2S1 Goździk
2S1 Goździk (ros. 2S1 Gwozdika – 2C1 Гвоздикa; oznaczenie NATO – M1974[2]) – samobieżna haubica kalibru 122 mm, konstrukcji radzieckiej.
 Samobieżna haubica 2S1 Goździk w muzeum artylerii w Petersburgu | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent |
Charkowska Fabryka Traktorów, Huta Stalowa Wola |
| Typ pojazdu | |
| Trakcja |
gąsienicowa |
| Załoga |
4 lub 5 |
| Historia | |
| Prototypy |
1967 |
| Produkcja |
1971–1994 |
| Egzemplarze |
ponad 10 000[1] |
| Dane techniczne | |
| Silnik |
1 silnik wysokoprężny JAMZ-238N o mocy 300 KM (220 kW) lub SW-680T o mocy 240 KM (177 kW) |
| Transmisja |
mechaniczna |
| Poj. zb. paliwa |
550 l |
| Pancerz |
15–20 mm |
| Długość |
7,265 m |
| Szerokość |
2,85 m |
| Wysokość |
2,74 m |
| Prześwit |
0,40 m |
| Masa |
15 700 kg (bojowa) |
| Moc jedn. |
14,01 kW/t (SW-680T) |
| Nacisk jedn. |
0,49 kg/cm² |
| Osiągi | |
| Prędkość |
60 km/h (po drodze) |
| Zasięg pojazdu |
500 km (po drodze) |
| Pokonywanie przeszkód | |
| Brody (głęb.) |
pływający |
| Rowy (szer.) |
3,00 m |
| Ściany (wys.) |
0,70 m |
| Kąt podjazdu |
60° |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| 1 haubica 2A31 kal. 122 mm, zasięg 15 km (23 km z amunicją rakietową) | |
| Użytkownicy | |
 Niebieski – aktualni, Czerwony – dawni | |
Historia
edytujPod koniec lat sześćdziesiątych XX wieku rozpoczęto prace konstrukcyjne nad działem samobieżnym, zdolnym do pływania. Jego budowę oparto na konstrukcji czołgu pływającego PT-76 oraz przedłużonym podwoziu transportera opancerzonego MTLB.
Prototyp samobieżnej haubicy został zbudowany w 1967 roku, a od 1971 roku rozpoczęto jego produkcję seryjną. Oprócz ZSRR, gdzie produkowane były do 1991 roku, działo to produkowane było na licencji także w Bułgarii i Polsce. W Polsce działa te produkowane były w zakładach Huta Stalowa Wola, gdzie w latach 1983–1991 wyprodukowano 602 egzemplarze[3]. Działa produkcji HSW trafiły głównie na uzbrojenie polskiej armii, jedynie 73 zostały wyeksportowane do ZSRR jako rozliczenie licencji[3].
W Polsce opracowano ulepszoną wersję tej haubicy Wolfram, z polepszoną możliwością pływania, z pędnikami śrubowymi, lecz pozostała prototypem[4]. W XXI wieku na bazie wycofywanych podwozi 2S1 opracowano w HSW Lekkie Podwozie Gąsienicowe[3].
Służba
edytuj.jpg)
.jpg)
Samobieżna haubica 2S1 Goździk od 1971 roku była wprowadzana do jednostek artylerii państw Układu Warszawskiego. W późniejszym okresie haubice takie zostały sprzedane do niektórych krajów arabskich i afrykańskich.
Do polskiej armii pierwszych dwanaście haubic 2S1 Goździk trafiło w 1974 roku. Kolejnych egzemplarzy nie zamawiano w związku z planowaną produkcją w kraju. W 1990 roku wojsko dysponowało 534 wozami tego typu, choć powinno ich być 543. Różnica wynikała z tego, że część pojazdów została przebudowana na pojazdy pochodne, a część dział utracono w wypadkach[5]. Od 2009 roku część wycofywanych pojazdów została użyta w Polsce do przebudowy na Lekkie Podwozie Gąsienicowe pod wozy dowodzenia[6]. W 2019 roku Polska posiadała 362 sztuki 2S1, a w 2021 roku 227, z czego nieujawnioną liczbę przekazano w 2022 roku Ukrainie[7].
Haubica ta jest współcześnie podstawowym rodzajem samobieżnych haubic w jednostkach artylerii samobieżnej m.in. w Rosji.
Bojowo została użyta w wojnie w Czeczenii, w latach 1999–2000, oraz w Iraku.
Opis konstrukcji
edytujSamobieżna haubica 2S1 Goździk ma klasyczny układ konstrukcyjny i stosunkowo niską sylwetkę (zbudowano ją na wydłużonym podwoziu MTLB). Kadłub spawany z płyt pancernych zawiera w przedniej części zespoły układu napędowego i przedział kierowania, w środkowej – silnik, a w tylnej – przedział bojowy i amunicyjny.
