944 - 03.05.1944[3]
- płk (gen. bryg.) Bronisław Lubański (ACz)[4] – od 03.05.1944 do 19.03.1947[c]
- płk Edmund Żarczyński – od 19.03.1947 do 05.10.1951
- ppłk Mikołaj Majorow – od 05.10.1951 do 20.10.1953
- płk Stanisław Maleńczak – od 20.10.1953 do 26.02.1957
- płk dypl. Stanisław Padewski – od 26.02.1957 do 05.10.1957
- płk mgr inż. Mikołaj Klecor – od 05.10.1957 do 30.06.1961
- płk mgr inż. Aleksander Kabara – od 30.06.1961 do 29.09.1969
- płk mgr inż. Jan Tomaszewski – od 29.09.1969 do 16.09.1970
- płk mgr inż. Franciszek Gach – od 16.09.1970 do 21.10.1972
- płk dypl. Edmund Kubiak – od 21.10.1972 do 28.11.1973
- płk mgr inż. Tadeusz Swaryczewski – od 28.11.1973 do 29.09.1976
- płk mgr inż. Emil Kamyczek – od 29.09.1976 do 17.10.1978
- płk dypl. Jan Polakowski – od 17.10.1978 do 28.08.1980
- płk dypl. Wiesław Gwizdowski – od 28.08.1980 do 07.07.1986
- gen. bryg. mgr inż. Józef Rzemień – od 07.07.1986 do 10.10.1990
- płk mgr inż. Mieczysław Buczak – od 10.10.1990 do 24.08.1996
- gen. bryg. Ryszard Gruszka – od 24.08.1996 do 30.06.2004
- płk dypl. Zbigniew Wójt – od 30.06.2004 do 30.06.2007
- płk dypl. Bogusław Bębenek – od 1.07.2007 do 5.11.2007
- płk dypl. Daniel Król
Struktura organizacyjna
edytuj- Skład[5]
- 8 batalion saperów
- 9 batalion saperów
- 10 batalion saperów
- 11 batalion saperów
- kompanie: sztabowa, zwiadowcza
- plutony: sanitarny, park lekkich przepraw
- 2966 stacja poczty polowej
Razem:
żołnierzy – 1382 (oficerów – 152, podoficerów – 336, szeregowych – 894)
sprzęt:
- park przeprawowy NLP – 1
- kuter BMK – 1
- samochody – 70
- min – 483
Ordery i odznaczenia
edytuj- Order Kutuzowa II klasy – uchwała Prezesa Rady Najwyższej ZSRR z 4 maja 1945[6]
- Order Krzyża Grunwaldu III klasy – 1946[6]
Odznaczeni Złotym Krzyżem Orderu Virtuti Militari[7]
- płk Bronisław Lubański
Odznaczeni Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari[8]
- szer. Jan Bukat
- kpr. Jan Czechowski
- szer. Aleksander Derkacz
- szer. Wincenty Lejczak
- płk Bronisław Lubański
- szer. Antoni Persona
- ppłk Włodzimierz Piliński
- plut. Aleksander Sokolski
- szer. Józef Zubowicz
- kpt. Jan Żytło
Sztandar brygady
edytujSztandar ufundowany przez społeczeństwo Warszawy-Pragi i okolicznych miejscowości. Wręczony prawdopodobnie 24 grudnia 1944 w Glinkach. Wykonały go siostry felicjanki z Glinek[9].
- Opis sztandaru
Płat o wymiarze 97 x 97 cm z dwu stron obszyty frędzlą żółtą, przymocowany do drzewca za pomocą pięciu kółek i wkrętów. Drzewce z jasno politurowanego drewna, skręcane z dwóch części za pomocą mosiężnych okuć. Głowica w kształcie orła z szeroko rozpostartymi skrzydłami, wspartego na cokole w kształcie litery T. Do drzewca przymocowane wstęgi Orderu Czerwonej Gwiazdy i Orderu Kutuzowa[9].
