3 Pułk Ułanów Śląskich

3 Pułk Ułanów Śląskich (3 puł) – pułk kawalerii Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

3 Pułk Ułanów Śląskich
Ilustracja
odznaka pamiątkowa
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1917

Rozformowanie

1939

Nazwa wyróżniająca

„Dzieci Warszawy”
„Śląskich”

Tradycje
Święto

14 czerwca

Nadanie sztandaru

16 października[a]
23 września[b]
14 czerwca[c]

Dowódcy
Pierwszy

płk Zygmunt Łempicki

Ostatni

płk Czesław Chmielewski

Działania zbrojne
I wojna światowa
wojna polsko-ukraińska
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Słuckiem (3–10 VIII 1919)
bitwa pod Świniuchami (8 VIII 1920)
bitwa pod Sokalem (9–12 VIII 1920)
bitwa pod Milejczycami (22 VIII 1920)
kampania wrześniowa
bitwa pod Tomaszowem (17–20 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja

Tarnowskie Góry

Rodzaj wojsk

kawaleria

Podległość

V Brygada Jazdy
5 Samodzielna Brygada Kawalerii
Krakowska Brygada Kawalerii

Atak 3 puł pod Słuckiem 10 sierpnia 1919

Pułk nawiązywał do tradycji 3 pułku ułanów Księstwa Warszawskiego i 3 pułku ułanów Królestwa Kongresowego.

3 pułk ułanów w I Korpusie Polskim w Rosji edytuj

3 pułk ułanów powstał w listopadzie i grudniu 1917 w składzie I Korpusu Polskiego. Twórcą i jego pierwszym dowódcą był płk Zygmunt Łempicki. Pułk wówczas liczył 79 oficerów i 863 ułanów. Wiosną 1918 pułk został włączony w skład Dywizji Ułanów.

W skład 3 pułku ułanów weszły następujące pododdziały jazdy:

  • szwadron rotmistrza Cypriana Bystrama wydzielony ze składu Samodzielnej Brygady Gwardii, jako 1 szwadron,
  • oddział podrotmistrza Jana Reliszko z 13 Dywizji Kawalerii (rosyjskiej), jako 2 szwadron,
  • oddziały z 5 i 14 Dywizji Kawalerii (rosyjskiej), jako 3 szwadron rotmistrza Mikołaja Koiszewskiego,
  • oddział rotmistrza Konstantego Plisowskiego, jako 4 szwadron,
  • szwadron rotmistrza Władysława Dąbrowskiego z Zapasowego Pułku w Syzraniu, jako 5 szwadron rotmistrza Zygmunta Broniewskiego,(14.02.1918 do 24.06.1918; 5 szwadronem dowodził rotmistrz Władysław Dąbrowski)
  • oddziały rotmistrza Stefana Strzemieńskiego, jako 6 szwadron,
  • szwadron z dywizjonu pułkownika Wysockiego, jako 7 szwadron rezerwowy.

Następnie walczył z bolszewikami wspólnie z 1 Dywizją Strzelców Polskich. 3 lipca 1918 został rozformowany.

3 pułk ułanów w walce o granice edytuj

13 października 1918 w Warszawie pułkownik Stefan Strzemieński przystąpił do organizacji pułku ułanów. Odtworzony został już w listopadzie 1918 w Warszawie, a jeden z jego szwadronów sformowano w Zagłębiu Dąbrowskim. Poszczególne jego szwadrony brały udział w rozbrajaniu Niemców w Warszawie, Sosnowcu i Dąbrowie Górniczej.

W styczniu 1919 dwa szwadrony pułku skierowane zostały na front do Małopolski Wschodniej, gdzie prowadził walki z wojskami ukraińskimi. Następnie od kwietnia 1919 już całością sił wziął udział w zagonie na Łuniniec i w walkach o Mińsk. W działaniach na Białorusi pułk uczestniczył do maja 1920.

Po opanowaniu przez Grupę Poleską Mozyrza i Kalenkowicz gen. Władysław Sikorski nakazał 2 Brygadzie Jazdy rozpoczęcie pościgu. 7 marca, liczący około 150 ułanów, dywizjon rtm. Czesława Kozierowskiego ścigał rozbity pod Jakimowską Słobodą i Szaciłkami sowiecki 510 pułk strzelców. Rozpoznanie doniosło, że będzie on nocował w rejonie Gorwala, a w następnym dniu sowiecki pułk zamierzał kontynuować odwrót do Rzeczycy[2]. Dowódca dywizjonu postanowił wyprzedzić przeciwnika w marszu i zaatakować jego kolumny od czoła za Gorwalem (Horwalem)[3].

O świcie 8 marca 510 ps opuścił Gorwal. Po drodze dołączyły do niego pododdziały 509 pułku strzelców i oba pułki z dwiema bateriami artylerii podeszły do Gawinowicz, gdzie kwaterować miał sztab macierzystej 170 Brygady Strzelców. Tu napotkały polski 3 szwadron 10 pułku ułanów rtm. Jastrzębskiego, który chwilę wcześniej śmiałą szarżą rozbił sztab 170 BS, biorąc do niewoli między innymi dowódcę i szefa sztabu brygady[4][5].

