3 Dywizjon Artylerii Konnej
3 Lubelski Dywizjon Artylerii Konnej im. płk. Włodzimierza Potockiego (3 dak) – oddział artylerii konnej Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.
| ||
 Odznaka pamiątkowa artylerii konnej | ||
| Historia | ||
| Państwo |  II Rzeczpospolita
| |
| Rozformowanie | 1939 | |
| Nazwa wyróżniająca | Lubelski | |
| Patron | płk Włodzimierz Potocki | |
| Dowódcy | ||
| Pierwszy | ppłk Stefan Trzebiński | |
| Ostatni | ppłk Józef Droba | |
| Działania zbrojne | ||
| wojna polsko-bolszewicka kampania wrześniowa bitwa pod Piotrkowem (4–6 IX 1939) | ||
| Organizacja | ||
| Dyslokacja | garnizon Wilno Podbrodzie | |
| Rodzaj sił zbrojnych | wojsko | |
| Rodzaj wojsk | artyleria | |
| Podległość | 2 Pułk Artylerii Konnej III Brygada Jazdy 3 Samodzielna BK Wileńska BK | |
Dywizjon stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr III[1] pierwotnie w garnizonie Wilno, a od wiosny 1935 w Podbrodziu[2][3].
Święto dywizjonu obchodzone było w dniu 4 maja[4].
Proporczyki na lancach i patkach kurtek: czarno-szkarłatne.
W 1921 roku funkcjonował w strukturze 2 pułku artylerii konnej[5]. Pod względem wyszkolenia fachowego dywizjon podporządkowany był dowódcy 3 Grupy Artylerii.
19 grudnia 1918 z Lublina na front wyruszył I pluton 1 baterii artylerii konnej pod dowództwem por. Józefa Becka.
FormowanieEdytuj
3 dywizjon artylerii konnej powstał w sierpniu 1919, w Lublinie, w wyniku połączenia 3 baterii artylerii konnej z Wołyńską baterią artylerii konnej. 3 bateria artylerii konnej sformowana została 10 listopada 1918 w Lublinie, jako pierwsza bateria artylerii konnej. W grudniu tego roku otrzymała numer trzeci. Wołyńska bateria artylerii konnej zorganizowana została w marcu 1919, w Lubomlu. Trzecia bateria 3 dak powstała w lipcu 1920, we Lwowie na bazie baterii zapasowej artylerii konnej.
Wojna z Ukraińcami i bolszewikamiEdytuj
W latach 1919–1921, w czasie wojny z Ukraińcami i bolszewikami 3 dak przebył następujący szlak bojowy: rejon Dołhobyczowa 2 stycznia 1919, Oszczów i Goniatyń 7 stycznia 1919, Kadłubiska 1 kwietnia i 8–10 maja 1919, Ochędzyn 7 czerwca 1919, Lachowce 13 sierpnia 1919, Zasław 15 sierpnia 1919, walki nad Słuczą pod Lubarem 31 stycznia 1920, Korostyszew 26 kwietnia 1920, Fastów 1 maja 1920, Biała Cerkiew 3 maja 1920, Medwin 14 maja 1920, Hajczyńce[6] 31 maja 1920, Śnieżna–Ozerna–Samhorodek[7] 5 czerwca 1920, Czerwone[8] 11 czerwca 1920, walki nad Słuczą 19–27 czerwca 1920, Kilikijów[9] 28 czerwca 1920, walki nad Horyniem 29 czerwca – 3 lipca 1920, Kołodenka[10] 4 lipca 1920, Basów Kut 4–5 lipca 1920, Łuck 7–11 lipca 1920, walki nad Styrem 12–28 lipca 1920, Beresteczko 29 lipca 1920, Mikołajów 1 sierpnia 1920, Siestratyn 2 sierpnia 1920, Baranie[11] 3 sierpnia 1920, Rudenko Lackie 6 sierpnia 1920, Antonin 8 sierpnia 1920, Stojanów 12 sierpnia 1920, Radziechów 13 sierpnia 1920, Chołojów 14 sierpnia 1920, Dzibułki–Artasów–Żóltańce 19 sierpnia 1920, Krystynopol 23 sierpnia 1920, Chłopiatyn 27 sierpnia 1920, Waręż 29 sierpnia 1920, Tyszowce 30 sierpnia 1920, Komarów 31 sierpnia 1920, Łaszczów 2 września 1920, Wakijów 5 września 1920, forsowanie Bugu 12 września 1920, Wojnicz 14 września 1920, Ołyka 19 września 1920, wypad za Słucz 1 października 1920, Korosteń 9–10 października 1920.