- Strona główna
Czerwony krzyż kawalerski, pola między ramionami krzyża białe. Pośrodku haftowany biało-srebrną nicią orzeł[d] w otoku zielono haftowanego wieńca laurowego. Wokół orła haftowany nicią biało-kremową z obwódką czerwoną napis: „HONOR I OJCZYZNA”, „1-a INŻYNIERYJNO-SAPERSKA BRYGADA”. Na białych polach na przemian: emblematy saperskie w otoku zielono haftowanych wieńców laurowych i herb Wawra w otoku tarcz z napisem „WAWER”[9].
- Strona odwrotna
Rysunek jak na stronie głównej. Pośrodku malowany i haftowany kolorowo wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej w otoku wieńca. Wokół wizerunku napis nicią biało-kremową, z obwódką czerwoną: „POD TWOJĄ OBRONĘ UCIEKAMY SIĘ”, „ZA NASZĄ WOLNOŚĆ I WASZĄ”. Na białych polach haftowane żółtą nicią napisy i daty: „WIELKOLAS 15.VIII.44”; „WARSZAWA 16.1.45”[e]; „PUŁAWY 2.VIII.44”; „OSTRÓW 15.VI.44”; „SASKA KĘPA 14.IX.44”[9].
Okres powojenny
edytujRozminowanie
edytujW czerwcu 1945 do rozminowania kraju włączono 1 BSap. Weszła ona w drugi etap rozminowania (od czerwca do września, a praktycznie do końca 1945). Zgodnie z planem rozminowania kraju 1 BSap w pełnym składzie rozminowywała Pomorze Zachodnie i Gdańskie oraz północną część Wielkopolski, od linii rozgraniczenia z 2 Armią WP do Wisły i na wschód od Wisły - Żuławy. Obszar przydzielony 1 BSap miał 51300 km², a na wschód od Wisły 5000 km². 16 czerwca 1 BSap przystąpiła do rozminowania. Brygada zajmowała rejon Namyślina, na płn-wsch od Kostrzyna. Przydzielony brygadzie obszar do rozminowania, później zwany rejonem rozminowania nr 6 obejmował: Pobrzeże Słowińskie, Pojezierze Pomorskie, płn-zach. część Pojezierza Wielkopolskiego i Żuławy Wiślane. Szerokość rejonu 230 - 250 km i głębokość 280 km. Rejon był słabo zaminowany z wyjątkiem Wału Pomorskiego, zachodnich brzegów Wisły, rzek Parsęta, Kanału Elbląskiego, Gdyni, Gdańska, Piły, Słupska, Kołobrzegu, Ustki i Miastka. Rozpoznano zapory minowe na drogach głównych i szlakach kolejowych. Oszacowano, że tereny gęsto zaminowane to 440 km², średnio 800 km² i słabo ponad 50 tys. km². W terenie brygady było wiele składów amunicji nagromadzonej przez Niemców. 1 BSap nie dysponowała danymi o stanie zaminowania terenu. Pierwszym rozkazem płk. B. Lubańskiego było określenie zadań rozpoznania terenu i zapór, przeszkolenie pododdziałów, przygotowanie sprzętu i dokumentacji. Sytuację utrudniał brak administracji na tym terenie, a część ludność niemieckiej nie była skora do współpracy z polskimi saperami. Kadra i żołnierze nie mieli doświadczenia w przygotowaniu i prowadzeniu rozminowania całych pól minowych, rozrzuconych na dużym obszarze. Wykorzystywano tu doświadczenie 2 i 5 BSap, które prowadziły rozminowanie od początku 1945 W planie rozminowania brygady, rejon podzielono na batalionowe pasy szerokości 50 – 60 km, Bataliony dzieliły rejony na kompanie i wyznaczały terminy rozpoczęcia i zakończenia prac. Średniodzienna norma rozminowania dla batalionu wynosiła 150 – 200 km². Bataliony ugrupowano:
- 8 bsap – Pobrzeże Słowińskie wraz z brzegiem Bałtyku, sztab batalionu w Siemyślu k/Kołobrzegu,
- 10 bsap – prace na płd od 8 bsap, sztab w Chociwelu,
- 11 bsap -– na płd od 10 bsap, ogólnie na płn od Noteci, sztab na zachód od Barlinka,
- 9 bsap – w pasie na płd od Noteci w tym Międzyrzecki Rejon Umocniony, sztab w Międzyrzeczu.