Osobny artykuł: bitwa pod Gawinowiczami.

Pozbawione wyższego dowództwa sowieckie pułki nie podjęły walki z nierozpoznanym przeciwnikiem i skierowały się na Hłybów. W tym czasie do wioski od północnego zachodu zbliżał się dywizjon 3 pułku ułanów[5]. Dowódca dywizjonu zdecydował uderzyć w środek maszerującej kolumny. 1 szwadron ppor. Ignacego Kowalczewskiego miał uderzyć w ogon kolumny sił głównych, a 3 szwadron miał kontynuować zadanie główne, wyprzedzić kolumnę i przeciąć jej drogę odwrotu. Walkę z sowiecką szpicą tylną, która jeszcze nie podeszła pod Hłybów (Hybów), podjąć miał pododdział pod dowództwem por. Stanisława Szczuckiego. W skład oddziału osłony weszły dwa plutony 3 szwadronu, jeden pluton 1 szwadronu i dwie obsługi ckm[6][7].

1 szwadron ruszył w pościg traktem w dwóch grupach. W okolicach wzgórza Holendry pod wsią Norica ułani rozpoczęli szarżę. Artylerzyści sowieccy co prawda odprzodkowali działa, ale nie zdołali oddać salwy i zostali przez polskich kawalerzystów wyrąbani. Sowiecka piechota nie stawiała większego oporu i uciekała w kierunku Rzeczycy. Gdy ułani zaszarżowali piechotę, ta rozpoczęła bezładną przeprawę przez Dniepr. Większość czerwonoarmistów utonęła, a na przeciwległy brzeg dotarła jedynie garstka rozbitków. W tym czasie 3 szwadron rozproszył gromady piechurów pod Rzeczycą. W samym Hłybowie pododdział por. Szczuckiego został zaatakowany przez nadciągającą straż tylną 170 Brygady Strzelców. Podchorąży Józef Wcisłowicz, przy pomocy miejscowej ludności, ściągnął do Hłybowa cztery zdobyte przy baterii artylerii ckm-y, skompletował obsługi, a te silnym ogniem z małej odległości raziły podchodzącego przeciwnika. Wyprowadzony polski kontratak zmusił go do wycofania się w stronę Dniepru[8].

W kolejnych dniach 3 pułk ułanów w składzie 3 Armii dowodzonej przez generała Edwarda Rydza-Śmigłego wziął udział w wyprawie kijowskiej przeciwko oddziałom bolszewickim. Początkowo stanowiąc jej straż przednią a od momentu rozpoczęcia odwrotu przez 3 Armię straż tylną. Stoczył krwawe walki m.in. pod Nową Heblą, Kniahininem.

Następnie wziął udział w polskiej kontrofensywie w składzie 4 Brygady Jazdy staczając w dniach 15–16 sierpnia 1920 ciężką walkę pod Cycowem. Po bitwie wziął udział w pościgu za wojskami przeciwnika na kierunku Biała PodlaskaBiałystokAugustów. W rejonie Augustowa doszło do walk z wojskami litewskimi.

Pułk wziął tam udział w bitwie nad Niemnem, a po zawarciu rozejmu pozostał na linii demarkacyjnej do połowy 1921.

16 listopada 1920 mjr Ignacy Boerner z Oddziału II Dowództwa 3 Armii sporządził referat „Morale własnego wojska”, w którym napisał[9]:

3. pułk ułanów odznacza się w ogóle skłonnością do grabieży, między innemi zrabował on Sejny, a okolice, przez które przechodził w końcu kampanji pełne są skarg i zażaleń ze strony ludności zarówno żydowskiej jak i polskiej. Ułani tego pułku zamordowali w bestjalski sposób na ulicy w Augustowie dnia 24/XI.20 kapitana Użupisa, ...

Ignacy Boerner, referat „Morale własnego wojska”

Mapy walk pułku edytuj

Kawalerowie Virtuti Militari edytuj

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918–1920[10][11][12]. Spośród niżej wymienionych oficerów pułku rotmistrz Stanisław Wilhelm Radziwiłł został pośmiertnie odznaczony również Krzyżem Złotym nr 544[13]