W umieszczonej z tyłu kadłuba wieży zamontowano haubicę 2A31 (zmodernizowana wersja haubicy ciągnionej D-30 kal. 122 mm). Haubicę 2A31 wyposażono w: przedmuchiwacz przewodu lufy, dwukomorowy hamulec wylotowy i zamek klinowy o pionowym ruchu klina. W wieży znajdują się: zmechanizowany układ zasilania amunicją, który zapewnia prowadzenie ognia z szybkostrzelnością od 5 do 7 strz./min. i stanowiska dla trzech żołnierzy. Obsługa haubicy składa się z 4 członków załogi w czasie pokoju, tj. dowódcy, celowniczego, ładowniczego i kierowcy, zaś w czasie wojny dodatkowo obecny jest amunicyjny. Stanowisko czwartego członka załogi (mechanik-kierowca) znajduje się z przodu kadłuba po lewej stronie.
Do strzelania stosuje się naboje rozdzielnego ładowania, przede wszystkim z pociskiem: odłamkowo-burzącym (o maksymalnej donośności 15 300 m i masie 21,76 kg), dymnym i kumulacyjnym (o masie 18,2 kg) stabilizowanym brzechwowo. Ponadto dostępne są naboje z pociskami:
- z dodatkowym napędem rakietowym (o zasięgu do 21 900 m)
- agitacyjne
- kasetowe
- oświetlające
- pocisk chemiczny – wycofano z uzbrojenia
Pojazd przewozi 40 sztuk amunicji, jednak podczas przygotowania działa do pływania liczbę nabojów należy ograniczyć do 30.
Napęd samobieżnej haubicy stanowi silnik wysokoprężny, chłodzony cieczą, 8-cylindrowy JAMZ-238N lub SW-680T (późniejsze egzemplarze). Gąsienicowy układ bieżny, z przednimi kołami napędowymi i siedmioma kołami nośnymi po każdej stronie. Zawieszenie indywidualne na wałkach skrętnych.
Wersje produkcyjne i pojazdy pochodne
edytuj- 2S1 IW12 (MT – Lbus) – wóz dowodzenia i rozpoznawczy
- 2S1 IW13 (M1974-1) – wóz dowódcy baterii (wysunięte stanowisko dowodzenia)
- 2S1 IW14 (M1974-2A) – wóz dowódcy baterii
- 2S1 IW15 (M1974-2B) – wóz dowódcy dywizjonu
- 2S1 IW16 (M1974-3) – wóz dowódcy dywizjonu (wysunięte stanowisko dowodzenia)
- 2S1 IW21 – wóz dowodzenia obrony przeciwlotniczej
- 2S1? (M1979) – wóz saperski
- RChM – wóz rozpoznania chemicznego
- Da1 – wóz rozpoznania chemiczno-jądrowego
- Zoopark 1 – wóz z systemem radarów do kierowania ogniem artylerii
Użytkownicy
edytujAktualni użytkownicy
Algieria – 145
Angola
Armenia – 20
Azerbejdżan – 81
Białoruś – 246
Bośnia i Hercegowina – 5
Bułgaria – 506
Chorwacja – 9
Erytrea – 20
Etiopia
Finlandia – 72
Gruzja – 48
Indie – 110
Iran
Irak
Jemen
Kazachstan – 10
Libia
Osetia Południowa
Polska – 362[8] (Wycofywany z uzbrojenia i zastępowany przez AHS Krab)
Rosja – 622
Serbia – 72
Słowacja – 49
Syria – 400
Turkmenistan – Nieznana liczba
Ukraina – W 1995 roku armia ukraińska dysponowała 640 armatohaubicami Goździk, a w 2014 roku liczba posiadanych egzemplarzy spadła do 600[9]. W 2018 roku ukraińskie siły zbrojne otrzymały bliżej nieokreśloną liczbę armatohaubic 2S1 za pośrednictwem polskiej firmy Wtórplast, które był używane wcześniej przez czeskie siły zbrojne. Następnie w 2019 roku przeprowadzono dostawy 49 armatohaubic z Republiki Czeskiej oraz Polski. Prawdopodobnie część dostarczonych armatohaubic była używana przez Wojska Lądowe w Wojsku Polskim[10]. W 2022 roku w trakcie trwającej rosyjskiej inwazji na Ukrainę spółka Excalibur ponownie dostarczyła bliżej nieokreśloną liczbę armatohaubic 2S1 Goździk, które były wcześniej używane przez Czeskie Siły Zbrojne. W dodatku dostarczono również niewielką liczbę, prawdopodobnie dwudziestu armatohaubic 2S1 Goździk z Polski, które znajdowały się wcześniej na wyposażeniu Wojsk Lądowych[11].
