3 Brygada Kawalerii Narodowej (koronna)
3 Brygada Kawalerii Narodowej – brygada jazdy koronnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Inne nazwy:
- W okresie istnienia czterech brygad - do jesieni 1789: Półbrygada Kawalerii Narodowej w Dywizji Małopolskiej (potocznie: Półbrygada Małopolska)[1]
- po reorganizacji i utworzeniu ośmiu brygad w 1789: 1 Małopolska Brygada Kawalerii Narodowej[2]
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
Józef Golejowski |
| Organizacja | |
| Dyslokacja |
patrz: stanowiska |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
Formowanie i zmiany organizacyjne
edytujPowstała jako Półbrygada Małopolska[3]. Wchodziła w skład Dywizji Małopolskiej i była wydzielona z III Brygady KN w Dywizji Ukraińskiej i Podolskiej. Jej komendantem był vicebrygadier Józef Golejewski, kwatermistrzem - Krzysztof Tarnawiecki, audytorem - towarzysz Michał Olchowski (z chorągwi 83), natomiast adiutantem - towarzysz Augustyn Harkiewicz. Pierwsze dwie chorągwie pojawiły się w Dywizji Małopolskiej w kwietniu 1777 roku[4].
Formalnie utworzona 30 listopada 1789 z Wielkopolskiej Brygady Kawalerii Narodowej i 3 Ukraińskiej Brygady Kawalerii Narodowej[5]. W październiku 1789 roku rozpoczęto reorganizację brygad kawalerii. Z pięciu chorągwi I Ukraińskiej BKN, pięciu chorągwi II Ukraińskiej BKN, dwóch chorągwi III Ukraińskiej BKN utworzono 1 Małopolską Brygadę Kawalerii Narodowej brygadiera Józefa Golejewskiego, a jej chorągwiom nadano numery od 25 do 36[2]. Przez cały czas formalnie należała do Dywizji Małopolskiej. Poszczególne chorągwie były rozbudowywane i translokowane do brygady w 1790 roku[6].
Wiosną 1792, w przededniu wojny z Rosją uzyskała swój najwyższy rozwój organizacyjny i liczyła etatowo 1818 ludzi, a faktycznie 1756[7].
Brygada w 1792 liczyła 1756 „głów” i 1756 koni[8]. W 1794 roku w marcu liczyła 1231 „głów” i 1183 konie, w maju 1231 „głów” i 1183 konie a we wrześniu 1366 „głów” i 1323 konie[8]. W okresie powstania kościuszkowskiego posiadała na uzbrojeniu 200 karabinów, 508 pistoletów, 1350 szabel i 1041 pik[9].
Stanowiska
edytuj- Małopolska, Wiślica, Stobnica, Nowe Miasto (1790), Sandomierz (marzec 1792), Bielsk (październik 1792), okolice Briańska i Łomży[5].
Walki i potyczki
edytujŻołnierze tej brygady walczyli pod Zieleńcami (17 czerwca 1792), Stanisławowem przed 26 kwietnia 1794, Chełmem (8 czerwca 1794) i Uściługiem (28 czerwca 1794). Brali udział w obronie Warszawy a następnie w działaniach zbrojnych pod Gołchówem (29 czerwca 1794), Witkowicami (13 sierpnia 1794), Strzyżami (24 września 1794) i Maciejowicami (10 października 1794)[10].
Żołnierze brygady
edytujDo jesieni 1789 roku sztab brygad składały się z brygadiera, vicebrygadiera, kwatermistrza, audytora i adiutanta. Nowo uchwalony etat poszerzał sztab brygady o trzech majorów i adiutanta. Zgodnie z prawem ustanowionym 9 października 1789 roku brygadier, vicebrygadier i major mieli być wybierani przez króla spośród przedstawionych mu przez Komisję Wojskową w połowie osób zgodnie ze starszeństwem i zdatnością ze służby czynnej i w połowie spośród rotmistrzów z kawalerii narodowej i rodaków wracających ze służby zagranicznej. Pozostałych oficerów sztabu fortragował brygadier[11].
- Józef Antoni Golejewski (14 X 1789 - 15 I 1790)
- Piotr Hadziewicz (20 II 1790 - 18 X 1793)
- Kajetan Ożarowski (18 X 1793, zdymisjonowany)
- Józef Rzewuski (od 8 czerwca 1794)
Przypisy
edytuj- ↑ Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 64.
- ↑ a b Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 52.
- ↑ Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 49.
- ↑ Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 67.
- ↑ a b c Gembarzewski 1925 ↓, s. 8.
- ↑ Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 140.
- ↑ Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 52-53.
- ↑ a b Ratajczyk i Teodorczyk 1987 ↓, s. 98.
- ↑ Bauer 1981 ↓, s. 288.
- ↑ Miejsca bitew i potyczek oraz daty podano za: Gembarzewski 1925 ↓, s. 8
- ↑ Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 54.
- ↑ Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 141.
Bibliografia
edytuj- Krzysztof Bauer: Wojsko koronne powstania kościuszkowskiego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1981. ISBN 83-11-06605-1.
- Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
- Konstanty Górski: Historya jazdy polskiej. Kraków: Spółka wydawnicza Polska, 1894.
- Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717-1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Sztaby i kawaleria. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 2002. ISBN 83-71-88-500-8.
- Tomasz Ciesielski: Jazda koronna i Wielkiego Księstwa Litewskiego autoramentu narodowego armii Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1717-1776. W: Aleksander Smoliński[red.]: Do szarży marsz, marsz... Studia z dziejów kawalerii. T.1. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2010. ISBN 978-83-231-2567-9.
- Maciej Trąbski: Kawaleria autoramentu narodowego armii Rzeczypospolitej Obojga narodów w epoce stanisławowskiej. Lata 1775-1794. W: Aleksander Smoliński[red.]: Do szarży marsz, marsz... Studia z dziejów kawalerii. T.2. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2012. ISBN 978-83-231-2783-3.
- Leonard Ratajczyk, Jerzy Teodorczyk: Wojsko powstania kościuszkowskiego w oczach współczesnych malarzy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07090-3.