 
Grób kpr. Kazimierza Gautier (1896–1919)
  • st. uł. Aleksander Andrzejczak nr 4389
  • plut. Franciszek Barczyk nr 5037
  • rtm. Mieczysław Borkowski nr 5043
  • rtm. Zygmunt Broniewski nr 5045
  • ppłk Cyprian Bystram nr 5030
  • uł. (Józef) Kazimierz Chłystek nr 4408 †23 VII 1920[14]
  • st. uł. Władysław Chodyko nr 4230 †26 IX 1920 Kurki[15]
  • st. uł. Wojciech Czarkowski nr 5150
  • kpr. Stanisław Czarnecki nr 3877
  • st. uł. Bohdan Czerepowicki nr 5158
  • ppor. Bohdan Dobrzyński nr 5050
  • st. uł. Jan Drjański nr 5105
  • pchor. Edward Drozdowski nr 5032
  • plut. Feliks Dutkiewicz nr 5024
  • plut. Bronisław Dzikowski nr 5036
  • uł. Ludwik Ejer nr 4237 †11 VI 1920 Nowa Grobla[16]
  • rtm. Tadeusz Falewicz nr 4490
  • kpr. Franciszek Gall nr 6873
  • plut. Ignacy Gargul nr 4365 †24 X 1920 Łódź[17]
  • kpr. Kazimierz Gautier nr 4206 †27 VIII 1919 Porzecze[18]
  • por. Stefan Gedroyć-Matuszewicz
  • uł. Antoni Giwojno nr 4268
  • uł. Józef Gołębiowski nr 4380
  • uł. Witold Gorayski nr 4288
  • uł. Józef Gosławski nr 4105 † 17 III 1920 Jakim. Słoboda[19]
  • wachm. Jan Górski nr 2904
  • plut. Edward Grabowski nr 4492
  • ppor. Stanisław Horwatt nr 3874
  • plut. Jerzy Houwalt nr 6865
  • kpr. Mieczysław Hurczyn nr 5035
  • uł. Jan Kamler nr 2067 †20 II 1919 Staje[20]
  • st. uł. Zbigniew Karłowski nr 4381 †2 XI 1920 Grodno[21]
  • rtm. Tadeusz Kobylański nr 2157
  • kpr. Bolesław Koczorowski nr 5187
  • plut. Alfons Kondracki nr 5025
  • rtm. Ignacy Kowalczewski nr 5038
  • plut. Ignacy Kowalski nr 6866
  • mjr Czesław Kozierowski nr 5039
  • uł. Marian Krawczyk nr 4205
  • rtm. Tadeusz Krupski nr 2739
  • rtm. Stanisław Kruszewski nr 4379 †10 VIII 1919 Słuck[22]
  • uł. Roman Kucharski nr 4213 †15 VI 1920[23]
  • rtm. Ludwik Kuczyński nr 4125 †11 VI 1920 Nowa Grobla[24]
  • plut. Zygmunt Kupiś nr 3871
  • plut. Jerzy Kuściński nr 6867
  • plut. Stefan Łabęcki nr 5047
  • gen. Zygmunt Łempicki nr 6678
  • rtm. Zygmunt Michał Masłowski nr 6790 †6 II 1918 Żłobin[25][26]
  • kpr. Karol Miller (Müller) nr 3873[27]
  • ppor. Zygmunt Minter[28] nr 4265 †16 VIII 1920 Malinówka[29]
  • wachm. Jan Myszkowski nr 4417 †8 IX 1920 Frączki[30]
  • uł. Henryk Nakoniecznikoff nr 6825
  • st. uł. Jan Narkiewicz nr 7610
  • kpr. Władysław Nowak nr 5028
  • plut. Zygmunt Olszewski nr 6869
  • st. uł. Stanisław Osuch nr 5151
  • kpr. Józef Paduch nr 5041
  • st. uł. Aleksander Pankowski nr 7892
  • kpr. Andrzej Pawlak nr 5040
  • st. uł. Aleksander Pawlicki nr 5154
  • plut. Edward Pątkowski nr 5026
  • st. uł. Włodzimierz Podwysocki nr 4420 †18 VI 1919 Łohiszyn[31]
  • pchor. Jerzy Popławski nr 4262 †2 VII 1920 Mała Hłumcza[32]
  • mjr Witosław Porczyński nr 3870
  • plut. Bohdan Przyłuski nr 5031
  • rtm. Stanisław Wilhelm Radziwiłł nr 4266 †V 1920 Malin[33]
  • plut. Władysław Rembek nr 4227 †7 VIII 1920 Kołpytów[34]
  • kpr. Mieczysław Rycharski nr 5044
  • kpr. Narcyz Rychłowski nr 5152
  • uł. Maksymilian (Maksym) Rzeczkowski nr 4269
  • wachm. Adam Siciński nr 3876
  • mjr Marian Słoniński nr 2900
  • pchor. Edward Śniegocki nr 5033
  • płk Stefan Strzemieński nr 5021
  • uł. Marian Henryk Świętochowski nr 6889
  • uł. Józef Świrko nr 4146
  • wachm. Józef Szczawiński nr 2913
  • kpr. Stanisław Szcześniak nr 4368 †8 IX 1920 Frączki[35]
  • por. Stanisław Henryk Szczucki nr 4491
  • uł. Czesław Trojan nr 4232
  • uł. Józef Tyczyński nr 4251 †1 VIII 1920 Kniahinin[36]
  • st. uł. Ryszard Wasilewski nr 5103
  • uł. Tadeusz Więckowski nr 4377
  • rtm. Zbigniew Wielowieyski nr 6800
  • pchor. Józef Wcisłowicz nr 5029
  • plut. Jan Zapolski nr 5157
  • plut. Ryszard Zacharewicz nr 5153
  • por. Tomasz Zawadzki nr 4233 †8 VI 1920 Nowa Grobla[37]
  • por. Aleksander Zawisza nr 2138 †3 I 1919 Bełz[38]
  • uł. Franciszek Żmijewski nr 4241 †11 IX 1920 Raków[39]
  • kpr. Franciszek Żyjewski nr 5046

