3 Dywizjon Artylerii Konnej
3 Lubelski Dywizjon Artylerii Konnej im. płk. Włodzimierza Potockiego (3 dak) – oddział artylerii konnej Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.
| ||
 Odznaka pamiątkowa artylerii konnej | ||
| Historia | ||
| Państwo |  II Rzeczpospolita
| |
| Rozformowanie | 1939 | |
| Nazwa wyróżniająca | Lubelski | |
| Patron | płk Włodzimierz Potocki | |
| Dowódcy | ||
| Pierwszy | ppłk Stefan Trzebiński | |
| Ostatni | ppłk Józef Droba | |
| Działania zbrojne | ||
| wojna polsko-bolszewicka kampania wrześniowa | ||
| Organizacja | ||
| Dyslokacja | garnizon Wilno Podgrodzie | |
| Rodzaj sił zbrojnych | wojsko | |
| Rodzaj wojsk | artyleria | |
| Podległość | III Brygada Jazdy 3 Samodzielna BK Wileńska BK | |
Dywizjon stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr III[1] pierwotnie w garnizonie Wilno. W 1939 stacjonował w Podbrodziu[2].
Święto dywizjonu obchodzone było w dniu 4 maja[3].
Proporczyki na lancach i patkach kurtek: czarno-szkarłatne.
W 1921 roku funkcjonował w strukturze 2 pułku strzelców konnych[4]. Pod względem wyszkolenia fachowego dywizjon podporządkowany był dowódcy 3 Grupy Artylerii.
19 grudnia 1918 z Lublina na front wyruszył I pluton 1 baterii artylerii konnej pod dowództwem por. Józefa Becka.
FormowanieEdytuj
3 Dywizjon Artylerii Konnej powstał w sierpniu 1919, w Lublinie, w wyniku połączenia 3 baterii artylerii konnej z Wołyńską baterią artylerii konnej. 3 baterii artylerii konnej sformowana została 10 listopada 1918 w Lublinie, jako pierwsza bateria artylerii konnej. W grudniu tego roku otrzymała numer trzeci. Wołyńska bateria artylerii konnej zorganizowana została w marcu 1919, w Lubomlu. Trzecia bateria 3 dak powstała w lipcu 1920, we Lwowie na bazie baterii zapasowej artylerii konnej.
Wojna z Ukraińcami i bolszewikamiEdytuj
W latach 1919-1921, w czasie wojny z Ukraińcami i bolszewikami 3 dak przebył następujący szlak bojowy: rejon Dołhobyczowa 2 stycznia 1919, Oszczów i Goniatyń 7 stycznia 1919, Kadłubiska 1 kwietnia i 8-10 maja 1919, Ochędzyn 7 czerwca 1919, Lachowce 13 sierpnia 1919, Zasław 15 sierpnia 1919, walki nad Słuczą pod Lubarem 31 stycznia 1920, Korostyszew 26 kwietnia 1920, Fastów 1 maja 1920, Biała Cerkiew 3 maja 1920, Medwin 14 maja 1920, Hajczyńce 31 maja 1920, Śnieżna-Ozierna-Samhorodek 5 czerwca 1920, Czerwone 11 czerwca 1920, walki nad Słuczą 19-27 czerwca 1920, Kilikijów 28 czerwca 1920, walki nad Horyniem 29 czerwca – 3 lipca 1920, Kołodenka 4 lipca 1920, Basów-Kut 4-5 lipca 1920, Łuck 7-11 lipca 1920, walki nad Styrem 12-28 lipca 1920, Beresteczko 29 lipca 1920, Mikołajowo 1 sierpnia 1920, Siestraszyn 2 sierpnia 1920, Baranie 3 sierpnia 1920, Rudenko Lackie 6 sierpnia 1920, Antonin 8 sierpnia 1920, Stojanów 12 sierpnia 1920, Radziechów 13 sierpnia 1920, Chołojów 14 sierpnia 1920, Dzibułki-Artasów-Żóltańce 19 sierpnia 1920, Krystynopol 23 sierpnia 1920, Chłopiatyn 27 sierpnia 1920, Waręż 29 sierpnia 1920, Tyszowce 30 sierpnia 1920, Komarów 31 sierpnia 1920, Łaszczów 2 września 1920, Wakijów 5 września 1920, forsowanie Bugu 12 września 1920, Wojnicz 14 września 1920, Ołyka 19 września 1920, wypad za Słucz 1 października 1920, Korosteń 9-10 października 1920.
Okres międzywojennyEdytuj
W lutym 1921 dywizjon przegrupowany został z Łucka do rejonu Przemyśla, gdzie wszedł w skład III Brygady Jazdy. W pierwszej dekadzie czerwca 1921 jednostka przetransportowana została w rejon Wilna.
W 1938 otrzymał imię pułkownika Włodzimierza Potockiego i nazwę wyróżniającą „Lubelski”[5].
Dywizjon w kampanii wrześniowej 1939Edytuj
W kampanii wrześniowej 1939 roku 3 dak pod dowództwem ppłk. Józefa Droby walczył w składzie Wileńskiej Brygady Kawalerii. Dywizjon posiadał trzy baterie i kolumnę amunicyjną.