Okres międzywojennyEdytuj
W lutym 1921 dywizjon przegrupowany został z Łucka do rejonu Przemyśla, gdzie wszedł w skład III Brygady Jazdy. W pierwszej dekadzie czerwca 1921 jednostka przetransportowana została w rejon Wilna.
12 kwietnia 1938 minister spraw wojskowych rozkazem Dep. Dow. Og. 1590-26 P.U. nadał dywizjonowi nazwę: „3 LUBELSKI DYWIZJON ARTYLERII KONNEJ IMIENIA PUŁKOWNIKA WŁODZIMIERZA POTOCKIEGO”[12].
Dywizjon w kampanii wrześniowej 1939Edytuj
W kampanii wrześniowej 1939 roku 3 dak pod dowództwem ppłk. Józefa Droby walczył w składzie Wileńskiej Brygady Kawalerii. Dywizjon posiadał trzy baterie i kolumnę amunicyjną.
Mobilizacja w dywizjonie ogłoszona została w nocy z 24 na 25 sierpnia 1939 roku. Wystąpiły problemy związane z brakiem odpowiedniego typu koni, uprzęży oraz wozów taborowych. Po 24 godzinach mobilizację zakończono. Dywizjon w składzie trzech baterii przegrupowano transportem kolejowym do Tomaszowa Mazowieckiego. Brygada wraz z dywizjonem została podporządkowana dowództwu Armii „Prusy". W nocy 2/3 września oddziały brygady zajęły rejon na północny wschód od Piotrkowa[5].
Do walki dywizjon przystąpił 3 września w rejonie Piotrkowa Trybunalskiego. W dniach 6–8 września osłaniał odwrót sił polskich na kierunku lasy Przysucha–Jedlińsk–Kozienice. Dywizjon w chaosie odwrotu odłączył się od macierzystej brygady.
Od 8 do 9 września walczył na przedmościu przeprawy mostowej pod Świerżami Górnymi i wycofał się na wschodni brzeg Wisły po podejściu elementów niemieckiej 1 Dywizji Lekkiej. Następnie podporządkowany oddziałowi rotmistrza Gwidona Salomona uczestniczył w walkach w rejonie Maciejowic. 2 bateria dywizjonu odeszła na wschód i walczyła na Lubelszczyźnie do 1 października 1939 r. Po 12 września pozostałe dwie baterie – 1 i 3 – zostały podporządkowane rozkazom dowódcy 13 DP, płk. Władysławowi Kalińskiemu i weszły w skład Zgrupowania 13 DP płk. Kalińskiego.
Po walkach z Niemcami (1 DP i czołgi z DPanc. „Kempf”) nacierającymi od strony Garwolina i zdobyciu przez nich Łaskarzewa 15 września razem z 13 DP dywizjon odszedł w kierunku Warszawy. W marszu wraz z 13 DP, przez Wilgę, Ponurzycę, Osieck, Regut, Jabłonnę na wschód od Otwocka i Mlądz dywizjon 18 września dotarł do lasu koło Emowa. W nocy z 18 na 19 września 3 dak wraz z kolumną 13 DP przy próbie dojścia do warszawskiej Saskiej Kępy dywizjon dotarł do lasów koło Falenicy.