Ponadto 609 żołnierzy zostało odznaczonych Krzyżem Walecznych, w tym 33 czterokrotnie, 68 trzykrotnie i 156 dwukrotnie[40]. Wśród odznaczonych był plut. Stefan Handtke[41][42].

Pułk w okresie pokoju edytuj

 
 
Święto Kawalerii w Krakowie z okazji 250 rocznicy Odsieczy Wiedeńskiej; październik 1933. Żołnierze 3 puł. przejeżdżają przez wieś Modlnica.
 
Pluton trębaczy 3 puł.
 
Zawody jeździeckie o mistrzostwo armii w Warszawie - zwycięska ekipa 3 puł.; sierpień 1939.

16 października 1921 pułk otrzymał sztandar oraz miano „Dzieci Warszawy”. Nazwa ta, przyznana przez Radę Narodową Miasta Stołecznego Warszawy, nie została oficjalnie uznana przez Ministerstwo Spraw Wojskowych.

W tym samym, po wprowadzeniu w życie pokojowej organizacji jazdy, pułk został włączony w skład V Brygady Jazdy.

W czerwcu 1922 pułku uczestniczył w przejmowaniu części Górnego Śląska przyznanego po plebiscycie. W 1922 pułk skierowany został do swego pokojowego garnizonu w Tarnowskich Górach (koszary przy ul. Opolskiej), w którym stacjonował do 1939. W 1924 szwadron zapasowy pułku został dyslokowany z Warszawy do Bochni, w której stacjonował do 1939. W 1926 3 szwadron został przeniesiony do Pszczyny, w której pozostał do sierpnia 1939.

W latach 1924-1937 pułk wchodził w skład 5 Samodzielnej Brygady Kawalerii, a w latach 1937–1939 w skład Krakowskiej Brygady Kawalerii.

27 października 1938 minister spraw wojskowych rozkazem Dep. Dow. Og. 1590-13 P. U. nadał 3 pułkowi ułanów nazwę „3 pułk ułanów śląskich”[43].

Pułk w planie mobilizacyjnym „S” [44]
Nazwa pododdziału Miejsce mobilizacji Termin
dowódca pułku z drużyną Tarnowskie Góry alarm
pluton łączności
1÷4 szwadrony
szwadron karabinów maszynowych
szwadron kawalerii nr 53 Bochnia 7
szwadron kawalerii nr 37 8
szwadron kawalerii nr 125 9
pluton ckm nr 53 6
pluton ckm nr 37 9
pluton ckm nr 125 8
dowódca brygady nr 19 4
kolumna taborowa nr 563 6
kolumna taborowa nr 561 6
uzupełnienie do czasu „W” 5
PKU Bochnia 2
szwadron marszowy 1/3 puł. 18
pluton marszowy nr 1/53 30
pluton marszowy nr 1/37 30
pluton marszowy nr 1/125 30
szwadron zapasowy alarm-15
Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[45][d]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
dowódca pułku płk Czesław II Chmielewski
I zastępca dowódcy ppłk dypl. Jan Bracławski-Herman
I zastępca dowódcy (dubler) mjr dypl. Mikołaj Iznoskoff
pomocnik I zastępcy dowódcy mjr kontr. Aleksander Kwitka
adiutant rtm. Bolesław Mysłakowski[e]
naczelny lekarz medycyny kpt. dr Jan Maraszek
lekarz weterynarii kpt. Kazimierz Górski
komendant rejonu PW Konnego por. Jerzy Grzybowski
II zastępca dowódcy (kwatermistrz) mjr Jan Zapolski
oficer mobilizacyjny rtm. Henryk Brunon Wańkowski
zastępca oficera mobilizacyjnego por. Ryszard Leonard Cieśliński
oficer administracyjno-materiałowy rtm. Stefan Bałasiński
dowódca szwadronu gospodarczego rtm. Bolesław Mysłakowski
oficer gospodarczy kpt. int. Adam Przydatek
oficer żywnościowy chor. Brunon Chom
dowódca plutonu łączności por. Tadeusz Świerczyński
dowódca plutonu kolarzy ppor. Marian Tadeusz Ferdynand Kuziak[f]
dowódca plutonu ppanc. por. Stanisław Zdzisław Schweinitz
dowódca 1 szwadronu por. Zygmunt Kalikst Skerl
dowódca plutonu ppor. Marian Tadeusz Ferdynand Kuziak
dowódca 2 szwadronu rtm. Jozef Wolski
dowódca plutonu ppor. Wiesław Marian Franciszek Zaremba
dowódca 3 szwadronu rtm. Otton Zygmunt Ejsymont
dowódca plutonu ppor. Antoni Hajdamowicz
dowódca plutonu ppor. Maksymilian Lohmann
dowódca 4 szwadronu rtm. Henryk Bigoszewski
dowódca plutonu ppor. Ryszard Gużewski
dowódca plutonu ppor. Józef Krzewicki
dowódca szwadronu km por. Karol Kazimierz Kieruczenko vel Kierczyński
dowódca plutonu ppor. Szczepan Marcin Stańczykiewicz
dowódca szwadronu zapasowego rtm. Tadeusz Suchorowski
zastępca dowódcy por. Jan Kamiński
na kursie rtm. Witold Ertman
na kursie rtm. Jerzy Adam Rościszewski
na kursie por. Marian Antoni Drożeński
na kursie por. Wacław Szymanowski
na kursie por. Gustaw Zdrójkowski
Szkoła podoficerska ckm Krakowskiej BK
komendant szkoły rtm. Antoni Starnawski (8 puł)
instruktor por. Witold Zygmunt Szychowski (5 psk)