Urugwaj – 6
Uzbekistan
Wietnam
Dawni użytkownicy
Czechy – Wycofane we wczesnych latach 2000- Czechosłowacja
Jugosławia
NRD
Rumunia – 48 w rezerwie od 2005 roku
Słowenia – 8 w rezerwie
Węgry – 144 Wycofane w 2004 roku
ZSRR
W muzeach
edytuj- Muzeum Militariów Atena w Skwierzynie (na terenie firmy Pomoc Drogowa Gorzów Wlkp.) – sprawny
- Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy – nr taktyczny 0606
- Muzeum Broni Pancernej w Poznaniu
- Muzeum Artylerii w Toruniu
- Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie – wystawa plenerowa przed siedzibą główną. Pojazd przekazany do muzeum w 1996 roku przez Hutę Stalowa Wola
- Muzeum Broni i Militariów – Witoszów[12]
- Muzeum Techniki Militarnej i Użytkowej[13][14]
- Militarne Borne w Bornem Sulinowie – pojazd znajduje w ciągłym użytkowaniu[15].
- Muzeum Techniki Militarnej w Tarnowskich Górach – 2 sztuki sprawne
- Muzeum Techniki i Uzbrojenia Wojskowego w Kaliszu – sprawny
Przypisy
edytuj- ↑ Самоходная гаубица Гвоздика 2С1 122-мм. Государственный Военно-технический музей. [dostęp 2014-04-27]. (ros.).
- ↑ R. Jackson, „Czołgi i pojazdy bojowe”, s. 361.
- ↑ a b c Andrzej Kiński. Zmodyfikowane podwozie gąsienicowe do moździerza Rak i wozów dowodzenia – nowa propozycja Huty Stalowa Wola. „Wojsko i Technika”. Nr 5/2021. s. 13. Warszawa. ISSN 2450-1301.
- ↑ Jerzy Kajetanowicz. Prace nad rozwojem sprzętu pancernego w Polsce – przegląd lat 1955–1990. „Poligon”. 5(22)/2010, s. 14, wrzesień-październik 2010. Warszawa: Magnum-X. ISSN 1895-3344.
- ↑ Tomasz Szulc: Morski Goździk – polska wersja samobieżnej haubicy 2S1. magnum-x.pl. [dostęp 2019-10-31].
- ↑ Andrzej Kiński. Zmodyfikowane podwozie gąsienicowe do moździerza Rak i wozów dowodzenia – nowa propozycja Huty Stalowa Wola. „Wojsko i Technika”. Nr 5/2021, s. 13–14, maj 2021. Warszawa. ISSN 2450-1301.
- ↑ Tomasz Dmitruk. Modernizacja Wojsk Lądowych 2021–2035. „Nowa Technika Wojskowa”. 9/2022, s. 17, wrzesień 2022. Magnum-X.
- ↑ UNROCA (United Nations Register of Conventional Arms) [online], www.unroca.org [dostęp 2020-06-03].
- ↑ Ground Forces Equipment - Ukraine [online], globalsecurity.org [dostęp 2024-04-22] (ang.).
- ↑ Kolejne haubice Goździk trafią na Ukrainę | Defence24 [online], defence24.pl [dostęp 2024-04-22] (pol.).
- ↑ Polskie uzbrojenie w obronie Ukrainy [ANALIZA] | Defence24 [online], defence24.pl [dostęp 2024-04-22] (pol.).
- ↑ 31 lipca 2012 – „Goździk” w muzeum – to trzeba zobaczyć http://www.muzeum-broni.pl/.
- ↑ MKDNiS – Muzea utworzone przez osoby fizyczne s. 7, poz. 73.. bip.mkdnis.gov.pl, 19 marca 2014. [dostęp 2021-10-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-10-06)].
- ↑ Muzeum Techniki Militarnej i Użytkowej w Bytomiu [online], www.mtmiu.pl [dostęp 2017-11-21].
- ↑ Militarne Borne.
Bibliografia
edytuj- Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak: Encyklopedia współczesnej broni palnej (od połowy XIX wieku). Warszawa: Wydawnictwo WiS, 1994, s. 83. ISBN 83-86028-01-7.
Linki zewnętrzne
edytuj- Opis. pancerni.abajt.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-12)].
- Zdjęcia, rysunek
- Jerzy Reszczyński, Zanim powstał Krab: Jak polska zbrojeniówka zdobyła Goździka [online], Defence24.pl, 26 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-27].