Stanowisko dowodzenia 1 BSap początkowo w Gdańsku, później w Więcborku. Bataliony miały prowadzić prace w kierunku wschodnim. Pilne potrzeby rozminowania Pomorza z portami i Żuław spowodowały korekty w tym planie.
8 bsap od czerwca do sierpnia 1945 rozminowywał Pomorze Gdańskie i Trójmiasto, wybrzeże Bałtyku od Wejherowa, poprzez Słupsk, Sławno, Koszalin, Kołobrzeg. Zaminowane tam były kolejne rubieże obrony niemieckiej w tym: brzeg Parsęty. Dużo pracy saperzy mieli ze składami amunicji, których tylko w lipcu w lasach koło Kołobrzegu wykryli i zniszczyli 12.
11 bsap rozminowywał tereny wzdłuż Wisły i Żuławy. Usunął miny z dróg i miejscowości: Tczew, Starogard, Kwidzyn, Malbork, Morąg. Rozpoznał i oznakował pola minowe nad Parsętą, Kanałem Elbląskim i Nogatem.
9 i 10 bsap pracowały nad Notecią. W czerwcu i lipcu rozminowywały zasadniczo drogi i szlaki komunikacyjne: Starogard - Chojnice, Krzyż - Poznań, Piła - Wałcz - Złocieniec, Złotów - Piła - Krzyż, Bydgoszcz - Piła - Krzyż, Białogard - Szczecinek - Piła oraz miejscowości na tych trasach. Najwięcej pracy było na Gwdą i Notecią wzdłuż których przebiegała linia Wału Pomorskiego. Od lipca do września usunięto tam 187345 min i zniszczono 3440860 szt. pocisków i amunicji znalezionych na poniemieckich składach[10]. 18 września 1945, w związku ze zmienionym planem rozminowania Polski, 1 BSap otrzymała dodatkowo zadanie rozminowania na nowym obszarze zwanym obszarem nr 6 - południe, obejmującym Górny Śląsk i płd - wsch. część Opolszczyzny. Dowódca 1 BSap miał zmniejszone zadanie o rejon Żuław, leżące na wschód od Wisły. Do pomocy w rozminowaniu przydzielono brygadzie 15 zmotoryzowany bsap 1 Korpusu Pancernego, który prowadził prace na płn części Opolszczyzny, oraz 40 bsap z 13 DP działający już na Śląsku. Dowódca 1 BSap do rozminowania nowego obszaru skierował Grupę Operacyjną (GO) ze sztabu brygady wraz z 9 i 10 bsap. Pozostałe bataliony prowadziły dalsze rozminowanie w rejonie nr 6 - północ (stary rejon). 21 września bataliony 9 i 10 przybyły na Śląsk. 9 bsap rozlokował się w Zawierciu, 10 bsap w Katowicach, a GO w Chorzowie. Nowy rejon był:
- słabo zaminowany - do 100 min na km², o powierzchni 3500 km² w granicach: Olesno, Koniecpol, Pilica, Tarnowskie Góry,
- słabo zaminowany z dużą ilością amunicji o powierzchni 1100 km² - obejmował Katowice, Zabrze, Chorzów, Sosnowiec, Bytom i Dąbrowę Górniczą,
- gęsto zaminowany z nasyceniem 5 - 6 tys. min na km² w rejonach: Gliwice, Rybnik, Wodzisław Śląski, Żory i Pszczyna.
9 bsap sprawdzał rejon w okolicach: Olesno, Koniecpol, Pilica i Tarnowskie Góry. 10 bsap rozminowywał tereny w rejonie Gliwic i Wodzisławia. Min było dużo. Dowódca GO płk Żarczyński w październiku wzmocnił 10 bsap kompanią z 9 bsap. 15 zbsap wykonywał zadania w swoim rejonie. 9 i 10 bsap zlikwidowały na Górnym Śląsku 131 dużych i mniejszych pól minowych, usuwając 454927 min, a także niszcząc ok. 5 mln bomb, pocisków i różnej amunicji. 9 i 10 bsap prowadziły rozminowanie do pierwszych śniegów. Straty 9 i 10 bsap to 5 zabitych i 6 rannych. Pozostałe siły brygady prowadziły do 11 listopada swoje prace. 15 - 20 listopada zostały przegrupowane i zakwaterowane w Lublińcu.