Działania pułku w kampanii wrześniowej edytuj

Osobny artykuł: Kampania wrześniowa.

Pułk wziął udział w kampanii wrześniowej w składzie Krakowskiej Brygady Kawalerii (Armia „Kraków”).

1 września 1939 pułk wzmocniony 3 batalionem Obrony Narodowej „Tarnowskie Góry” zajmował pozycje osłonowe na północ od Tarnowskich Gór na linii Kalety – Koszęcin. Natomiast 3 szwadron 3 pułku ułanów, 1 września 1939 brał udział w walkach pod Bożą Górą współtworząc Oddział Wydzielony Wodzisław[47][48].

W dniach 1–2 września pułk prowadził ciężkie walki z oddziałami niemieckiej 2 Dywizji Lekkiej. 3 września, w związku z ogólnym położeniem całej Armii „Kraków”, rozpoczął odwrót w kierunku Pińczowa. 6 września pułk zajął pozycje obronne między Pińczowem a Buskiem, a następnego dnia w rejonie miejscowości Chotel Czerwony osłaniał kierunek Wiślicy. 8 września przekroczył Wisłę i podjął marsz w kierunku Baranowa, gdzie zajmuje pozycję broniąc przeprawy na Wiśle. Następnie wszedł w skład Grupy Operacyjnej gen. Sadowskiego i 12 września ubezpieczał ją w rejonie Tarnobrzega. 16 września pułk wziął udział w walkach o Tarnogród i nad rzeką Tanwią, a także w próbie opanowania Tarnawatki. 19 września pułk został rozbity w rejonie miejscowości Rogoźno, a jego dowódca został ranny. 20 września resztki pułku wraz z całą Krakowską Brygadą Kawalerii skapitulowały w lesie koło miejscowości Ulów.

Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939[49][50]
stanowisko etatowe stopień, imię i nazwisko uwagi
dowódca pułku płk kaw. Czesław Chmielewski
zastępca dowódcy pułku mjr kaw. Jan Zapolski
kwatermistrz rtm. Stefan Sołtysik
adiutant rtm. Bolesław Mysłakowski
lekarz ppor. lek. Tadeusz Miklaszewski
lekarz weterynarii ppor. lek. wet. Bronisław Godlewicz
kapelan ks. kpl. rez. Jerzy Wrazidło †1940 Charków
dowódca plutonu łączności por. kaw. Tadeusz Świerczyński
dowódca 1 szwadronu por. kaw. Zygmunt Skrel †19 IX 1939 z ran
dowódca plutonu ppor. kaw. Zbigniew Cienciała †2 IX 1939 Woźniki
dowódca 2 szwadronu por. kaw. Jerzy Grzybowski
dowódca plutonu ppor. kaw. Wiesław Zaremba †2 IX 1939 Woźniki
dowódca 3 szwadronu rtm. Otton Zygmunt Eysymont
dowódca plutonu ppor. kaw. Józef Krzewicki
dowódca 4 szwadronu rtm. Henryk Bigoszewski
dowódca I plutonu ppor. Ryszard Gużewski †1940 Katyń
dowódca II plutonu pchor. Jerzy Respondek
dowódca III plutonu st. wachm. Ignacy Barczak
wachmistrz szef wachm. Władysław Kos
dowódca szwadronu ckm por. kaw. Kazimierz Kierczyński
dowódca plutonu ppor. Szczepan Marcin Stańczykiewicz †7 IV 1944[51]
dowódca plutonu ppor. Ludwik Dietel
dowódca plutonu ppor. Stanisław Chrzanowski
dowódca 3 szwadronu marszowego por. kaw. Jan Kamiński

Mapy walk pułku edytuj

Kawalerowie Virtuti Militari edytuj

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari za kampanię wrześniową 1939[52][53]