19 września pod Falenicą wraz z 13 dywizją prowadził zaciekły bój obronny przeciw niemieckiej 11 DP i czołgom z DPanc „Kempf”. W ciężkim boju działa dywizjonu zadecydowały o twardości obrony i braku powodzenia wroga po 7 jego natarciach z różnych kierunków. Niemcy stracili m.in. 7 czołgów rozwalonych ogniem armat dywizjonu i baterii z 29 pal. Późnym wieczorem 19 września po decyzji o odejściu do stolicy, baterie 3 dak oddały ostatnie strzały, po czym rozbrojono działa. Żołnierze 3 dak-u w niewielkiej liczbie doszli do Warszawy, inni na wschód i pod Wilno. Spora ich część dostała się do niewoli niemieckiej i sowieckiej. Kilku oficerów zginęło w dołach śmierci w ZSRR.
Żołnierze dywizjonuEdytuj
- Dowódcy dywizjonu[13]
- kpt. / płk art. Stefan Trzebiński[14] (1920 – V 1927)
- ppłk art. Fryderyk Hönl (V 1927[15] – 1929)
- ppłk art. Jan Antoni Filipowicz (III 1929[16] – IV 1934[17])
- ppłk dypl. art. Aleksander Kędzior (IV 1934 – X 1936)
- mjr art. Henryk Bełdycki (X 1936 – I 1937)
- ppłk dypl. art. Tadeusz Popławski (II 1937 – VI 1939)
- ppłk art. Józef Droba (VI – IX 1939)
- Zastępcy dowódcy dywizjonu
- kpt. Konstanty Kazimierz Ważyński (od 15 XII 1922[18])
Obsada personalna w 1939 rokuEdytuj
Obsada personalna w marcu 1939 roku[3][a]:
- dowódca dywizjonu – ppłk dypl. Tadeusz Popławski
- I zastępca dowódcy – mjr Witold Płotnicki
- adiutant – por. Bolesław Wieflowicz
- lekarz medycyny – por. lek. Antoni Kopeć
- lekarz weterynarii – mjr Mieczysław Woronkowicz
- oficer zwiadowczy – por. Michał Rontz
- II zastępca dowódcy [kwatermistrz] – kpt. Józef Szyszko
- oficer mobilizacyjny – por. Jan Makowski
- oficer administracyjno-materiałowy – por. Jan Drozdowicz
- oficer gospodarczy – kpt int. Zygmunt Zachariasz Potopowicz
- oficer żywnościowy – por. Czesław Jan Szwengruben
- dowódca plutonu łączności – por. Jan Wawrzyniec Kowalski
- dowódca baterii szkolnej – kpt. Stanisław Zygmunt Szczuka
- dowódca plutonu – ppor. Henryk Marian Krukowicz-Przedrzymirski
- dowódca 1 baterii – kpt. Stefan Jan Sporschill
- dowódca plutonu – ppor. Zdzisław Florian Maitz
- dowódca 2 baterii – por. Edward Partum
- dowódca plutonu – por. Antoni Kuźmiński
- dowódca 3 baterii – kpt. Stanisław Bolesław Bartkowski
- dowódca plutonu – ppor. Adolf Kuźnia
- Obsada dywizjonu we wrześniu 1939
- dowódca dywizjonu - ppłk Józef Droba
- dowódca 1 baterii - kpt. Stefan Sporschill
- dowódca 2 baterii - por. Edward Partum
- dowódca 3 baterii - kpt. Stanisław Szczuka
Kawalerowie Virtuti MilitariEdytuj
Żołnierze dywizjonu odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari[20][21]
- 1 bateria dywizjonu
- por. Zygmunt Bodek-Mirski
- ppor. Stanisław Baruk
- plut. Stanisław Biernacki
- kpr. Stanisław Czarkowski
- kan. Antoni Ciesielski
- ppor. Stanisław Dziewiszek
- ppor. Stanisław Dzieduszycki
- kan. Franciszek Dymarski
- ppor. Kazimierz Falewicz
- por. Władysław Jan Jakubowski
- por. Władysław Kołaczkowski
- por. Józef Kwiatkowski
- kpr. Ignacy Lewandowski
- por. Tadeusz Lechnicki
- kpr. Włodzimierz Łobarzewski
- pchor. Jan Łomott
- ppor. Lucjan Małachowski
- kpr. Feliks Małuski
- kpr. Antoni Michalski
- por. Leon Mikołaj Nowosilski
- por. Ludwik Pleszczyński
- bomb. Michał Pędlowski
- plut. Stanisław Rygiel
- bomb. Marian Różycki
- kan. Władysław Słabczyński