W 1945 1 BSap rozminowała ponad 55 tys. km. różnych dróg, 5312 km szlaków kolejowych, 1721 mostów kolejowych i drogowych[11]. Rozminowano i sprawdzono obszar ponad 57 tys. km², miejscowości 7672 w tym miast 205, obiektów fabrycznych 388, szybów z urządzeniami powierzchniowymi 9, lotnisk 15[12]. Zdjęto 940 tys. min i 11,5 mln pocisków, bomb i innych środków wybuchowych, zlikwidowano 12 składów amunicji[11]. Zginęło w brygadzie 14 oficerów, podoficerów i szeregowych. Rannych zostało 11 żołnierzy[11]. Wskaźnik wypadkowości (liczba zabitych i rannych na 10 tys. zdjętych min) wynosił 0,29 osoby i był najniższy wśród brygad saperów. 25 saperów 1 BSap usunęło ponad 4 tys. min. Najwięcej min zdjął saper Antoni Siedlecki – 10384 szt. W okresie marzec – grudzień 1 Brygada przeszkoliła 305 cywilnych minerów. Pod koniec 1945 1 BSap podporządkowano dowódcy Okręgu Wojskowego nr IV we Wrocławiu, a w styczniu 1946 była przeniesiona do Brzegu. Kierowanie rozminowaniem na obszarze okręgu przejął szef wydziału inżynieryjnego OW.
Ponieważ w okresie rozminowania w 1945 nie wszystkie cele rozminowania zostały osiągnięte wojska inżynieryjne zostały wsparte w rozminowaniu żołnierzami artylerii, przeznaczonymi do niszczenia amunicji (rozkaz ND WP nr 148 z 7 czerwca 1946). Odpowiedzialność za niszczenie amunicji nieśli inspektorzy artylerii okręgów. Rozminowanie w 1946 miało być prowadzone w dwóch okresach: wiosna - od 1.04 - 30.05 i jesień - od 1.09 - 15.11. Oczyszczanie z amunicji i innych przedmiotów wybuchowych miało trwać cały rok. Zima 1945/46 skuła lodem rzeki. Saperzy wiosną skierowani zostali na likwidacje zatorów. W związku z przeformowaniem 15 lutego 1946 1 BSap na 1 pułk saperów (1 psap) stan osobowy pułku został zmniejszony do tysiąca osób (89 oficerów, 163 podoficerów i 748 szeregowych). Stan został zmniejszony o 591 osób w stosunku do brygady. Nastąpiła także demobilizacja najstarszych roczników w wyniku której odeszli do cywila najbardziej doświadczeni żołnierze. Opuściło także szeregi saperów polskich wielu doświadczonych oficerów sowieckich. Do rozminowania w 1946 przystąpiło 20 jednostek, w tym cztery pułki saperów i 16 batalionów dywizyjnych. 1 psap wspólnie z 16 bsap 11 DP, 18 bsap 7 DP i 21 bsap 10DP prowadził rozminowanie na terenie Śląskiego Okręgu Wojskowego (SOW). 1 psap, którym dowodził płk Edmund Żarczyński działał na obszarze 20950 km², obejmującym tereny Dolnego Śląska: od Wałbrzycha i Świdnicy na zachodzie, a na północy do Odry na odcinku od Oławy do Kędzierzyna, oraz na południowym wschodzie Opolszczyzny po Racibórz i Rybnik, a także w okolicach Cieszyna. 22 marca 1 psap rozpoczął prace na przydzielonym terenie siłami 8 i 9 bsap oraz jednej kompanii 10 bsap. Jeden pluton pułku został przydzielony do rozminowania Wrocławia. Żołnierze nie mieli danych o pozostałych do rozminowania polach. Trzeba było je zdobyć poprzez własne rozpoznanie. Rozminowanie trwało do 4 lipca. Do jesiennego okresu pułk przystąpił 4 września zmniejszonymi siłami. Z pułku odszedł 8 bsap, który został podporządkowany dowódcy Marynarki Wojennej i następnie przeorganizowany w 52 bsap Marynarki Wojennej. Rozwiązany w lutym 11 bsap - w ramach reorganizacji brygady, trzeba było organizować od nowa. W okresie obu okresów rozminowania 1946 pułk zdjął i zniszczył 1050900 min, zlikwidował przeszło 890 tys. pocisków różnych kalibrów, sprawdził obszar 26 tys. km².