  1. płk kaw. Czesław Chmielewski
  2. mjr kaw. Jan Zapolski

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za kampanię wrześniową 1939[52]

  1. rtm. Henryk Bigoszewski
  2. rtm. Otton Zygmunt Eysymont
  3. rtm. Bolesław Mysłakowski
  4. rtm. Stefan Sołtysik
  5. por. kaw. Jan Kamiński
  6. por. kaw. Kazimierz Kierczyński
  7. ppor. kaw. Hieronim Prauziński
  8. por. kaw. Stanisław Schweinitz-Drelinkiewicz
  9. ś.p. por. kaw. Zygmunt Skrel
  10. por. kaw. Tadeusz Świerczyński
  11. ś.p. ppor. kaw. Zbigniew Cienciała
  12. ppor. kaw. Józef Krzewicki
  13. ppor. kaw. Marian Kuziak
  14. ś.p. ppor. kaw. Wiesław Zaremba
  15. chor. Ignacy Barczak
  16. chor. Brunon Choma
  17. chor. Franciszek Kosiński
  18. chor. Michał Zając
  19. chor. Jan Zięba
  20. st. wachm. Ignacy Milewski
  21. kpr. Edward Nowicki
  22. wachm. pchor. Bohdan Kurnatowski

3 Pułk Ułanów Śląskich w Armii Krajowej edytuj

Pułk odtworzony został w 1944, w konspiracji, w ramach Armii Krajowej, w rejonie Miechowa i Częstochowy, jako dywizjon w składzie 106 Dywizji Piechoty AK. Rozwiązanie pułku nastąpiło 19 stycznia 1945 w związku z rozkazem o rozwiązaniu Armii Krajowej. Nie są znane działania bojowe jednostki. Dowódcą oddziału był por. / mjr K. Skierczyński ps. „Kruk”.

  • dywizjon 3 pułku Ułanów Śląskich kryp. „Kwiaciarnia”
  • 1 szwadron kryp. „Tulipan”
  • 2 szwadron kryp. „Malwa”
  • 3 szwadron kryp. „Petunia”

3 pułk ułanów w Polskich Siłach Zbrojnych edytuj

Kolejne odtworzenie 3 pułku Ułanów Śląskich miało miejsce w Bazie 2 Korpusu Polskiego we Włoszech. W dniu 25 lipca 1944 dowódca 2 Korpusu Polskiego gen. dyw. Władysław Anders wydał rozkaz L.dz. 1448/401/AG/Tj. utworzenia pułku ułanów, jako baonu szturmowego przy 2 Brygadzie Pancernej.

Na mocy rozkazu organizacyjnego z 3 grudnia 1944 ogłoszonego 12 grudnia ustalono, że 3 Pułk Ułanów dotychczas organizowany i szkolony jako zmotoryzowany będzie organizowany jako pancerny i wejdzie w skład 3 Wielkopolskiej Brygady Pancernej[54].

Pułk nie wziął udziału w działaniach bojowych. 21 czerwca 1946 pułk wraz z 14 Wielkopolską Brygadą Pancerną został przetransportowany do Wielkiej Brytanii[55]. We wrześniu 1948 pułk został rozformowany[56].

Symbole pułkowe edytuj

Sztandar
Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

Pułk posiadał dwa sztandary. Pierwszy został ofiarowany przez Polonię amerykańską i znajduje się w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Drugi sztandar, ufundowany przez mieszkańców Warszawy, został wręczony 16 października 1921 przez Józefa Piłsudskiego. Losy tego sztandaru, który uczestniczył w walkach pułku w 1939 nie są znane[57].

 
Odznaka pamiątkowa pułku
Odznaka pamiątkowa

30 stycznia 1923 Minister Spraw Wojskowych, gen. dyw. Kazimierz Sosnkowski zezwolił na noszenie na mundurze zatwierdzonej przez niego odznaki pamiątkowej 3 puł[g]. Odznaka o wymiarach 33x30 mm ma kształt regularnego prostokąta z nałożonym wieńcem dębowym. Pośrodku na listewce ażurowa litera „U” i numer pułku „3”. W narożnikach prostokąta wpisano daty „1807", „1831”, „1917" i „1918”. Odznaka wieloczęściowa – ażurowa, wykonana w tombaku srebrzonym. Autorem projektu odznaki był dowódca pułku, pułkownik Cyprian Bystram, a wykonawcą Mojżesz Nelken i Rubin Krajkemann z Warszawy[58].

Święto pułkowe
Osobny artykuł: Święta wojskowe w Polsce.

Datę święta pułkowego zmieniano trzykrotnie. Po raz ostatni w 1938.

  • 16 października w rocznicę wręczenia sztandaru i nadania nieoficjalnej nazwy wyróżniającej w 1921 (w tym dniu święto obchodzono w latach 1922–1927)
  • 23 września w rocznicę zdobycia mostu na Niemnie pod Druskiennikami w 1920 (w tym dniu święto obchodzono w latach 1928-1937)
  • 14 czerwca w rocznicę nocnego wypadu i zdobycia miasteczka Łokiszyn vel Łohiszyn w 1919.
 