Mobilizacja w dywizjonie ogłoszona została w nocy z 24 na 25 sierpnia 1939 roku. Wystąpiły problemy związane z brakiem odpowiedniego typu koni, uprzęży oraz wozów taborowych. Po 24 godzinach mobilizację zakończono. Dywizjon w składzie trzech baterii przegrupowano transportem kolejowym do Tomaszowa Mazowieckiego. Brygada wraz z dywizjonem została podporządkowana dowództwu Armii „Prusy". W nocy 2/3 września oddziały brygady zajęły rejon na północny wschód od Piotrkowa[4].
Do walki dywizjon przystąpił 3 września w rejonie Piotrkowa Trybunalskiego. W dniach 6-8 września osłaniał odwrót sił polskich na kierunku lasy Przysucha-Jedlińsk-Kozienice. Dywizjon w chaosie odwrotu odłączył się od macierzystej Brygady.
Od 8 do 9 września walczył na przedmościu przeprawy mostowej pod Świerżami Górnymi i wycofał się na wschodni brzeg Wisły po podejściu elementów niemieckiej 1 Dywizji Lekkiej. Następnie podporządkowany Oddziałowi rotmistrza Gwidona Salomona uczestniczył w walkach w rejonie Maciejowic. 2 bateria dywizjonu odeszła na wschód i walczyła na Lubelszczyźnie do 1 października 1939 r. Po 12 września pozostałe dwie baterie - 1 i 3 - zostały podporządkowane rozkazom dowódcy 13 DP, płk. Władysławowi Kalińskiemu i weszły w skład Zgrupowania 13 DP płk. Kalińskiego.
Po walkach z Niemcami (1 DP i czołgi z DPanc. "Kempf") nacierającymi od strony Garwolina i zdobyciu przez nich Łaskarzewa 15 września razem z 13 DP dywizjon odszedł w kierunku Warszawy. W marszu wraz z 13 DP, przez Wilgę, Ponurzycę, Osieck, Regut, Jabłonnę na wschód od Otwocka i Mlądz dywizjon 18 września dotarł do lasu koło Emowa. W nocy z 18 na 19 września 3 dak wraz z kolumną 13 DP przy próbie dojścia do warszawskiej Saskiej Kępy dywizjon dotarł do lasów koło Falenicy.
19 września pod Falenicą wraz z 13 dywizją prowadził zaciekły bój obronny przeciw niemieckiej 11 DP i czołgom z DPanc "Kempf". W ciężkim boju działa dywizjonu zadecydowały o twardości obrony i braku powodzenia wroga po 7 jego natarciach z różnych kierunków. Niemcy stracili m.in. 7 czołgów rozwalonych ogniem armat dywizjonu i baterii z 29 pal. Późnym wieczorem 19 września po decyzji o odejściu do stolicy, baterie 3 dak oddały ostatnie strzały, po czym rozbrojono działa. Żołnierze 3 DAK-u w niewielkiej liczbie doszli do Warszawy, inni na wschód i pod Wilno. Spora ich część dostała się do niewoli niemieckiej i sowieckiej. Kilku oficerów zginęło w dołach śmierci w sowietach.
Kadra 3 dakEdytuj
- Dowódcy dywizjonu
- kpt. / płk art. Stefan Trzebiński (1920 - V 1927 → dowódca 4 pap)
- ppłk art. Fryderyk Hönl (od V 1927[6])
- ppłk art. Jan Antoni Filipowicz (III 1929[7] – IV 1934 → komendant SPRArt.[8])
- ppłk dypl. art. Aleksander Kędzior (IV 1934[8] – 1936)
- ppłk dypl. art. Tadeusz Popławski
- ppłk art. Józef Droba (1939)
- Zastępcy dowódcy dywizjonu
- kpt. Konstanty Kazimierz Ważyński (od 15 XII 1922[9])
- Oficerowie dywizjonu
- por. Józef Beck
- kpt. Wojciech Bursa
- kpt. Wacław Cypryszewski (dowódca baterii)
- kpt. Władysław Kaliszek
Obsada personalna w 1939 rokuEdytuj
Obsada personalna w marcu 1939 roku[2][a]:
- dowódca dywizjonu – ppłk dypl. Tadeusz Popławski
- I z-ca dowódcy – mjr Witold Płotnicki
- adiutant – por. Bolesław Wieflowicz
- lekarz medycyny – por. lek. Antoni Kopeć
- lekarz weterynarii – mjr Mieczysław Woronkowicz
- oficer zwiadowczy – por. Michał Rontz
- II z-ca dowódcy [kwatermistrz] – kpt. Józef Szyszko
- oficer mobilizacyjny – por. Jan Makowski
- oficer administracyjno-materiałowy – por. Jan Drozdowicz
- oficer gospodarczy – kpt int. Zygmunt Zachariasz Potopowicz
- oficer żywnościowy – por. Czesław Jan Szwengruben
- dowódca plutonu łączności – por. Jan Wawrzyniec Kowalski
- dowódca baterii szkolnej – kpt. Stanisław Zygmunt Szczuka
- dowódca plutonu – ppor. Henryk Marian Krukowicz-Przedrzymirski
- dowódca 1 baterii – kpt. Stefan Jan Sporschill
- dowódca plutonu – ppor. Zdzisław Florian Maitz
- dowódca 2 baterii – por. Edward Partum