Pod koniec 1946 zaszły zmiany w strukturze Okręgów Wojskowych. Zima 1946/47 była sroga z dużą ilością śniegu. Rzeki były skute lodem grubości do 1 m. W lutym i marcu 1947 1 psap skierowano do ochrony mostów i walki z zatorami, ratowania ludności i dobytku. 1 psap w marcu ochraniał mosty na Odrze, Wiśle i Małej Panwi. Na Wiśle: w Sandomierzu, Baranowie i Annopolu. Okres rozminowania mógł rozpocząć się dopiero w maju. Do rozminowania na terenie kraju skierowano 11 batalionów saperów, każdy po dwie kompanie. Od 8 maja do 30 października pułk rozminowywał tereny Dolnego Śląska, a także Górnego Śląska. Usunięto i zlikwidowano 160941 min, 690 tys. amunicji. Zginęło 2 saperów, a 3 zostało rannych. W l. 1945 - 1947 zlikwidowanych zostało większość pól minowych.
W 1948 do rozminowania zostały pola minowe wcześniej rozpoznane, skupiska min w południowo-wschodniej części Polski (pas nadgraniczny, nad Zalewem Wiślanym, w okolicach Braniewa, Ełku i Szczytna), kwatera Hitlera, Przełęcz Dukielska i Przełęcz Łepkowska, a także niesprawdzony rejon Bieszczadów, gdzie w 1947 działały oddziały UPA. Główny Inspektor Inżynierii i Saperów gen. Jerzy Bordziłowski postanowił nie kierować na rozminowanie całych batalionów, lecz pododdziały w sile do kompanii saperów. Tylko do Gierłoży i na Przełęcz Dukielską były skierowane całe bataliony. Każda jednostka saperska organizowała grupy (patrole) rozminowania do oczyszczania, przydzielając im zadania na terenach kilku powiatów. W akcje rozminowania zaangażowano w kraju dziesięć batalionów saperów, każdy po ok. 150 saperów. Oddziały saperów działały na terenie swoich okręgów. Z 1 psap działał 9 bsap. Na terenie Polski w 1968 sprawdzono obszar 41548 km², 779 miejsc założenia min, zdjęto 173743 miny i 4461795 szt amunicji. Zginęło 10 saperów, 14 zostało rannych.
W 1949 jak i w latach następnych prac związanych z rozminowaniem było coraz mniej. Koncentrowały one się na rozminowaniu Przełęczy Dukielskiej, Wilczego Szańca, wzdłuż północnej granicy, nad Zalewem Wiślanym, oraz nad Nysą Łużycką. Rozminowanie prowadzono siłami 9 batalionów, do kompanii saperów z batalionu. Z 1 psap działał 9 bsap. W Polsce rozminowano i sprawdzono 2519 km², 31 miejsc minowania, zdjęto 25735 min, 232516 pocisków. Straty: 4 zabitych i 3 rannych.
W 1950 bataliony prowadziły rozminowanie wiosną i jesienią (maj i październik-listopad).
W 1951 było podobnie. Z 1 psap udział brał 10 bsap.
W kolejnych latach pododdziały brygady nadal rozminowywały teren. W 1956 zakończono rozminowanie kraju. Od 1957 zaczął się okres oczyszczania. Na zakończenie rozminowania minister Obrony Narodowej wydał rozkaz nr 11/MOn z 30 stycznia 1957 w którym złożył podziękowania i nagrodził wyróżniające się jednostki i saperów.