Grupa rekonstrukcyjna 3 Pułku Ułanów Śląskich
Barwy
Proporczyk Opis[59][60][61]
  Proporczyk żółto-biały
  proporczyk dowództwa w 1939
  proporczyk 1 szwadronu w 1939
  proporczyk 2 szwadronu w 1939
  proporczyk 3 szwadronu w 1939
  proporczyk 4 szwadronu w 1939
  proporczyk 5 szwadronu ckm w 1939
  proporczyk plutonu łączności w 1939
Inne Opis
  na czapce rogatywceotok żółty[62]
  szasery ciemnogranatowe, lampasy żółte, wypustka żółta[63]
  „Łapka” (do 1921[h]) – karmazynowa[i]
Żurawiejka
Osobny artykuł: Żurawiejka.
Za pogrzebem szarżą leci
To ułanów jest pułk trzeci.
Śpi spokojnie każda mama,
gdy ma syna u Bystrama
Z adiutantów i malarzy,
Trzeci pułk karawaniarzy.
Dupa w siodle, czoło w chmurach,
To jest pułk w Tarnowskich Górach.

Śląscy ułani edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: oficerowie 3 Pułku Ułanów Śląskich.
 
gen. Zygmunt Łempicki w mundurze rosyjskim, pierwszy dowódca 3 Pułku Ułanów Śląskich
Dowódcy pułku
Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 – I zastępca dowódcy)

Żołnierze 3 pułku ułanów - ofiary zbrodni katyńskiej edytuj

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[67] oraz Muzeum Katyńskie[68][l][m].

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Cienciała Jerzy podporucznik rezerwy prawnik, mgr Bank GK w Stanisławowie Charków
Dela Stanisław podporucznik rezerwy inżynier rolnik dobra Czartoryskich w Sieniawie Charków
Gużewski Ryszard podporucznik Katyń
Jamro Mieczysław podporucznik rezerwy lekarz weterynarii praktyka w Hajnówce Katyń
Murek Jan podporucznik rezerwy lekarz weterynarii Charków
Przydatek Adam[71] porucznik żołnierz zawodowy Katyń
Szczucki Stanisław rotmistrz w st/ sp. żołnierz zawodowy Katyń
Waliński Jan podporucznik rezerwy Charków
Wrazidło Jerzy[72] rotmistrz kapelan rez. ksiądz Charków

Upamiętnienie edytuj

Na mocy uchwały nr XIX/97/87 Miejskiej Rady Narodowej w Tarnowskich Górach z dnia 22 czerwca 1987 w sprawie nadania nazw ulicom w Tarnowskich Górach jednej z ulic dzielnicy Śródmieście-Centrum nadano nazwę „Ulica 3-go Pułku Ułanów”[73].

W kwietniu 2007 Publiczne Gimnazjum Nr 4 w Tarnowskich Górach (od 2017 Szkoła Podstawowa nr 8) otrzymało imię 3 Pułku Ułanów Śląskich.

Uwagi edytuj

  1. Na pamiątkę wręczenia sztandaru[1].
  2. Na pamiątkę walk pod Druskiennikami[1].
  3. Na pamiątkę zdobycia Łohiszyna[1].
  4. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[46].
  5. Rtm. Bolesław Mysłakowski pełnił jednocześnie funkcję dowódcy szwadronu gospodarczego.
  6. Ppor. Marian Tadeusz Ferdynand Kuziak pełnił jednocześnie funkcję dowódcy plutonu w 1. szwadronie.
  7. Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 4 z 30 stycznia 1923, poz. 43.
  8. W 1921 przywrócono barwne proporczyki w broniach jezdnych.
  9. Karmazynowe patki ułanów (zamiast proporczyków) nawiązywały do dawnych barw mundurów i wyłogów tych formacji od XVIII wieku po 1831[64].
  10. Cyprian Bystram od 9 kwietnia 1919 dowodził pułkiem w zastępstwie płk. Strzemieńskiego, któremu powierzano dowodzenie grupami taktycznymi.
  11. Czesław Kozierowski pełnił obowiązki dowódcy pułku od sierpnia do października 1920, kiedy mjr Bystram dowodził Brygadą „A” w Grupie Operacyjnej pułkownika Nieniewskiego.
  12. Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939[69].
  13. Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940[70].