- wchm. Stanisław Skóra
- kan. Paweł Snitko
- kpr. Józef Sztupka
- mjr Stefan Trzebiński nr 3131[b]
- ppor. Stanisław Trzciński
- bomb. Stanisław Trzaskowski
- pchor. Aleksander Zdanowicz
- kpr. Świętosław Zwoliński
Symbole dywizjonuEdytuj
- Sztandar
3 lipca 1938, w Wilnie, marszałek Polski Edward Śmigły-Rydz wręczył jednostce sztandar ufundowany przez społeczeństwo Wilna i ziem północno-wschodnich Rzeczypospolitej[22]. Nadanie sztandaru i zatwierdzenie jego wzoru ujęte zostało w Dzienniku Rozkazów M.S.Wojsk. z 1937 nr 16, poz. 201. Na jego lewej stronie znajdował się wizerunek Matki Boskiej Ostrobramskiej, Świętej Barbary, godło Lublina, odznaka pamiątkowa dywizjonów artylerii konnej oraz napisy: Korostyszew, Ozierna, Łąszczów i Korosteń, Kadłubiska i Zasław, Artasów i Komarów.
- Odznaka
Od 20 maja 1922 oficerom i żołnierzom mogły być nadawane odznaki pamiątkowe artylerii konnej, wspólne dla wszystkich dywizjonów.
„Z artylerii konnej dzieci, – najdzielniejszy jest dak trzeci”.
„Ze strzelaniem jest w niezgodzie, – zna go stąd całe Podbrodzie”.
UwagiEdytuj
- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[19].
- ↑ „Krzyż zagubiony został w dniu 3 sierpnia 1921 r. w Górze Kalwarii albo też w drodze powrotnej do Warszawy”. Dodatek do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 35 z 3 września 1921 roku, s. 2.
PrzypisyEdytuj
- ↑ Almanach oficerski 1923/24 ↓, s. 60.
- ↑ Dobrowolski 2013 ↓, s. 45.
- ↑ a b Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 761.
- ↑ Galster 1975 ↓, s. 83.
- ↑ a b Giętkowski 2001 ↓, s. 67.
- ↑ Może chodzi o wieś Hejsycha, Gojsicha, Hajsycha, (Гейсиха), obecnie Rejon stawyszczenski
- ↑ Obecnie rejon skwyrski
- ↑ Obecnie rejon andruszowski
- ↑ Obecnie rejon sławucki
- ↑ Obecnie rejon rówieński
- ↑ Obecnie rejon radziwiłłowski
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 4 z 12 kwietnia 1938 roku, poz. 36.
- ↑ Dobrowolski 2013 ↓, s. 46.
- ↑ Wyszczelski 2006 ↓, s. 139.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 23 maja 1927 roku, s. 147.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 22 marca 1929 roku, s. 101.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 163.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 57 z 20 grudnia 1922 roku, s. 928.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
- ↑ Górecki 1929 ↓, s. 32.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 18 lutego 1922 roku, s. 106.
- ↑ Satora 1990 ↓, s. 312-313.
BibliografiaEdytuj
- Dziennik personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
- Piotr Dobrowolski: Dywizjony Artylerii Konnej cz. 2. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2013, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-7769-886-0.
- Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
- Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914-1939. Londyn: Nakładem Koła Oficerów Artylerii Polskiej na Obczyźnie, 1975.
- Mirosław Giętkowski: Artyleria konna Wojska Polskiego 1918–1939. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001. ISBN 83-7174-823-X.
- Witold Górecki: Zarys historji wojennej 3-go dywizjonu artylerii konnej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
- Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
- Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.