W latach 1945–47 1 BSap (1 psap) zdjęła 2 147 000 min i 14 513 000 szt pocisków i amunicji[13]. W okresie prowadzenia walk frontowych brygada straciła 102 żołnierzy, 52 zostało rannych lub zaginionych bez wieści. W okresie rozminowania i oczyszczania w l. 1944 - 1994 zginęło w brygadzie 55 żołnierzy, w tym 7 oficerów[12]. W wyniku rozminowania brygada ocaliła od zniszczenia następujące obiekty: elektrownia w Wałczu, porty w Gdyni i Gdańsku, elektrociepłownia w Gdyni, tor kolejowy na półwyspie Hel, fabryka Silesia w Rybniku, młyny i stacja kolejowa w Żarach oraz huta żelaza w Rybniku.
Jesienią 1949 pułk przeformowano na 1 pułk pontonowy[14]. (dokonano też zmiany nazwy 1 ppont z Włocławka na 2 ppont)
Wiosną 1950, przy 1 ppont sformowano Okręgową Składnicę Inżynieryjno-Saperską Nr 4[15]. Zadaniem składnicy było przechowywanie sprzętu saperskiego oraz materiałów wybuchowych.
W latach 90. brygada stacjonowała w Brzegu jako 1 Brzeska Brygada Saperów im. Tadeusza Kościuszki.
Obecnie[kiedy?] jest to 1 Brzeski Pułk Saperów im. Tadeusza Kościuszki w Brzegu.
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Rozkaz organizacyjny Naczelnego Dowódcy WP nr 053/Org. z 30.3.1946
- ↑ Sobczak (red.) 1975 ↓, s. 38.
- ↑ Malczewski i Polkowski 1970 ↓, s. 139.
- ↑ Paweł Piotrowski: Śląski Okręg Wojskowy.... s. 252.
- ↑ Malczewski i Polkowski 1970 ↓, s. 136.
- ↑ a b Malczewski i Polkowski 1970 ↓, s. 141.
- ↑ Szczepański 1967 ↓, s. 265.
- ↑ Szczepański 1967 ↓, s. 266.
- ↑ a b c d Wanda Bigoszewska: Sztandary ludowego Wojska Polskiego 1943 - 1974. s. 142 - 144.
- ↑ Barszczewski 1998 ↓, s. 234–235.
- ↑ a b c Barszczewski 1998 ↓, s. 239.
- ↑ a b Barszczewski 1998 ↓, s. 433–434.
- ↑ Barszczewski 1998 ↓, s. 226.
- ↑ Rozkaz Ministra ON Nr 0172/Org z 17 sierpnia 1949 1 Warszawski Pułk Saperów przeformowano na 1 Warszawski Zmotoryzowany Pułk Pontonowy, o etacie 13/25 i stanie 912 wojskowych i 6 cywili.
- ↑ Zarządzenie Szefa SG Nr 046/0rg z 16 marca 1950
Bibliografia
edytuj- Zdzisław Barszczewski: Przywrócone życiu. Rozminowanie ziem Polski. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 1998. ISBN 83-11-08751-2.
- Wanda Bigoszewska, Henryk Wiewióra: Sztandary ludowego Wojska Polskiego 1943 - 1974. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974.
- Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
- Franciszek Kaczmarski, Stanisław Soroka: Wojska inżynieryjne LWP w latach 1945–1979. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06710-4.
- Juliusz Malczewski, Roman Polkowski: Wojsko Polskie. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego. Formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek inżynieryjno-saperskich, drogowych i chemicznych. T. 4. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970.
- Paweł Piotrowski: Śląski Okręg Wojskowy : przekształcenia organizacyjne, 1945-1956. Warszawa: Wydaw. TRIO : Instytut Pamięci Narodowej, 2003. ISBN 83-88542-53-2.
- Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Stanisław Szczepański: Na saperskim szlaku. Z dziejów 1 Warszawskiej Brygady Inżynieryjno-Saperskiej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.