Przypisy edytuj

  1. a b c Filipow i Wróblewski 1992 ↓, s. 13.
  2. Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 134.
  3. Dobrzyński 1929 ↓, s. 23.
  4. Buszyński 1929 ↓, s. 15.
  5. a b Odziemkowski 1998 ↓, s. 56.
  6. Odziemkowski 2004 ↓, s. 144.
  7. Dobrzyński 1929 ↓, s. 24.
  8. Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 135.
  9. Ignacy Boerner: Referat „Morale własnego wojska”. [w:] sygn. 701/2/12, s. 167 [on-line]. Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce, 1920-11-16. [dostęp 2022-08-27].
  10. Dobrzyński 1929 ↓, s. 46-47.
  11. Księga Jazdy Polskiej 1938 ↓, s. 406-.
  12. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 26 stycznia 1922, s. 12-13.
  13. Księga Jazdy Polskiej 1938 ↓, s. 406.
  14. Lista strat 1934 ↓, s. 96, jako Józef Chłystek, bez podania stopnia i miejsca śmierci.
  15. Lista strat 1934 ↓, s. 98.
  16. Lista strat 1934 ↓, s. 174, tu jako starszy ułan.
  17. Lista strat 1934 ↓, s. 205, zmarł w następstwie odniesionych ran.
  18. Lista strat 1934 ↓, s. 206.
  19. Lista strat 1934 ↓, s. 229.
  20. Lista strat 1934 ↓, s. 332.
  21. Lista strat 1934 ↓, s. 339, zmarł w następstwie odniesionych ran.
  22. Lista strat 1934 ↓, s. 430.
  23. Lista strat 1934 ↓, s. 443, zmarł w następstwie ran odniesionych pod Nową Groblą.
  24. Lista strat 1934 ↓, s. 445.
  25. Lista strat 1934 ↓, s. 543, jako Michał Masłowski.
  26. Księga Jazdy Polskiej 1938 ↓, s. 416, jako Zygmunt Michał Masłowski.
  27. Księga Jazdy Polskiej 1938 ↓, s. 416, jako Karol Müller.
  28. Urodził się w rodzinie Stanisława i Anieli z Brunów. Nekrolog zamieszczony przez matkę, siostry i szwagrów. Nekrolog. „Kurier Warszawski”. 268, s. 7, 1920-09-27 wyd. wieczorne. Warszawa. .
  29. Lista strat 1934 ↓, s. 574.
  30. Lista strat 1934 ↓, s. 595.
  31. Lista strat 1934 ↓, s. 697.
  32. Lista strat 1934 ↓, s. 703.
  33. Lista strat 1934 ↓, s. 726.
  34. Lista strat 1934 ↓, s. 735.
  35. Księga Jazdy Polskiej 1938 ↓, s. 391.
  36. Lista strat 1934 ↓, s. 925.
  37. Lista strat 1934 ↓, s. 1028.
  38. Lista strat 1934 ↓, s. 1029.
  39. Lista strat 1934 ↓, s. 1051.
  40. Dobrzyński 1929 ↓, s. 47.
  41. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 10 czerwca 1922, s. 412, jako „Handke”.
  42. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 12 z 6 sierpnia 1929, s. 251, sprostowano nazwisko z „Handke” na „Handtke”.
  43. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 13 z 27 października 1938, poz. 147.
  44. Wojciechowski 2010 ↓, s. 9.
  45. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 690.
  46. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. VI.
  47. Janusz Ryt, Bitwa pszczyńska 1939, Pszczyna 2007
  48. Piotr Hojka, Wodzisław Śląski w czasie II wojny światowej, Wodzisław Śląski 2011
  49. Przemsza-Zieliński 1989 ↓, s. 80-82.
  50. Kukawski 2012 ↓, s. 42-43.
  51. Stańczykiewicz Szczepan Marcin. Fundacja Historyczna Lotnictwa Polskiego. [dostęp 2023-12-29].
  52. a b Przemsza-Zieliński 1989 ↓, s. 79.
  53. Kukawski 2012 ↓, s. 59.
  54. Wroński 2004 ↓, s. 11-15.
  55. Wroński 2004 ↓, s. 169.
  56. Żak 2014 ↓, s. 353.
  57. Satora 1990 ↓, s. 1188-189.
  58. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 167.
  59. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 27 z 3 sierpnia 1920, poz.636
  60. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 22 z 4 sierpnia 1927, poz.268
  61. Smaczny 1989 ↓, s. 382.
  62. Dz. Rozk. MSWojsk. nr nr 6 z 24 lutego 1928, poz.66
  63. Smaczny 1989 ↓, s. 376.
  64. Żygulski (jun.) i Wielecki 1988 ↓, s. 116.
  65. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 57 z 27 maja 1925, s. 286.
  66. a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934, s. 160.
  67. Katyń – miejsca pamięci. [dostęp 2022-01-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-19)].
  68. Muzeum Katyńskie – Księgi Cmentarne.
  69. Rocznik oficerski 1939 ↓.
  70. Wyrwa 2015 ↓.
  71. Księgi Cmentarne – wpis 2999.
  72. Księgi Cmentarne – wpis 14317.
  73. Dziennik Urzędowy Województwa Katowickiego nr 6, poz 138. [w:] Śląska Biblioteka Cyfrowa [on-line]. Wojewódzka Rada Narodowa w Katowicach, 1987-08-15. [dostęp 2023-06-26]. (pol.).

Bibliografia edytuj