- dowódca plutonu – por. Antoni Kuźmiński
- dowódca 3 baterii – kpt. Stanisław Bolesław Bartkowski
- dowódca plutonu – ppor. Adolf Kuźnia
- Obsada dywizjonu we wrześniu 1939
- dowódca dywizjonu - ppłk Józef Droba
- dowódca 1 baterii - kpt. Stefan Sporschill
- dowódca 2 baterii - por. Edward Partum
- dowódca 3 baterii - kpt. Stanisław Szczuka
Kawalerowie Virtuti MilitariEdytuj
Żołnierze dywizjonu odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari[11]
- 1 bateria dywizjonu
- por. Zygmunt Bodek-Mirski
- ppor. Stanisław Baruk
- plut. Stanisław Biernacki
- kpr. Stanisław Czarkowski
- kan. Antoni Ciesielski
- ppor. Stanisław Dziewiszek
- ppor. Stanisław Dzieduszycki
- kan. Franciszek Dymarski
- ppor. Kazimierz Falewicz
- por. Władysław Jan Jakubowski
- por. Władysław Kołaczkowski
- por. Józef Kwiatkowski
- kpr. Ignacy Lewandowski
- por. Tadeusz Lechnicki
- kpr. Włodzimierz Łobarzewski
- pchor. Jan Łomott
- ppor. Lucjan Małachowski
- kpr. Feliks Małuski
- kpr. Antoni Michalski
- por. Leon Mikołaj Nowosilski
- por. Ludwik Pleszczyński
- bomb. Michał Pędlowski
- plut. Stanisław Rygiel
- bomb. Marian Różycki
- kan. Władysław Słabczyński
- wchm. Stanisław Skóra
- kan. Paweł Snitko
- kpr. Józef Sztupka
- mjr Stefan Trzebiński nr 3131[b]
- ppor. Stanisław Trzciński
- bomb. Stanisław Trzaskowski
- pchor. Aleksander Zdanowicz
- kpr. Świętosław Zwoliński
Symbole dywizjonuEdytuj
- Sztandar
3 lipca 1938, w Wilnie, marszałek Polski Edward Śmigły-Rydz wręczył jednostce sztandar ufundowany przez społeczeństwo Wilna i ziem północno-wschodnich Rzeczypospolitej[12]. Nadanie sztandaru i zatwierdzenie jego wzoru ujęte zostało w Dzienniku Rozkazów M.S.Wojsk. z 1937 nr 16, poz. 201. Na jego lewej stronie znajdował się wizerunek Matki Boskiej Ostrobramskiej, Świętej Barbary, godło Lublina, odznaka pamiątkowa dywizjonów artylerii konnej oraz napisy: Korostyszew, Ozierna, Łąszczów i Korosteń, Kadłubiska i Zasław, Artasów i Komarów.
- Odznaka
Od 20 maja 1922 oficerom i żołnierzom mogły być nadawane odznaki pamiątkowe artylerii konnej, wspólne dla wszystkich dywizjonów.
"Z artylerii konnej dzieci, - najdzielniejszy jest dak trzeci."
"Ze strzelaniem jest w niezgodzie, - zna go stąd całe Podbrodzie."
UwagiEdytuj
- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[10].
- ↑ „Krzyż zagubiony został w dniu 3 sierpnia 1921 r. w Górze Kalwarii albo też w drodze powrotnej do Warszawy”. Dodatek do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 35 z 3 września 1921 roku, s. 2.
PrzypisyEdytuj
- ↑ Almanach oficerski 1923/24 ↓, s. 60.
- ↑ a b Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 761.
- ↑ Galster 1975 ↓, s. 83.
- ↑ a b Giętkowski 2001 ↓, s. 67.
- ↑ Dobrowolski 2013 ↓, s. 46.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 23 maja 1927 roku, s. 147.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 22 marca 1929 roku, s. 101.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 163.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 57 z 20 grudnia 1922 roku, s. 928.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
- ↑ Górecki 1929 ↓, s. 32.
- ↑ Satora 1990 ↓, s. 312-313.
BibliografiaEdytuj
- Dziennik personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
- Piotr Dobrowolski: Wielka księga kawalerii polskiej 1918–1939. Dywizjony artylerii konnej. T. 41. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2013. ISBN 978-83-7769-885-3.
- Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
- Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914-1939. Londyn: Nakładem Koła Oficerów Artylerii Polskiej na Obczyźnie, 1975.
- Mirosław Giętkowski: Artyleria konna Wojska Polskiego 1918–1939. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001. ISBN 83-7174-823-X.
- Witold Górecki: Zarys historii wojennej 3-go dywizjonu artylerii konnej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
- Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.